Kenniscentrum onderzoekt exploitatiemogelijkheden zwembaden

door: Lennart Bloemhof | 16 januari 2014

Nederlandse zwembaden verkeren in zwaar weer en wanneer ze de storm willen overleven, moeten ze goed in de spiegel kijken en zichzelf heruitvinden. Dat betoogde André de Jeu - directeur Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) - eind november op Sport Knowhow XL. Volgens NHTV internationaal hoger onderwijs Breda is het ontwikkelen tot multifunctionele accommodaties een zo’n manier voor zwembaden om zichzelf her uit te vinden. Het kenniscentrum Multifunctionele Leisure Locaties van de onderwijsinstelling onderzoekt hoe zwembaden dat het beste kunnen doen.

Drie jaar geleden richtte NHTV het kenniscentrum op, waarbinnen de onderwijsinstelling samenwerkt met experts van het Vrijetijdshuis Brabant en Sportservice Noord-Brabant. Directe aanleiding voor oprichting was de bouw van een groot leisurecomplex in het buitengebied van Breda. Het project wordt gesubsidieerd door de gemeente Breda en provincie Noord-Brabant.

Leisure - oftewel vrije tijd - krijgt volgens de oprichters een steeds belangrijkere rol in de ruimtelijke inrichting van de leefomgeving. Daarnaast vercommercialiseerde de vrijetijdssector vanaf de jaren negentig in hoog tempo, wat leidde tot een versmelting van twee sectoren met verschillende belangen: de publieke en private sector.

Daardoor miste de vrijetijdssector volgens het kenniscentrum de laatste jaren een gezamenlijke aanpak en kende te veel moeizame samenwerking en vertraging en/of uitstel van initiatieven. Het kenniscentrum wil die trend tegengaan.

Zwembadonderzoek
Pim Dopheide is projectleider bij het kenniscentrum en legt uit dat sinds de oprichting van het centrum verschillende deelprojecten zijn gestart. Een daarvan is het project dat focust op multifunctionele zwembaden. “Leisure is erg breed”, legt hij uit. “Dat kan sport zijn, maar ook bijvoorbeeld horeca. En zo zijn we uiteindelijk bij zwembaden terechtgekomen als een van onze speerpunten tijdens ons onderzoek naar een multifunctionele invulling van leisure locaties.”

Aanleiding voor het onderzoek waren namelijk de tegenvallende resultaten bij de exploitatie voor zowel gemeentelijke als private zwembaden in het huidige financiële klimaat. Acht studenten van NHTV voerden het onderzoek uit voor het kenniscentrum, waarbij ook docenten werden ingeschakeld.

Dopheide: “Allereerst hebben we een nulmeting gedaan waarbij we allerlei kengetallen hebben achterhaald. Bijvoorbeeld hoeveel zwembaden er eigenlijk zijn in Nederland, wat voor verdienmodellen zij hanteren, welke nieuwe mogelijkheden er bestaan voor zwembaden om zich multifunctioneel te positioneren en wat voor partijen daarbij nodig zijn.”

Lokale doorlichting
Parallel aan het landelijke onderzoek liep een doorlichting van twee zwembaden in de gemeente Drimmelen (het Puzzelbad en de Randoet). De Noord-Brabantse gemeente ligt ten noorden van Breda en middenin het natuurgebied de Biesbosch.

Dopheide over het project in Drimmelen: “We onderhielden al langere tijd contact met de gemeente en we wisten dat ze worstelden met vraagstukken rond de exploitatie van deze twee zwembaden. Toen we startten met het zwembadproject was een pilot in Drimmelen daarom snel bedacht en daar hadden we nog eens vier studenten op gezet.”

Gebied als core business
Het hoofddoel voor het onderzoek naar de Drimmelse zwembaden was om de zwembaden concrete mogelijkheden te bieden waardoor ze in 2018 multifunctioneler zouden kunnen zijn.

Dopheide: “We hebben daarbij gekeken naar het DNA van de zwembaden en wat de bevolking wil. Bezoekers van het Puzzelbad wilden bijvoorbeeld dat het zwembad voor meer verbinding zou zorgen als een soort dorpshuis nieuwe stijl. Daar zijn de studenten mee aan de slag gegaan, op zoek naar nieuwe belevingsconcepten met een beter verdienmodel. Het zwembad heeft bijvoorbeeld een groot terreinoppervlak. Waarom zou je dan geen evenementen organiseren in de wintermaanden? En maak dan de kleedkamers demontabel en plak die in de winter aan het horecagedeelte.”

Afgelopen december zijn de resultaten van de NHTV-onderzoeken gepresenteerd. Dopheide zag overeenkomsten tussen de onderzoeken. Bijvoorbeeld bij de onderzoeken naar de twee zwembaden. “We zagen dat zwembaden niet langer water als hun core business moesten beschouwen, maar het gebied waar zij inzitten juist als het belangrijkste moesten zien.”

Hij vervolgt: “Ze moeten activiteiten en voorzieningen zien samen te voegen. De Randoet heeft bijvoorbeeld de Biesbosch als achtertuin. De studenten concludeerden dat het zwembad daar haar aansluiting mee moet zoeken, zich moet profileren als natuurbad en zo in de winter als schaatsbaan kan dienen. Dat out-of-the-box-denken om bedrijvigheid te houden op je complex, dat is belangrijk voor succesvolle exploitatie.”

Conservatief
Bij de nulmeting viel de studenten op dat zwembadeigenaren en -exploitanten te weinig nadenken over wat ze allemaal met een zwembad kunnen doen. “Dat kan komen door de exploitatieopdracht vanuit de gemeente. Maar het viel ons op dat velen zeer conservatief en behoudend denken”, aldus Dopheide. En dat terwijl de huidige tijd verandert en juist vraagt om anders denken, benadrukt de projectleider.

“Multifunctioneel denken”, verduidelijkt hij. “Wij proberen zwembaden met onze onderzoeken handvatten mee te geven om die manier van denken aan te wakkeren en om zo hun bad rendabeler te krijgen. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Waarom probeer je niet de fysiotherapeut of het fitnesscentrum in het zwembad onder te brengen, of een bso of kinderopvang. Dan creëer je een keten van activiteiten en kun je samen de exploitatiekosten dragen en delen.”

Wel bevestigt Dopheide dat er bij multifunctionaliteit investeringen komen kijken. “Het vergt veel energie en het is belangrijk dat er een partij probleemeigenaar is die zich verantwoordelijk voelt. Het vinden van die probleemeigenaar is vaak het lastigste. Vroeger was dat automatisch de gemeente, maar die rol is aan het veranderen. Nu is de gemeente een van de partijen en daardoor weet niemand echt hoe verantwoordelijkheid te nemen.”

Dopheide hoopt dat zijn kenniscentrum met haar onderzoeken bijdraagt aan een vloeiende overgang naar die nieuwe tijd voor zwembaden. “Zo ontwikkelen wij nu een regieplan waarin staat geschreven welke stappen je moet nemen en welke partijen je nodig hebt om een multifunctionele accommodatie op te zetten.”

En daar heeft Dopheide nu alle tijd voor gekregen. Tevreden vertelt hij dat, ondanks het aflopen van de subsidie voor het kenniscentrum, het centrum genoeg bestaansrecht heeft opgebouwd om te mogen blijven bestaan.

Voor meer informatie: Kenniscentrum Multifunctionele Leisure Locaties