door: Bas Kammenga | 20 januari 2022
Een kick-off bijeenkomst over sociale veiligheid met de titel ‘Blijf je stil of praat je erover?’ was op woensdag 10 november van het vorige kalenderjaar een belangrijk onderdeel van het thema ‘positieve sportcultuur’ in de stad Utrecht. Zo’n zestig vertegenwoordigers van sportclubs luisterden naar verhalen en gingen met elkaar in gesprek over dit onderwerp. Met als grote doel het thema bij zoveel mogelijk betrokkenen onder de aandacht te brengen.
We spreken Casper Coldenhoff, manager sport- en beweegstimulering bij SportUtrecht. Zijn organisatie geeft uitvoering aan het sportbeleid in gemeente Utrecht en voorziet de lokale overheid daarnaast van advies over hoe dat beleid verder te ontwikkelen. “Als overstijgend thema hebben we voor de komende jaren de ‘positieve sportcultuur’ gekozen,” vertelt Coldenhoff. “Hoe zorgen we ervoor dat de voorwaarden waaronder gesport kan worden een positieve invloed hebben op de sfeer en cultuur op een club? We willen met Utrecht dé positieve sportstad van Nederland worden. Om dat te bereiken moeten we het thema bij de clubs, in al hun verscheidenheid, onder de aandacht brengen.
Uitgangspunten
Met het landelijke sportkompas in de hand kwam Utrecht tot vier pijlers die specifiek op de situatie in de stad van toepassing zijn. In het landelijke kompas staan deze vier pijlers: ontwikkelingsgericht, zorgzaam, sociaal veilig en motivationeel. Die zijn in Utrecht vertaald naar de volgende vier opgaven die de komende periode prioriteit krijgen: breed motorisch ontwikkelen, pedagogische/didactische kwaliteiten van trainers, ouderbetrokkenheid en sociale veiligheid. Coldenhoff licht toe: “In een bepaalde volgorde gaan we de pijlers belangrijk maken. Daarbij zetten we nog eens extra in op diversiteit binnen de laatstgenoemde pijler. In een grote stad als Utrecht is dat een belangrijk thema. De ruimte voor mensen met een andere culturele achtergrond, begrip tonen voor elkaars standpunten en toegankelijkheid voor alle mensen zijn daarin belangrijke onderwerpen.”
"Ook het betrekken van ouders bij de beweegbehoefte en –vaardigheid van hun kinderen verhoogt het plezier van die kinderen om te gaan of te blijven sporten en bewegen"
Coldenhoff diept om te beginnen de eerste drie opgaven nog eens nader uit: “Bij het breed motorisch ontwikkelen willen we kinderen in de stad laten kennismaken met zoveel mogelijk takken van sport en de werkzame elementen van die sporten. Door op een jonge leeftijd al in contact te komen met een breed scala aan sporten, leren ze kennen wat ze leuk vinden en waar hun motorische vaardigheid zit. Een ‘BLOC-test’ (Balans, Locomotor, Object Controle – red.) is een middel om met kinderen in gesprek te komen over hun motorische vaardigheid en daarnaast is er een ‘voorkeurstest’ via de I Like-app om uit te zoeken wat kinderen nu eigenlijk leuk vinden."
"Onze buurtsportcoaches werken onder de noemer van de opgave ‘pedagogisch/didactisch’ samen met vakdocenten van basisscholen om het aanbod aan te passen op de voorkeuren en vaardigheden van kinderen en maken een vertaling naar de gymlessen. Het helpt ook om jongerenwerkers en welzijnswerkers dezelfde ‘pedagogische taal’ te laten spreken. De ambitie is om ook met hen op dit vlak meer samen op te trekken. Ook het betrekken van ouders bij de beweegbehoefte en –vaardigheid van hun kinderen verhoogt het plezier van die kinderen om te gaan of te blijven sporten en bewegen."
Sociale veiligheid
De vierde pijler was het hoofdonderwerp op een bijeenkomst op 10 november waarbij zo’n zestig vertegenwoordigers van Utrechtse sportclubs aanwezig waren. In de context van sport en bewegen gaat het erover of sportende volwassenen en kinderen zich veilig genoeg voelen om op een prettige manier de sport van hun keuze te beoefenen. Zijn die omstandigheden vervolgens ook sociaal veilig genoeg? Coldenhoff benoemt misstanden in de turnsport, maar recent ook bij The Voice of Holland als aanleiding waardoor het een maatschappelijk actueel thema is: “Maar het geldt eigenlijk voor alle sporten en zeker niet alleen in de topsport, maar ook in de breedtesport. Eén op de vijf sporters tussen de 18 en 50 voelt zich sociaal onveilig bij de beoefening van zijn of haar sport. De avond in november was erop gericht om vooral bewustwording te creëren. Voelen mensen zich veilig en vrij genoeg om het bespreekbaar te maken op de club, ook al is het een lastig onderwerp?”
"De turnsport ligt onder de loep, maar er zijn veel meer sporten waar het onderwerp hoger op de agenda zou moeten komen te staan"
De timing was wellicht opmerkelijk omdat veel clubs door de maatregelen rondom corona moeite hebben om hun vereniging draaiende te houden, maar de reacties op de avond waren overweldigend. “Het thema leeft echt in de sportwereld, is actueel en zal dat de komende periode ook nog wel zo blijven. De turnsport ligt onder de loep, maar er zijn veel meer sporten waar het onderwerp hoger op de agenda zou moeten komen te staan. Van de aanwezige verenigingen had een aantal al een vertrouwenscontactpersoon (VCP) aangesteld, een onafhankelijk aanspreekpunt rondom sociale veiligheid en die samen met het bestuur werkt aan preventie. De persoonlijke verhalen waren indringend en ingrijpend en deed bij velen de ogen openen. ‘Deze avond was een eye-opener’, ‘we zijn geschrokken van de cijfers’, ‘we moeten hier bij onze clubs echt iets mee doen’, waren enkele quotes uit de feedback die we kregen.”
Groot en klein
In de media komen geregeld ernstige misstanden als seksueel grensoverschrijdend gedrag en discriminatie naar voren, maar ‘sociale veiligheid’ is veel meer dan dat. “Denk aan kleedkamergesprekken op club. Onder het mom van ‘voetbalhumor’ worden kwetsende opmerkingen gemaakt. Vaak niet eens met slechte intenties, maar niet zelden met grote mentale weerslag op de ‘ontvanger’. Ook hiervoor moet aandacht zijn. Er zijn dus schrijnende gevallen, maar ook sluimerende zaken moeten een podium krijgen. Als bestuur van een club moet je daar ogen en oren voor hebben. Hoe vertaal je de waarden en normen door naar de haarvaten van de club en de mensen die voor de groepjes staan. Die kunnen namelijk inspringen als de sociale veiligheid in het gedrang komt.”
"Ondanks de aanname dat iedereen elkaar vertrouwt, kunnen zich dingen onder de radar afspelen die onwenselijk en sociaal onveilig zijn"
Belangrijkste advies is wel: ‘schoenmaker blijf bij je leest’. Bestuurders en trainers moeten zich in eerste instantie vooral bezighouden met het organiseren van het spelletje. “Iedereen moet vanuit zijn eigen rol zorgen dat de randvoorwaarden goed geregeld zijn,” vindt Coldenhoff. “Bij Centrum Veilige Sport kunnen bestuurders en trainers terecht voor vragen en advies. Zij kunnen bijvoorbeeld helpen met preventie van en begeleiding bij incidenten. Ondanks de aanname dat iedereen elkaar vertrouwt, kunnen zich dingen onder de radar afspelen die onwenselijk en sociaal onveilig zijn. Vanuit SportUtrecht organiseren wij diverse scholingen en sessies over dit thema en wij merken gelukkig dat de animo hiervoor hoog is. Helaas zijn door de coronamaatregelen veel fysieke bijeenkomsten doorgeschoven naar 2022. Ook intern meten we wat we doen en wat het effect daarvan is, maar we schermen niet met getalletjes. Het is veel belangrijker om met elke sportaanbieder een kwalitatief goed gesprek te voeren en ervoor te zorgen dat iedere club een veilig klimaat creëert en de leden weten waar ze terecht kunnen als iets ze dwars zit op dit gebied.”
Voor meer informatie: www.sportutrecht.nl/sociale-veiligheid/