door: Leo Aquina | 1 september 2022
“Iedereen erkent eigenlijk wel dat het logisch is, maar het blijft lastig toe te passen in de praktijk,” zegt Remco Koopmeiners. Vorige zomer is hij aangesloten bij de door Bart Heuvingh en Tim Koning opgezette SportMindset Academy die komend najaar start met een opleiding om coaches en trainers in de Nederlandse sport vertrouwd te maken met het begrip 'groeimindset' en hen te helpen dat in de praktijk toe te passen. Koopmeiners: “Werken vanuit een groeimindset leidt tot meer plezier en tot een betere ontwikkeling.”
Het idee achter de groeimindset is niet nieuw. “Carol Dweck, een hoogleraar psychologie in Stanford heeft er al in de jaren tachtig over gepubliceerd, maar de laatste tien jaar heeft het een enorme vlucht genomen”, vertelt Remco Koopmeiners. “Het is een reactie op de golf van positief opvoeden. Op een gegeven moment vond iedereen het belangrijk om vooral complimenten te geven. Kinderen kregen voortdurend complimenten. Een kind dat het goed deed op het voetbalveld kreeg te horen; ‘Jij bent echt een talent'. Dweck kwam erachter dat het loven van een eigenschap invloed heeft op de manier waarop kinderen keuzes maken. Kinderen die na het maken van een puzzel te horen kregen dat ze slim waren, kozen er de volgende keer voor een makkelijke puzzel te maken. Als het dan weer lukte, zouden ze te horen krijgen dat ze slim waren, maar als het met een moeilijkere puzzel niet zou lukken, raakten ze die status misschien kwijt. Door kinderen een compliment te geven over het resultaat of zaken die vastliggen, wekken we de indruk dat het niet meer te ontwikkelen is.”
Hoe dan wel?
Het gevolg van positief opvoeden, kan zijn dat kinderen op zoek gaan naar complimenten en vervolgens uitdagingen, risico’s en fouten liever uit de weg gaan. “Ontwikkeling ontstaat echter als we fouten maken, reflecteren en een nieuw plan maken om het een volgende keer beter te doen”, aldus Koopmeiners. Dat klinkt logisch, maar hoe ondersteun je een kind dan in het leerproces? Koopmeiners: “Er is niets mis met een positieve benadering, integendeel, maar je moet opletten hoe je complimenten geeft. Geef complimenten over het handelen en niet over identiteit.”
"Natuurlijk gaat de een op een gegeven moment harder lopen of hoger springen dan de ander, maar iedereen kan progressie boeken"
Koopmeiners typeert mindset als een overtuiging: “Bij een groeimindset ga je ervan uit dat je iets kunt ontwikkelen. Bij een statische mindset ga je ervanuit dat je iets wel of niet kan. Hoe vaak hoor je mensen niet zeggen dat ze geen wiskundeknobbel hebben? Dan gaan ze er dus vanuit dat ze slecht zijn in wiskunde en dat daar ook niets aan te doen is. Wij geloven niet dat er een wiskunde-gen is, en dat geldt ook in de sport. Natuurlijk gaat de een op een gegeven moment harder lopen of hoger springen dan de ander, maar iedereen kan progressie boeken. De vraag is hoeveel tijd en energie wil je steken in het analyseren van wat er mis ging, en hoe kun je het een volgende keer beter doen?”
Valkuilen
Naar aanleiding van zijn eigen betoog, wijst Koopmeiners direct op een valkuil: “Mevrouw Dweck begon zelf de laatste jaren toch ook een beetje ongerust te worden. Haar ideeën over de groeimindset vervielen een beetje in de standaard: als je maar je best doet is het altijd goed. Maar zo is het natuurlijk niet. Als je alleen maar hard werkt en niet leert van je fouten, is er geen groei, geen ontwikkeling.”
Een andere valkuil, met name als de groeimindset wordt toegepast in de sport, is incongruentie. Koopmeiners: “Veel coaches onderkennen het nut van een groeimindset en proberen er ook naar te werken, maar als ze vervolgens in de laatste minuut van de wedstrijd toch die goal tegen krijgen, is het lastig om niet vanuit de emotie te reageren. Daarmee doen ze in één seconde teniet waar ze een week lang hard aan hebben gewerkt. Die kinderen denken dan: je zegt wel dat ik fouten mag maken, maar als ik het doe krijg ik toch op mijn donder. Daar moet je als coach dus rekening mee houden. Je kunt die fout als coach best maken, maar dan moet je er ook op terugkomen en erkennen dat je die fout hebt gemaakt.”
"De sport is opportunistisch, dat is voor de buitenwereld soms grappig, maar het is ook storend"
Koopmeiners ziet dat het gedachtengoed van de groeimindset steeds meer aanhang krijgt, maar dat er met name in de topsport nog wel eens wat meewarig over wordt gedaan. “Coaches maken nog wel eens de denkfout dat het voor een groeimindset niet uitmaakt of je wint of verliest, maar dat is helemaal niet aan de orde. Ik houd van topsport, en topsport gaat om winst en verlies. Maar winst en verlies is onderaan de streep het resultaat van ontwikkeling. De sport is opportunistisch, dat is voor de buitenwereld soms grappig, maar het is ook storend. Neem Erik ten Hag bij Manchester United. Daar is het grote paniek en Ten Hag kon er niets van toen hij twee keer had verloren. Je hoorde het hem toen zelf zeggen: ‘We zijn net een proces ingegaan.’ Ik ben ervan overtuigd dat Ten Hag iets neer kan zetten, maar je moet hem wel de tijd geven.”
Omslag
Zelf werkte Koopmeiners al jaren als docent lichamelijke opvoeding toen hij met de theorie in aanraking kwam. “Toen ik het boek van Dweck las, schrok ik me rot. Ik dacht altijd dat ik goed bezig was, maar in dat boek las ik dat ik al die kinderen eigenlijk aan het verprutsen was met mijn complimenten.” Koopmeiners, Heuvingh en Koning maken in hun eigen praktijk dagelijks gebruik van de groeimindset. Koopmeiners als docent en begeleider aan de opleiding Sportkunde van de Hogeschool van Amsterdam, Heuvingh als topsportbegeleider bij de jeugdopleiding van AZ en Koning als sportpsycholoog bij YAAP Sport- en prestatiepsychologie. “Wij zien alle drie wat de toegevoegde waarde is in de praktijk. Als docent, als begeleiders van sporters, teams en coaches, maar zeker ook als ouders maken we dagelijks gebruik van de directe toepasbaarheid van deze theorie.”
De SportMindset Academy richt zich dan ook op het vertalen van de theorie naar handelingen in de praktijk. Koopmeiners: “We stellen de vraag: wat kan ik als trainer-coach op het veld en in de zaal doen om mijn sporters nog beter te kunnen ondersteunen bij het ontwikkelen van een groeimindset, het ontwikkelen van een attitude gericht op continue ontwikkeling? Eerder schreven Bart (Talent van morgen) en Tim (De Talentformule) beide al een boek waarin de groeimindset een hoofdrol vertolkte. Zij kregen daarna veel vragen over de praktische toepassing van de kennis.”
De opleiding is vooral bedoeld voor coaches, trainers en leraren op alle niveaus in de sport
Drie bijeenkomsten
Die directe toepasbaarheid komt bij SportMindset Academy aan de orde in een opleiding van drie bijeenkomsten. Koopmeiners: “In de eerste bijeenkomst gaat het om overtuigingen, bijvoorbeeld ten aanzien van talent en van leren. Welke invloed hebben overtuigingen op mijzelf en anderen? In deel twee gaan we aan de slag met de vraag: kan ik vanuit het gedrag van mijn spelers een mindset herkennen? En in de laatste bijeenkomst staat de vraag centraal: hoe kan ik mindsets van mijn spelers veranderen? De deelnemers krijgen natuurlijk ondersteunend materiaal, we werken met een reader en zelf ontwikkelde coachkaarten (zie afbeelding onderaan artikel, red.).”
De opleiding is vooral bedoeld voor coaches, trainers en leraren op alle niveaus in de sport. “Wij vinden dit belangrijk voor de sport in Nederland. We hebben twee pilotcursussen gegeven, op Hockeyclub Amsterdam en bij een topsportklas van een middelbare school. Naast de gesprekken die we voeren met bonden om het thema te integreren in de coachopleidingen willen we de opleiding ook graag breder toegankelijk maken.”
De prijs voor de cursus bedraagt 650 euro en mensen die voor 1 oktober boeken kunnen terecht voor 500 euro. Iedereen die geïnteresseerd is, kan zich inschrijven, maar we richten ons vooral op coaches en trainers. Dat kan zijn als vrijwillige pupillentrainer bij de F-jes of in de topsport, maar het is fijn als mensen vanuit een sportervaring mee kunnen praten. De data, tijden en locatie liggen ook al vast: woensdag 9 november, woensdag 30 november en woensdag 14 december, van 19.00 tot 22.00 uur in de Weerelt van Sport in Utrecht.”
Voor meer informatie: www.sportmindsetacademy.nl of mail naar sportmindsetacademy@gmail.com