door: Leo Aquina | 28 mei 2020

'Raadselachtige, diepzinnig aandoende uitspraken die niet altijd de regels van de logica lijken te volgen.' Het is de definitie die Van Dale geeft aan 'cruijffiaans taalgebruik'. Rob Siekmann laat zich door die raadselachtigheid niet uit het veld slaan. In een lijvig boekwerk getiteld 'Cruijffiaans' gaat de emeritus-hoogleraar internationaal en Europees sportrecht op zoek naar een coherente visie achter de uitspraken. Siekmann wil het gedachtegoed van Cruijff 'naar een hoger abstractieniveau tillen'. "Cruijff was ongelooflijk creatief en intelligent. Het zat op een originele manier in zijn hoofd. De intellectueel gaat vervolgens ordenen", legt hij uit. 

Rob Siekmann (1947) studeerde Slavische talen en internationaal recht in Leiden en hield zich naast wetenschap een leven lang bezig met voetbal, dat hij zelf van zijn zevende tot zijn 57ste op amateurniveau speelde. In 1978 publiceerde hij het Prisma Voetbalwoordenboek en in 1980 een boek getiteld 'Moderne Voetbaltheorie'. 

Rembrandt
De bewondering voor Johan Cruijff was er al vroeg. "Ik heb hem als junior nog zien voetballen op een jeugdtoernooi van ADO. Toen werd al van hem gezegd dat hij een hele grote zou worden", vertelt Siekmann. "Cruijff was in alle opzichten uniek. Hij kon terwijl hij zelf op het veld stond de informatie die hij al voetballend kreeg direct verwerken tot strategie en tactiek. Later kon hij dat als coach, zonder dat hij een diploma had, ook overbrengen op anderen. Geen enkele andere voetballer of coach komt in de buurt van zijn inventiviteit en creativiteit. Michels was ook een grootheid, maar hij had niet dat gedachtegoed. Cruijff was de Rembrandt van ons voetbal." Dat Johan Cruijff als voetballer, als coach en als mens uniek was, zullen weinigen betwisten, maar waarom wilde Siekmann een boek wijden aan zijn uitspraken? Er zijn al zoveel boekjes met citaten van Nummer 14. "Ik heb die boekjes in de loop der jaren natuurlijk ook allemaal gelezen. Henk Davidse, en Sytze de Boer hebben monnikenwerk verricht, maar het zijn verzamelaars, geen wetenschappers, met alle respect voor hun werk. Ik wilde op basis van Cruijffs uitspraken structuur aanbrengen in zijn voetbalvisie." 

Structuur
Davidse en De Boer brachten ook al structuur aan in de uitspraken van Cruijff. Waarin onderscheidt Siekmanns aanpak zich? "De Boer rangschikte chronologisch, dat geeft weinig inzicht in de thematische samenhang. Davidse rubriceerde weliswaar op thema's, maar niet inhoudelijk. Als Cruijff bijvoorbeeld iets zegt over de manier waarop hij met Ajax kampioen werd, dan komt het bij Davidse in de rubriek Ajax. Bij mij vind je die rubriek niet. Die uitspraak zegt iets over tactiek, of over wedstrijdverloop, ik rangschik het inhoudelijk in het licht van de bredere voetbalvisie."

Siekmann benadrukt dat hij Davidse, De Boer en andere verzamelaars van Cruijff-uitspraken dankbaar is voor hun werk. Zelf hoefde hij daarom niet terug naar de originele bronnen, hetgeen veel werk scheelde. In de tekst vermeldt Siekmann bij iedere uitspraak zijn bron. Ook parafraseert hij, als hij dat nodig acht, uitspraken tussen haakjes naar ABN. De vele verwijzingen en haakjes in de tekst komen de leesbaarheid niet altijd ten goede, maar dat offer maakt Siekmann graag voor de wetenschappelijke verantwoording.

Straat en kleedkamer
Siekmanns ambitieuze inhoudelijke aanpak leidde tot een onderscheid in vijf hoofddelen: organisatorische aspecten, voetbaltechnische aspecten, het voetbalreglement, publiek en media en tot slot: Cruijff over Cruijff. Alle delen zijn op hun beurt minutieus uitgesplitst in kleinere subthema's. Deze exercitie leidde uiteindelijk tot een slotbeschouwing en enkele conclusies ten aanzien van Cruijffs filosofie. Centraal daarin staan de straat als kraamkamer van voetbaltalent, en de kleedkamer als symbool van de autonomie van een voetbalelftal binnen een club. Om dat laatste te illustreren citeert Siekmann Cruijff die bestuursleden toegang weigerde tot de kleedkamer bij FC Barcelona. 'Ik zei: jullie moeten je niet omkleden.'

Cruijff zei ook ooit: 'Voetbal is simpel, maar het moeilijkste dat er is, is simpel voetballen.' Is Siekmanns benadering niet nodeloos ingewikkeld? "Nee, ik maak het juist inzichtelijker. Je kunt lacherig doen over sommige uitspraken en het is best lastig om uit al die uitspraken een coherente visie te destilleren, maar die visie was er wel en die wil ik inzichtelijk maken. Het gaat mij om de verdieping, om het beter te kunnen begrijpen."

Voor meer informatie: preview Cruijffiaans, bestelinformatie Cruijffiaans