door: Leo Aquina | 14 oktober 2021
Met de podcast Gefixt lieten NOS-journalisten Guido van Gorp en Ben Meindertsma zien dat matchfixing in de Nederlandse sport geen ver-van-ons-bed-show is. In Nederland worden kwetsbare sporters in onder meer darts, tennis, basketbal en voetbal benaderd door fixers en er worden ook daadwerkelijk wedstrijden gefixt. “We wilden iets aan het licht brengen, waarvan we altijd al vermoedden dat het er was”, aldus Van Gorp. Ondanks alarmbellen die al jaren afgaan, wordt er nog altijd niet echt concreet actie ondernomen. Hoe kan dat? Hoe worden jonge sporters verleid? Waarom is de beloftencompetitie zo kwetsbaar en waarom is matchfixing juist daar zo ondermijnend?
Op 27 september was er een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over dit onderwerp. Guido van Gorp vindt dat daar grote kans is gemist: “Daar waren mensen van NOC*NSF, de grote sportbonden, onderzoekers en mensen uit de gokindustrie aanwezig. De discussie wordt aangezwengeld, maar er was niemand van politie en justitie aanwezig, terwijl juist zij cruciaal zijn in de aanpak van matchfixing.”
Patroon
Van Gorp en Meindertsma onderzoeken in hun podcast een aantal concrete zaken waar met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid sprake was van matchfixing. Een aantal oud-basketballers van eredivisieclub Aris uit Leeuwarden wordt verdacht van het opzettelijk verliezen van vier wedstrijden in het voorjaar van 2019. Van Gorp: Het Instituut Sportrechtspraak (ISR) heeft de sport een slechte dienst bewezen door na anderhalf jaar de stekker uit dat onderzoek te trekken. Ze zeggen dat zij zelf de bevoegdheid niet hebben om door te pakken en wijzen naar politie en justitie. Diezelfde reactie kwam er van de KNVB naar aanleiding van een waarschijnlijk gefixte wedstrijd in de beloftencompetitie. Gijs de Jong (secretaris generaal van de KNVB, red.) zegt: ‘wij hebben het onderzocht, maar we kunnen er als bond niet verder mee. Daar hebben wij de opsporingsmiddelen niet voor.” Van Gorp ziet een patroon: “Iedereen wijst naar een andere organisatie en uiteindelijk komt het terecht bij van politie en justitie, die op hun beurt met een capaciteitsprobleem zitten.”
"Er wordt al jaren over een wet tegen matchfixing gesproken, maar die komt er alsmaar niet"
Het is geen onwil, zegt Van Gorp: “Alle organisaties hebben het beste voor met de sport, maar ik zie het niet zo snel gebeuren dat alle partijen bij elkaar komen om een helder plan op tafel te leggen en binnen afzienbare tijd een geoliede aanpak van matchfixing neer te leggen.”
Bewijsvoering
Als er dan toch klachten van matchfixing bij politie en justitie terechtkomen, is de bewijsvoering vaak een probleem. Van Gorp vertelt over fixer Appie, die hij voor de podcast uitgebreid heeft gesproken: “Hij is absoluut niet bang om gepakt te worden. Als er een vermoeden is, heeft hij alle sporen allang gewist. De gebruikte telefoons zijn weggegooid, de berichten zijn gewist en de betalingen zijn contant gedaan.” Daar komt bij dat de aanpak in Nederland juridisch extra gecompliceerd is omdat er geen specifieke wet tegen matchfixing is. Van Gorp: “De KNVB pleit al jaren voor het strafbaar stellen van matchfixing, zoals dat in het buitenland ook het geval is. Zo’n wet maakt het mogelijk om een persoon die iemand anders benadert om een wedstrijd te fixen direct aan te pakken. In Nederland moet het via een omwegen, zoals niet-ambtelijke omkoping, oplichting, witwassen, of deelname aan een criminele organisatie, waar dan altijd weer een eigen bewijslast bij hoort. Er wordt al jaren over een wet tegen matchfixing gesproken, maar die komt er alsmaar niet.”
Met name de onderste regionen van de (top)sport zijn kwetsbaar. Ook dat is al jaren bekend. In een notitie van NOC*NSF van maart 2020 brengt de sportkoepel in kaart wat er zou moeten gebeuren op het gebied van voorlichting onder sporters. Het betreft een begroting als voorstel aan VWS. Daarin wordt 64.000 van de voorgestelde 151.200 euro gereserveerd voor de beloftencompetitie.
'Het uitblijven van benodigde structurele investeringen in voorlichting en communicatie om matchfixing te voorkomen is een punt van zorg'
Van Gorp: “Die focus op de beloftencompetitie had NOC*NSF gebaseerd op een rapport van het ISR uit 2017, waarin een overzicht werd gegeven hoeveel er werd gegokt op Nederlandse sportcompetities. Er waren maar liefst 154 aanbieders bij wie je op de Nederlandse beloftencompetitie kon gokken.” Hoewel dus al heel lang bekend is dat dit kwetsbaar terrein is, is het budget voor die voorlichtingsbijeenkomsten er nog altijd niet. Van Gorp citeert uit een antwoordmail die hij kreeg van NOC*NSF: “Tot op heden is dit budget niet gekomen. Het uitblijven van benodigde structurele investeringen in voorlichting en communicatie om matchfixing te voorkomen is een punt van zorg.”
Jonge spelers in de beloftencompetitie zijn makkelijk benaderbaar, fysiek, maar ook via sociale media. Toen Van Gorp en Meinderstma voor het eerst live met fixer Appie spraken, werd deze vergezeld door een voetballer uit de beloftencompetitie. Ze waren bevriend geraakt nadat Appie hem via sociale media had gevraagd om opstellingen van wedstrijden. “Op die manier is Appie begonnen”, aldus Van Gorp. “In de beloftencompetitie doen vaak spelers mee uit het eerste elftal die weer fit moeten worden. Dat is belangrijke informatie als je op zo’n wedstrijd gaat gokken. Ik krijg de indruk dat het regelmatig voorkomt dat spelers hiervoor worden benaderd. Ik heb steekproefsgewijs een aantal spelers uit de Eredivisie gebeld en die herkenden dit verhaal. Als ik ze vroeg of ze dachten dat de vraag naar die informatie verband hield met de gokmarkt, dachten ze allemaal van wel.”
Chantabel
Als spelers eenmaal informatie over opstellingen doorspelen aan randfiguren, is de stap naar het daadwerkelijk beïnvloeden van wedstijden in samenwerking met diezelfde randfiguren vaak niet meer zo groot. In de podcast doen Van Gorp en Meindertsma uitgebreid verslag van de manier waarop Appie dat in de beloftencompetitie doet. Dat dit juist in de beloftencompetitie gebeurt, is schrijnend. Van Gorp: “We hebben het nu over een geval uit 2019 en dat waren jongens van 17-21. Een aantal van de jongens die daar op het veld stonden, speelt nu Betaald Voetbal. Die zijn in het hele vervolg van hun carrière extra kwetsbaar. Ik sluit niet uit dat zo’n fixer nog eens terugkomt als het slecht gaat met zo’n voetballer, bovendien zijn ze chantabel.”
"Als wij serieuze tips krijgen, willen we daar meer mee doen, want dit is zeker nog niet klaar”
Van Gorp en Meindertsma hebben de podcast Gefixt afgerond, maar het onderwerp laat ze niet los. “In 2015 was er met de (geseponeerde) zaak rond oud-Willem I-speler Ibrahim Kargbo voor het eerst sprake van matchfixing in de Nederlandse sport. Sindsdien is het oorverdovend stil geweest en dat is een van de redenen dat wij met het onderzoek zijn begonnen. Wij hebben nu een verhaal neergezet, waarover discussie kan ontstaan. Als wij serieuze tips krijgen, willen we daar meer mee doen, want dit is zeker nog niet klaar.” Van Gorp en Meindertsma spraken met Appie en dat is iemand die nog in kleine kring opereert. Zij stuitten ook op een grotere zaak uit het verleden rond een crimineel netwerk in Duitsland met banden in Nederland. Zijn er in Nederland op dit moment ook grotere criminele netwerken actief op het gebied van matchfixing? “Ik zou bijna zeggen: kijk naar de odds”, besluit Van Gorp.
Voor meer informatie: NOS-podcast Gefixt