door: Bas Kammenga | 29 april 2021

Beter uit Bed is een van de vier genomineerden voor de Nederlandse Loterij in Beweging Prijs 2021. Zeven jaar terug namen Shanna Bloemen en Yvonne Geurts het initiatief om het onnodig inactief zijn in het ziekenhuis terug te dringen. Inmiddels is de aanpak in nagenoeg het gehele Radboudumc te Nijmegen geïmplementeerd. Ook wekt de methode landelijk de aandacht van vele andere ziekenhuizen.

Bij Beter uit Bed wordt gekozen voor actief herstel. Vanuit de gedachte dat het stimuleren van activiteit voor, tijdens en na de ziekenhuisopname beter is voor het herstel van mensen. Shanna Bloemen is fysiotherapeut en nam in 2014 de uitdaging aan om iets wezenlijks te veranderen aan de beweegarmoede die patiënten meemaken tijdens een opname. “Het is ontstaan uit een persoonlijke frustratie van mij en Yvonne Geurts,” vertelt Bloemen. “Door gewoontes en vaste patronen werd een actieve persoon bij opname in het ziekenhuis eigenlijk meteen een passieve patiënt, die zijn pyjama aantrok en in bed ging liggen.”

Als fysiotherapeuten wisten Bloemen en Geurts dat die passiviteit ‘niet strookte’ met een snel herstel en zo pakten ze de handschoen op. “Er werd ons verteld dat zo’n fundamentele verandering minimaal zo’n zeven jaar in beslag zou nemen,” blikt de projectleider Beter uit Bed van het Radboudumc terug. “We dachten dat we het veel sneller voor elkaar zouden kunnen krijgen en zijn begonnen op de afdeling hartchirurgie. Inmiddels zijn we toch zeven jaar verder, maar is het nu in vrijwel het gehele ziekenhuis doorgevoerd. Als corona er niet was tussengekomen, hadden we het zeer waarschijnlijk eind 2020 voor elkaar gehad.”

Omgeving
Een anekdotisch voorbeeld van een patiënt die – drie dagen na een operatie – met veel moeite eindelijk zijn vrouw tegemoet kwam lopen bij een bezoekje, was meteen een belangrijke les. De vrouw schrok dat haar man over de gang liep en zei dat hij eerst maar eens moest aansterken op bed. “De omgeving van de patiënt moeten we nadrukkelijk meenemen in het hele verhaal. De familieleden kunnen een bepalende rol spelen in de ‘mind-set’ die er tijdens de opname heerst.”

Bij Beter uit Bed stimuleren zorgverleners de patiënt om actief bezig te zijn tijdens het verblijf in het ziekenhuis. Dit doen zij door goede voorlichting te geven, hulpmiddelen te ontwikkelen en waar nodig de ziekenhuisomgeving aan te passen. Het doel op het gebied van bewegen is dat patiënten 900 stappen per dag zetten tijdens een ziekenhuisopname, omdat dit bijdraagt aan behoud van spierkracht en zelfredzaamheid. 

Promovendi
Zoals het een academisch ziekenhuis betaamt is er uitvoerig onderzoek gedaan naar de werking en voordelen van de nieuwe aanpak. Was het voorheen zo dat maar liefst 80% van de tijd tussen tien uur ’s ochtends en vier uur ’s middags liggend op bed werd doorgebracht, na de implementatie was dat teruggebracht naar 64% en later werd door die afdeling zelfs 54% gescoord. “We hebben in ‘het Radboud’ twee promovendi rondlopen op dit onderwerp. De eerlijkheid gebied te zeggen dat voor het liggen in eerste instantie veel zitten in de plaats is gekomen, maar dat levert ook al veel gezondheidswinst op.”

Daarnaast is er bij de verpleging het besef ontstaan dat de patiënt zelfredzamer wordt en deze ook ‘werk’ uit handen kan nemen. “Waarom zou je iemand niet zelf een glas water uit de kraan laten inschenken als hij daartoe prima in staat is. Het hele beïnvloedingsproces begint al voor de opname. Door middel van een voorlichtingsfilmpje krijgen de patiënten de eerst informatie. Tijdens de gesprekken voor de opname wordt toegelicht hoe onze aanpak werkt. Daarbij adviseren we ook iemand anders mee te nemen naar het gesprek, om op die manier de naasten van de patiënt dezelfde informatie mee te geven.”

Materialen
Tijdens het verblijf in het ziekenhuis is het voor de gedragsverandering vooral nodig dat iemand constant wordt herinnerd aan het bewegen. “Dat doen we bij voorbeeld door middel van een placemat met informatie over beweging en gezond eten, tot een afbeelding op de koffiebekers. Maar daarnaast hebben we ook aan andere materialen gedacht, zoals relaxstoelen die geschikt zijn om beter en langer op te kunnen zitten. We hebben zelfs een experiment gedaan met een kamer zonder bedden en dat ging op zich best naar wens, alleen wordt het wel een logistieke uitdaging waar je overdag al die honderden bedden laat in een ziekenhuis.”

Waar ziekenhuizen deels met zorgbudget worden beloond naar verhouding van het aantal opnamedagen, heeft het Radboudumc er bewust voor gekozen in te zetten op een kortere opnameduur van patiënten. “Het is prettig dat onze Raad van Bestuur de aanpak van Beter uit Bed volledig heeft omarmd en heeft gestimuleerd. Als we een halve opnamedag per patiënt kunnen besparen of een verwijzing naar een andere instelling kunnen besparen, levert dat de verpleging toch weer meer aandacht op voor anderen en bovendien is de ontslagen persoon al eerder in zijn eigen omgeving, waar de verleiding minder groot is om op bed te gaan liggen. Ook in de thuissituatie proberen we uiteraard het voldoende in beweging blijven te stimuleren, omdat dat het herstel blijft bevorderen.”

Prijs
Beter uit Bed heeft in het traject een subsidie gekregen uit de eigen innovatiegelden van het Radboudumc. Met de geldprijs die met de Nederlandse Loterij in Beweging Prijs gemoeid is, wil Bloemen het project graag landelijk verder uitrollen bij collega-ziekenhuizen. “Het budget kan ten goede komen aan communicatie en het overdagen van onze knowhow op anderen. Daarbij hebben we er voor gekozen om ‘Beter uit Bed’ niet als merk in markt te zetten. Elk ziekenhuis mag het zijn eigen naam geven. Het gaat uiteindelijk om het doel om de patiënten meer en eerder in beweging te krijgen. We hebben aangetoond dat het kan en willen graag anderen over die drempel helpen.”

Voor meer informatie: Beter uit bed, wat betekent dat?

Nederlandse Loterij in Beweging Prijs
Nederlandse Loterij reikt jaarlijks een prijs uit aan een persoon of organisatie met een sportief initiatief dat Nederland(ers) in beweging brengt: de Nederlandse Loterij in Beweging Prijs. De winnaar van deze prijs ontvangt een cheque van € 50.000 en daarnaast een bronzen sculptuur. De drie andere genomineerde initiatieven ontvangen ter aanmoediging een geldprijs van € 5.000.

De kanshebbers op de Nederlandse Loterij in Beweging Prijs in 2021 zijn Onbeperkte Evenementen, Ommetje app, Beter uit Bed en WhatsAAP. De jury maakt op 11 mei 2021 de winnaar bekend.

Op Sport Knowhow XL zijn interviews gepubliceerd met direct betrokkenen van alle vier de initiatieven. Lees meer over Onbeperkte Evenementen, WhatsAAP, Ommetje app en Beter uit Bed.