door: Nelleke van der Heiden | 13 februari 2020

Stichting Fitkids heeft een speciaal fitness- en oefenprogramma ontwikkeld voor kinderen van 6 tot 18 jaar met een chronische ziekte of beperking. Dat kan van alles zijn: van astma, diabetes tot autisme en ADHD of een motorische achterstand. In totaal zijn er in Nederland 1,3 miljoen van deze kinderen. Om uiteenlopende redenen missen ze vaak de aansluiting met een reguliere sportclub en vaak voldoen ze niet aan de beweegnorm, vertelt bewegingswetenschapper Elles Kotte van Stichting Fitkids.

Op dit moment zijn er meer dan 165 centra verspreid over heel Nederland waar kinderfysiotherapeuten het programma van Fitkids aanbieden. De kinderen trainen dan in kleine groepjes. Ze beginnen met een gezamenlijke warming-up van een minuut of tien en daarna gaat iedereen naar de fitnesszaal. Daar gaan ze drie kwartier individueel aan de slag. Aan het eind volgt dan weer een gezamenlijke cooling down. De eerste drie maanden trainen de kinderen twee keer per week één uur. Daarna één uur per week. 

Fitter, sterker en meer plezier
Elles Kotte is onlangs gepromoveerd op de effecten van het programma. De doelstelling is dat de kinderen fitter en sterker worden en weer plezier in bewegen krijgen. Daarnaast is het doel dat de kinderen actiever worden in het dagelijks leven, waarbij de laatste maanden de focus ligt op doorstroom naar een reguliere of aangepaste sportvereniging. De eerste doelstelling, daar slaagt het programma goed in, vertelt Kotte. De conclusie van het onderzoek luidt dat de 52 kinderen die deelnamen aan het onderzoek hun duur- en sprintconditie, spierkracht en functionele loopcapaciteit significant verbeterden. Tevens kregen ze een beter zelfbeeld. In de eerste drie maanden was het effect van de training het duidelijkst te zien. De effecten bleven in de laatste drie maanden intact, maar er werd niet op alle fronten een verdere vooruitgang gevonden.

Kunnen de kinderen dan in de tweede drie maanden niet beter ook twee per week blijven sporten? Kotte vertelt dat dat wel een overweging is geweest, maar “het is ook belangrijk dat de focus in de tweede drie maanden komt te liggen op wat er na Fitkids gebeurt. Dat is zelfs belangrijker. De kinderen zijn dan veelal fit genoeg om aansluiting te vinden bij sportclub. Fitkids moet een brug zijn, niet de vervanging van een sportclub.”

Doorstroom kan beter
Toch zijn er zeker succesverhalen. "We hebben geen harde cijfers, ongeveer de helft vindt aansluiting bij een sportvereniging.” Die doorstroom kan nog wel beter, vindt Kotte. Maar dat is, erkent ze ook, een lastiger verhaal. “In principe is ieder kind geschikt om te sporten. Maar zoals veel clubs nu zijn ingericht, zijn ze niet geschikt, zijn er barrières voor kinderen met een beperking. De faciliteiten zijn niet geschikt of de trainer op het veld heeft onvoldoende kennis.” Er zijn dus omgevingsfactoren die maken dat een kind niet gaat sporten, zegt Kotte, maar ook het kind zelf denkt soms dat-ie het niet kan. 

Kotte pleit ervoor om ouders en kind te stimuleren en informatie te bieden waaruit blijkt dat het kind wel kan sporten en waar. Voor aansluiting met de sportclubs is het ook nodig dat verenigingen beter zijn ingericht voor kinderen met een beperking. “Er moet ook meer kennis bij een sportvereniging komen en meer faciliteiten. Wij kunnen ze helpen met kennisoverdracht, maar de uitvoering moet de vereniging zelf doen. Wij willen ook – en we doen dit samen met onderzoekers en kinderfysiotherapeuten van de Hogeschool Utrecht in het project ‘Wat Beweegt Jou’– inzetten op betere samenwerking van de kinderfysiotherapeuten die aangesloten zijn bij Fitkids met buurtsportcoaches. Die hebben vaak goeie kennis van het lokale sport- en beweegaanbod. Zij hebben de taak om kinderen te begeleiden naar een sportvereniging en een deel van hen is gespecialiseerd in aangepast sporten. Als wij die samenwerking beter opzetten, kunnen deze kinderen beter worden geholpen.”
 
“In 2003 is Fitkids begonnen onder de vlag van Stichting Artsen voor Kinderen. In 2005 is het een eigen stichting geworden. Vanaf toen is er ieder jaar een flink aantal fitkidscentra aangesloten. Is het ingewikkeld om als fysiotherapiepraktijk een Fitkidscentrum te worden? “Als stichting screenen we de praktijk. We kijken of de kinderfysiotherapeut het programma kan dragen, of de ruimte geschikt is, en dan zijn er nog wat criteria waaraan moet worden voldaan, maar dan kunnen ze beginnen met het fitness- en oefenprogramma.” Dat is zo ontwikkeld dat kinderen echt fitter worden. We weten dat het een effectieve interventie is. Zoals gezegd is de aansluiting met een sportvereniging vaak nog lastig, maar daar doen we nu met verschillende partijen wat aan.” 

Aparte competitie
Bij die uitdaging komt nog een extra uitdaging als de kinderen met een beperking geen aansluiting vinden bij een regulier team. Voor deze groep zou er een gezamenlijk team moeten komen. Een aparte competitie is nog weer een stap verder, maar alleen al met elkaar kunnen trainen, zou geweldig zijn, zegt Kotte. “Even een andere mindset.” En veel gemeenten hebben bijvoorbeeld tig voetbalverenigingen. Als zij hun krachten bundelen, is zo’n gezamenlijk team oprichten wellicht wel haalbaar.

Als het toch echt niet lukt om de overstap te maken naar een aangepaste of reguliere sportclub, dan zijn er ook andere manieren om aan de beweegnorm (minimaal 60 minuten fysiek actief per dag en drie keer per week bot- en spierversterkende activiteiten) te voldoen, zoals buiten spelen en met de fiets naar school, zegt Kotte. “Als een sportvereniging niet lukt, kijk dan met ouders en kinderen naar andere mogelijkheden om meer te gaan bewegen. Een groot deel van de kinderen speelt niet buiten.” Niet dat het zo simpel is, erkent Kotte. “Ouders willen vaak van alles wel, maar het is soms echt heel lastig.

Voor meer informatie: kijk op www.fitkids.nl en/of lees het proefschrift van Elles Kotte. Meer weten: Elles Kotte, elles@fitkids.nl en 06-3819 4645.