door: Leon Janssen Lok | 20 mei 2021

Over de misstanden in de turnwereld is de laatste tijd veel gezegd en geschreven. Eind april werd het onderzoeksrapport ‘Ongelijke leggers’ gepresenteerd, waarin uitgebreid werd ingegaan op het jarenlange grensoverschrijdend gedrag in de turnsport. Dat er structureel iets moet veranderen in het sportklimaat binnen het turnen is overduidelijk. Stephanie Hermans is turndocent aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO) én trainer bij de Amsterdamse vereniging Turnz. Zij ziet dat er gelukkig veranderingen in gang worden gezet. De basis in haar ogen: pedagogisch lesgeven en je coaching afstemmen op verschillende leerbehoeften.

Zelf is Stephanie Hermans al haar hele leven actief in het turnen. Het was haar sport in haar kindertijd en ze maakte later de stap om ook trainster te worden. Sinds 2009 is ze turndocent aan de ALO aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA), de opleiding die ze zelf ook volgde. Echt verbaasd over de recente, schokkende bekentenissen is ze eigenlijk niet. “Al jarenlang komen er mondjesmaat berichten naar buiten over wat er in de top van het turnen gebeurde, maar het afgelopen jaar ging het natuurlijk wel heel hard. Een echt sneeuwbaleffect. Ook versneld trouwens door maatschappelijke ontwikkelingen zoals de #metoo-discussie.” 

Aimee Boorman
Zelf was ze nooit getuige van situaties waarin geschopt, geslagen of gescholden werd, maar: “Ik ben wel regelmatig in situaties geweest die niet helemaal oké voelden. Aan de lichaamstaal van een kind kun je soms zien dat er iets niet goed zit. Hoe er soms gereageerd wordt, of juist niet gereageerd wordt, dat kan een bepaald gevoel van onbehagen geven. Maar het is meestal lastig om daar iets van te zeggen, omdat je niet daadwerkelijk hoort of ziet wat er speelt. Op de ALO zeggen we ook altijd: contact gaat voor contract. Als je niet in contact staat met een kind, dan is het heel moeilijk om op inhoudsniveau samen iets te bereiken. Je moet kunnen luisteren, bepaalde vragen kunnen stellen, kunnen achterhalen hoe een kind zich voelt.” 

Haar vereniging Turnz nodigde eerder dit jaar de Amerikaanse Aimee Boorman uit, de succesvolle coach van de Amerikaanse meervoudig olympische kampioene Simone Biles. “Zij probeert de turnwereld al jarenlang te veranderen door juist heel veel met turnsters in gesprek te gaan. Positief coachen en pedagogisch verantwoord dus. Door ook een netwerk op te bouwen rondom de sporter dat zorgt voor vertrouwen en veiligheid.”

Meer openheid
Boorman liep een maand mee bij Turnz en maakte veel indruk met haar aanpak. Zo zeer zelfs dat het de KNGU lukte haar te strikken voor de coachstaf die meegaat naar de Olympische Spelen in Tokio. “Een hele goede ontwikkeling! Kenmerkend voor de turncultuur is altijd geweest dat veel binnenskamers plaatsvond”, vindt Hermans. “Dat is een van de taboes die we echt moeten doorbreken. Meer openheid, meer delen en dus ook meer samen bereiken. Ouders van jonge sporters veel meer betrekken bij de ontwikkelingen van hun kind. En dat betekent dus ook dingen eerder bespreekbaar durven maken, elkaar meer aanspreken op gedrag en vragen durven stellen. Op breedtesportniveau zie je dat dat op heel veel plekken al goed gaat, maar ook op topsportniveau moet die omslag echt gemaakt worden.” 

Ook kenmerkend voor het turnen: de jonge leeftijd waarop al meegedaan kan worden bij de senioren op grote toernooien (in het jaar dat een kind 16 wordt). “Ik ben blij dat die leeftijdsgrens nu opgetrokken wordt naar 18 jaar,” geeft Hermans aan. “Turnen blijft een technisch ingewikkelde sport, dus is het van belang om al op jonge leeftijd veel te trainen, zodat je later coördinatief goed onderlegd bent. Maar dat echte specialiseren op heel jonge leeftijd, die noodzaak wordt dan gelukkig minder. In de basisschoolleeftijd moet je juist breed motorisch opgeleid worden, dat principe hebben we ook op de ALO hoog in het vaandel staan. Je kunt daardoor op latere leeftijd beter specialiseren, maar het is ook een vorm van nazorg. Als je stopt met jouw sport, is het gemakkelijker om met een andere sport te beginnen. Veel jonge ex-topsporters weten niet wat ze moeten gaan doen of kunnen niks anders voor hun gevoel.”

Professionaliseren van kader
Iets anders dat volgens Hermans noodzakelijk is om de situatie in het turnen, en misschien wel in de sport in het algemeen, structureel te verbeteren, is een professionaliseringsslag ten aanzien van het kader. “Het is echt heel belangrijk dat als je eenmaal je trainerslicentie hebt behaald, je gestimuleerd blijft worden om je verder te ontwikkelen. Je moet up-to-date blijven, en gewaardeerd worden. Ook in geld. In een goede cao staat dat je ook betaald wordt voor je voorbereidings- en evaluatie-uren, en dat er budget is voor scholing. In heel veel sporten is dat nog niet goed geregeld en wordt er te veel gerekend op de vrijwillige inzet van mensen met passie voor de sport. En dan zie je toch vaak dat het echt goede kader op een gegeven moment afhaakt, omdat ze ergens anders onder betere voorwaarden kunnen werken.” 

Verder ziet Hermans dat in veel bondsopleidingen de nadruk vooral ligt op technische en methodische aspecten, en nog onvoldoende op pedagogische. “Kijk naar het turnen: dat is een kwetsbare sport. De spanning geeft een kick, maar kan ook een verkeerde uitwerking hebben. Als trainer en coach moet je je kwetsbaar durven opstellen en individueel kunnen coachen. De een is gebaat bij een extra zetje, de ander juist niet. Oog hebben voor verschillende leerbehoeften, en daar je eigen coaching op aanpassen, daar gaat het wat mij betreft om.” 

Voor meer informatie: Leren vallen en weer opstaan - De pedagogische benadering bij turnen werkt goed