door: Emma Meertens | 7 juli 2022

Op 30 juni jl. gaf Mirka Janssen, lector Bewegen in en om School aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA), haar lectorale rede. Met de missie ‘Alle kinderen leren goed bewegen, bewegen met plezier en bewegen regelmatig’ hoopt ze de aankomende jaren een positieve verandering in het onderwijs te bewerkstelligen. 

Voordat Mirka Janssen werd aangesteld als lector, was ze al persoonlijk lector aan de HvA. Hoe zit dat? “De HvA heeft een soort track waarbij mensen zoals ik, die gepromoveerd zijn en het talent hebben om ook lector te worden, een soort proefperiode krijgen waar ze zich mogen ontwikkelen en een lectoraat mogen opbouwen”, zo legt Janssen uit. 

Op het lijf geschreven
Na die proefperiode, die in januari 2018 begon, was ze dus persoonlijk lector af en ging ze aan de slag als regulier lector Bewegen in en om School. Een rol die op haar lijf geschreven is kijkend naar haar achtergrond. Op jonge leeftijd wist ze al dat ze gymleraar wilde worden en dus ging ze, na de middelbare school, naar de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO). Inmiddels geeft ze niet meer fulltime les. 

“Maar het vak zit nog steeds in mijn hart, dus als het even kan, dan ga ik weer de gymzaal in. Ik geef bijvoorbeeld een keer in de week nog korfbaltraining aan de kleuters.” Daarnaast betekent haar rol als lector natuurlijk ook dat ze veel op scholen te vinden is en dus ook regelmatig weer in aanraking komt met de gymlessen. 

Drie onderzoekslijnen
Bij haar aanstelling als persoonlijk lector in 2018, heeft Janssen drie onderzoekslijnen geformuleerd op het gebied van oorzaken van de motorische beweegachterstand: beter leren bewegen, passend beweegonderwijs, aandacht & zorg en meer bewegen in en om school. De eerste onderzoekslijn gaat over wat een gymleraar in het primair en voortgezet onderwijs doet in de gymzaal. “Dan hebben we het over: welke factoren dragen bij aan het leren bewegen? Dat wordt namelijk beïnvloed door verschillende factoren.” 

Janssen en haar collega’s zien dat een deel van de leerlingen niet wordt gemotiveerd door het curriculum dat nu gehanteerd wordt in het onderwijs. Dat is namelijk vooral op sport gericht. “We denken dat we beter naar de stem van de leerling moeten luisteren om goed aan te kunnen sluiten bij hun achtergrond, behoeften en belevingswereld.” 

De tweede onderzoekslijn is gericht op het signaleren van kinderen met een motorische achterstand. Vervolgens wordt er gekeken welke aanpassingen in de gymles, welk beweegaanbod en extra zorg er nodig is. Hiervoor wordt samengewerkt met verschillende partijen zo legt de lector uit: “De gymleraren werken samen met de groepsleerkracht, de intern begeleider, de jeugdarts, sportmakelaar en de fysiotherapeut.”

Dynamische schooldag
Ten slotte wordt er onderzoek gedaan naar meer bewegen in en om school. Daarvoor wordt gekeken naar hoe een schooldag dynamischer gemaakt kan worden. Iets wat soms nog best lastig kan zijn omdat niet alle leerlingen het aanbod even leuk vinden. “We zien dat steeds meer leraren aan beweging doen in de klas. Dan zetten ze bijvoorbeeld een dansfilmpje op. Tachtig procent doet vervolgens mee, twintig procent niet. Dat kan een hoop gedoe in de klas geven, want twintig procent gaat zich bijvoorbeeld vervelen. Het vraagt dus een ander soort beweegaanbod om recht te doen aan die verschillen.”

Terugkijkend op de afgelopen vier jaar, ziet Janssen het ontwikkelen van een visie op het beroep van de gymleraar als belangrijkste resultaat. De sterke verbinding tussen de praktijk, het beleid, het onderzoek en het onderwijs is daarin goed terug te zien. “Samen met de studenten en docenten van de ALO, mensen uit het werkveld, bestuurders en politici hebben we gekeken naar wat de visie is op het beroep van de gymleraar. We vonden dat het beroepsprofiel doorontwikkeld moest worden: de gymleraar moet niet alleen binnen de gymzaal en -les actief zijn, maar moet ook buiten de gymzaal een bijdrage leveren aan het organiseren van een uitnodigende beweegomgeving.” 

Uit die visie zijn niet alleen de onderzoekslijnen voortgekomen, het heeft ook een bijdrage geleverd aan de missie, die eerder benoemd is. Die missie geeft vervolgens richting aan langdurige en structurele samenwerkingen. 

Nieuwe onderzoeken
Ook voor de komende tijd liggen er genoeg onderzoeken op de plank. Zoals Janssen eerder al vertelde zijn ze momenteel bezig met het onderzoek over partnerschap met ouders in de ondersteuningsroute Bewegen en Motoriek, wat ze recent gehonoreerd hebben gekregen. Ook de dynamische schooldag staat centraal in een van de onderzoeken. Dat onderzoek had nog wat voeten in de aarde omdat dat niet gehonoreerd is. “Gelukkig gaf een schoolbestuur op een gegeven moment aan: wij vinden dat project zo belangrijk, dus we financieren het zelf.” Naast dit onderzoek hebben de onderzoekers een project gehonoreerd gekregen over urban sports. Er wordt gekeken hoe de gymlessen in het voortgezet onderwijs verbonden kunnen worden met urban sports-plekken in Amsterdam. 

Dit laatste onderzoek stond onder andere centraal in de projectweek die vooruitlopend op de lectorale rede is georganiseerd. In de projectweek werden drie casussen voorgelegd aan studenten waarmee zij, aan de hand van de Design Thinking-methode, aan de slag gingen. Janssen legt uit wat de methode precies inhoudt: “Het doel is om je in te leven in de stakeholders en zoveel mogelijk informatie over hen verzamelt. Op basis van die informatie genereer je ideeën en werk je ze uit.” De andere vraagstukken hadden te maken met het opnieuw inrichten van een plein dat voor het gebouw van de ALO ligt en hoe groepsleerkrachten bekend raken met het concept beweegtussendoortjes.

Bewegen is geen bijzaak
De feestelijke themaweek Bewegen in en om School is afgesloten met de lectorale rede van Janssen. De boodschap waarmee ze deze eindigde, is ook haar ambitie als lector Bewegen in en om school voor de aankomende jaren: “We moeten ervoor zorgen dat bewegen het nieuwe normaal wordt en niet als bijzaak wordt gezien.” Het is een oproep voor iedereen die met kinderen en jongeren werkt, maar ook een oproep aan de politiek om ruimte te creëren voor bewegen. “Leren wat bewegen doet met je lichaam en je geest, dat is zo ontzettend belangrijk."