door: Bas Kammenga | 3 juni 2021

Fontys en SSNB bieden komend halfjaar een cursus Bewegen In de Openbare Ruimte (BIOR) aan voor buurtsportcoaches en beleidsmedewerkers van gemeenten in Zuid-Nederland. Naar voorbeeld van cursussen in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe wordt het thema BIOR aangeboden in twee verschillende lijnen: agenderen en realiseren. 

Maartje Kunen is al een decennium bezig met het thema beweegvriendelijke omgeving, waarvan de afgelopen vijf jaar als docent en onderzoeker bij Fontys Sporthogeschool. “Als docent geef ik les op dat gebied en ik ben verbonden aan een onderzoek met onder meer SSNB (voorheen bekend als Sportservice Noord-Brabant – red.) op het onderwerp van ‘buurtsportcoaches als katalysator van de beweegvriendelijke buurt’. Ook sta ik letterlijk met mijn voeten in de praktijk in ‘de zandbak’ bij de Fontys Sporthogeschool. Dit in het gebied ‘Achter de Goal’ bij het stadion van FC Eindhoven. Een toffe plek om te bewegen, ontmoeten, sporten en pauzeren en om onderwijs buiten te faciliteren. Tot slot werk ik een dag in de week als opleidingsdocent in ons sportkunde partnership Venlo.fit.”

Rapport
Het belang van bewegen in de openbare ruimte wordt steeds meer onderkend. “Motieven voor recreatief wandelen en fietsen zijn dat je het buiten kunt doen”, weet Kunen. “Bij hardlopen en wielrennen of mountainbiken is de sportieve bezigheid juist een belangrijk argument. Met als overeenkomst dat je ze op je eigen tijdstip kunt doen en vanaf je eigen voordeur. Ook het feit dat het geen geld kost, is een voordeel.” Eind juni komt het Mulier Instituut met een nieuw brancherapport met alle actuele cijfers. Voor andere vormen van buiten sporten is de combinatie van hardware en software belangrijk. “Er kunnen allerlei faciliteiten en apparaten worden geplaatst, maar het is noodzakelijk ook activiteiten aan te bieden en doelgroepen te stimuleren er gebruik van te laten maken.”

Daar ligt een ideale taak voor de buurtsportcoach en dat is ook de brug naar de cursus die Fontys aanbiedt. “Wij organiseren net als SSNB opleidingen voor professionals in het kader van ‘een leven lang leren’. Het terrein van buurtsportcoach is volop in ontwikkeling. In het voorjaar van 2019 hebben we behoeftepeiling gedaan en hadden we ruim zeshonderd respondenten. Een derde van de buurtsportcoaches gaf aan nog niet goed bekend zijn met aanpakken of interventies om een beweegvriendelijke omgeving tot realiseren en niet goed op de hoogte zijn van hoe gemeentelijk beleid op gebied van beweegvriendelijke omgeving tot stand komt. Met onze cursus gaan we daarom ook letterlijk de praktijk in en bieden we interactie.”

Lijnen
Agenderen en realiseren zijn de twee lijnen in de cursus, die zich richt op buurtsportcoaches en beleidsmedewerkers vanuit de gemeenten. Kunen: “Het is belangrijk dat iedere deelnemer met een eigen vraagstuk naar de cursus komt. Een voorbeeld ‘ik wil een groenstrook bij een sportpark openbaar toegankelijk maken’ past bij de lijn realiseren. Een integrale visie op de openbare ruimte is meer beleidsmatig en valt onder de lijn agenderen. We werken in beide gevallen met stappenplannen. Aan het einde van de cursus is het doel om een plan van aanpak compleet ze hebben of zelfs al in de praktijk te brengen.”

Fontys en SSNB hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden en werken nauw samen met noordelijke provincies en het Kennislab BIOR. Er wordt gestreefd naar landelijke navolging en integratie van de cursus op de landelijke academie buurtsportcoaches. Een ander doel is ‘dezelfde taal’ te spreken zodat buurtsportcoaches en gemeentelijke medewerkers beter met elkaar kunnen samenwerken en de drempel om contact met elkaar te hebben, wordt verkleind.

Vliegwiel
In 2019 bleek bij een beleidsscreening dat 19 van de 23 ondervraagde gemeenten iets werd gedaan aan de preventiekant van gezondheid door middel van een beweegvriendelijke omgeving. Het Mulier Instituut constateerde dat er een jaar geleden door corona in 70% van de gemeenten nog meer aandacht voor was en 20% van de gemeenten heeft aangegeven er blijvend meer op te gaan inzetten. Het thema is in een stroomversnelling gekomen. De invoering van een integrale omgevingswet door de landelijke overheid in 2022 is een ander vliegwiel gebleken.

“Veel wetten en maatregelen voor de fysieke leefomgeving worden gebundeld”, licht Kunen toe. “Er zijn vanuit het verleden allerlei normen, maar nog niet voor het preventieve stuk van gezondheid. Verschillende domeinen binnen de overheid praten nu samen over gezondheid. De deur staat op een kier om als sport en gezondheid bij de ruimtelijke sector naar binnen te lopen. Andersom is er de uitnodiging om mee te denken. De afstemming met de omgeving is daarbij van belang en het betrekken van de inwoners ook. De buurtsportcoach heeft in onze ogen de ideale schakelfunctie tussen inwoners en ‘het gemeentehuis’.”

Nog plek op de cursus
De cursus geeft inzicht in vragen als ‘Wie heb ik bij de gemeente nodig?’ en ‘Hoe gaat zo’n project in zijn werk’. De cursus is verplaatst om cursisten de mogelijkheid te bieden daadwerkelijk ‘live’ te kunnen deelnemen. Het bezoeken van praktijkvoorbeelden in Roosendaal of Eindhoven is een onderdeel. Twee volle dagen en tot slot een halve dag zijn de omvang. Kunen heeft een krachtig slotpleidooi: “Het is heel tof om jezelf erin te bekwamen. Geef jezelf de tijd je te ontwikkelen en te scholen en bereik meteen een concreet resultaat.” Er is nog ruimte voor extra cursisten.

Voor meer informatie: Cursus Bewegen in de openbare ruimte