door: Jelle Zondag | 8 oktober 2020

Het is geen probleem als mensen niet sporten, stelt Jasmijn Rana, Universitair Docent in Culturele Antropologie aan de Universiteit Leiden. Het is pas een probleem als mensen graag willen sporten, maar daarbij obstakels voelen. De sportparticipatie van moslimvrouwen, hun motivatie en sociale belemmeringen die zij ervaren, zijn centrale thema’s in haar onderzoek.

Lange tijd hield Jasmijn Rana helemaal niet van sport. “Ik deed als kind niet aan sport. Ik vond het niet leuk. Het was niets voor mij”, vertelt de onderzoekster over haar aanvankelijke belangstelling voor haar onderzoeksobject. “Van daaruit is mijn interesse ontstaan. Wie sport er wel? Wie sport er niet? Om welke reden? En hoe worden die mensen gestimuleerd om wél te gaan sporten?” Zelf begon Rana in haar studententijd met yoga en kickboksen. Tegenwoordig loopt ze regelmatig hard en doet ze een keer per jaar mee aan een triatlon. 

Onderzoek naar ladies-only kickboksen
De belangstelling van Rana voor kickboksen was niet alleen persoonlijk, maar ook wetenschappelijk van aard. Drie jaar geleden promoveerde ze in Berlijn op een onderzoek naar ladies-only kickboksen. In haar dissertatie onderzocht ze de motivatie van jonge meisjes en vrouwen om te kickboksen, de wijze waarop zij dat organiseren en de belemmerende en stimulerende factoren daarbij. Het veldwerk vond voornamelijk plaats in Den Haag. In haar promotieonderzoek richtte Rana zich in het bijzonder op de sportparticipatie van moslima’s. Een belangrijke vraag was waarom zij kiezen voor de sport die ze doen. Rana: “Het idee is dat mensen vooral voor een sport kiezen uit intrinsieke motivatie, dus omdat ze het leuk vinden, maar dat is maar voor een beperkt deel bepalend. In Den Haag Zuid-West en Amsterdam-West is kickboksen heel populair en in Den Haag Benoordenhout en Amsterdam-Zuid geldt dat voor hockey. Dat komt door geografische, maar vooral door sociale factoren: het gevoel dat mensen zich ergens thuis voelen.”

Ander label
Als vergelijking met de situatie in Nederland verrichtte Rana een deel van haar promotieonderzoek in Marokko. Dat leverde volgens haar interessante inzichten op. “In Nederland is kickboksen voor vrouwen vooral een breedtesport, maar in Marokko is het meer een carrièrekans. De mogelijkheid om professioneel kickbokser te worden en naar Europa te gaan, levert een hele andere motivatie op dan in Nederland. Ook is het interessant dat Nederlanders met een migratieachtergrond hier vaak worden gelabeld als Marokkaan en moslim. In Marokko hebben die begrippen een hele andere betekenis.”

Inmiddels is Rana verbonden aan de Universiteit Leiden, maar de vragen die zij in haar promotieonderzoek opwierp, zijn in haar onderzoek centraal blijven staan. “Hoe komt het dat sommige sporten wit zijn en andere multicultureel? Waarom lopen moslima’s in Den Haag wel hard in het Zuiderpark en niet in de duinen van Meijendel? Welke factoren hebben hier invloed op? Dat zijn vragen die mij als onderzoeker interesseren.” 

Obstakels bespreken
Het onderzoek van Rana heeft niet alleen wetenschappelijke waarde, maar stelt ook de keuzes van beleidsmakers en sportorganisaties ter discussie. “Als je sport wilt zien als een sociale kracht, als iets dat sociale verandering teweeg kan brengen, dan moet je niet alleen kijken naar individuele keuzes, maar ook naar de ruimte die beleidsmakers en organisaties bieden om individuen keuzes te laten maken. En als je wilt streven naar gelijke kansen en gelijke toegankelijkheid voor iedereen, dan moet je de obstakels bespreekbaar maken die sporters ervaren. Dan moeten we ervoor zorgen dat sporters zich overal welkom gaan voelen.”

Rana erkent dat obstakels die de sportparticipatie belemmeren soms lastig te bepalen zijn. “Racisme en seksisme komen tot uiting in micro-praktijken. Dat gaat bijvoorbeeld om de manier waarop iemand wordt aangekeken als hij of zij een vereniging binnenloopt. Dat is lastig aan te wijzen en te veranderen.” Een belangrijke rol hierbij is volgens de onderzoekster weggelegd voor overheden en sportbonden. “Als je zegt ‘iedereen is welkom’, welke maatregelen horen daar dan bij? Daar moeten organisaties over nadenken.”

Machtsstructuren in samenleving
Op dit moment zoekt Rana naar financiering voor onderzoek naar hardlopen door moslima’s in de publieke ruimte. Dit thema is volgens de onderzoekster interessant en relevant omdat hardlopen naast een vorm van fysieke beweging ook een sociale beweging is. “Hoe bepaal je waar je gaat lopen? Loop je alleen of niet? Loop je in het donker of niet? Dat zijn belangrijke vragen voor vrouwen. Voor mensen met een migratie-achtergrond komen daar nog andere vragen bij. Wat gebeurt er als je als persoon van kleur door Wassenaar rent? Welke kleren doe je aan? Naar wie glimlach je? Antwoord op zulke vragen kan ons iets leren over de wijze waarop lichamelijke beweging wordt beïnvloed door machtsstructuren in de samenleving.”

Door de covid-pandemie krijgt het beoogde onderzoek nog een extra dimensie. Rana: “De pandemie roept specifieke vragen op over bewegen in de openbare ruimte. Wie heeft er toegang tot sport in de open lucht? Hoe ga je om met het houden van afstand? Wat doe je met je ademhaling als je weet dat hierin een gevaar kan schuilen? Die vragen neem ik in mijn onderzoek zeker mee.”

Wanneer het moment komt dat de sportparticipatie van moslima’s geen (onderzoeks)thema meer is, omdat de door hen ervaren obstakels zijn weggenomen, durft Rana niet te zeggen. “Het is mooi om te zien dat veel nieuwe beleidsprogramma’s streven naar inclusie en ik hoop dat alle sporters zich op den duur thuis gaan voelen in alle sporten. Vaak wordt echter vergeten dat insluiting gepaard gaat met uitsluitingsprocessen. In de sport komen daarbij dezelfde tendensen tot uiting als in de samenleving. Zolang er in de samenleving ongelijke kansen zijn, zal het nodig zijn om in de sport actief te streven naar gelijkheid.”

Contactgegevens Jasmijn Rana: klik hier en/of volg haar op Twitter