door: Frank Molema | 16 januari 2020

Een uitspraak van de Rotterdamse rechtbank vorige maand zorgt voor flink wat kopzorgen bij beheerders van kunstgrasvelden. Het Enschedese Sportaal moet een boete betalen van 10.000 euro, waarvan de helft voorwaardelijk, voor bodemverontreiniging door kunstgraskorrels. Verklaart de rechter sportclubs en de beheerders van velden hiermee vogelvrij? 

Er hoeft maar één kwaadwillend persoon bij te zitten, zo betoogde advocaat Rob Oude Breuil van het gestrafte Sportaal op 27 december in de Volkskrant, en je hebt het Openbaar Ministerie op je dak. Oude Breuil doelt op mensen die, met het vonnis van de rechter in de hand, op sportcomplexen foto’s maken van rondzwervende korrels en die doorsturen naar justitie, waardoor je de poppen aan het dansen hebt. ‘Als club heb je dan een groot probleem.’

Zorgplicht onvoldoende
Beheerder Sportaal uit Enschede is de eerste die met het OM te maken kreeg en vervolgens veroordeeld werd door de rechter. Twee keer vegen bij voetbalclub Vogido en andere maatregelen om de verspreiding van korrels tegen te gaan, bleken niet genoeg. De zorgplicht is daarmee onvoldoende uitgevoerd, oordeelde de rechter. Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux, die de rechtszaak aanspande, zag het vonnis goedkeurend tegemoet. 

Betrokkenen rondom kunstgrasvelden vragen zich ondertussen af wat de waarde is van de uitspraak. Moeten zij ook vrezen voor boetes omdat zij niet aan hun zorgplicht voldoen? Of staat de situatie in Enschede op zichzelf en heeft Sportaal broddelwerk geleverd? “Deze uitspraak vraagt om een goede analyse”, zegt voorzitter Edward van der Geest van de Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek (BSNC), het landelijke kennis- en innovatieplatform voor buitensportvoorzieningen.

Betekenis uitspraak rechter
Van der Geest vraagt zich af of de rechter de straf heeft opgelegd omdat er korrels zijn gevonden buiten het veld, of omdat er nalatigheid is geconstateerd. In dat laatste geval wordt de soep lang niet zo heet gegeten als die wordt opgediend, denkt hij. “Maar als je verplicht wordt dingen te doen die je niet kan waarmaken, dan wordt het ingewikkelder. Dan moet je je als branche afvragen wat deze uitspraak van de rechter betekent.” 

Advocaat Oude Breuil heeft aan Sport Knowhow XL laten weten dat zijn cliënt Sportaal in hoger beroep gaat tegen de uitspraak. De BSNC vindt dat een goede zaak, zodat het gerechtshof heel precies kan aangeven wat wel en wat niet bestraft wordt. Van der Geest: “De vraag is of je mag en kan verlangen van een beheerder dat hij met terugwerkende kracht voldoet aan de zorgplicht.”

Zorgplichtdocument
De BSNC heeft een zorgplichtdocument opgesteld waarin de meest optimale vorm van beheer staat omschreven. Denk daarbij aan de inzet van zuigmachines of de aanleg van kantplanken en looproosters. Een stukje bewustwording is eveneens van groot belang, stelt Van der Geest. “Zet een bordje bij ingang van het kunstgrasveld, in de kantine of bij de kleedkamer met daarop de mededeling de sluis te gebruiken en je schoenen uit te kloppen. Meld het bij de beheerder als je rubber ziet liggen buiten het veld. De korrels moeten niet in het milieu, maar we moeten ook kunnen sporten. Het zou mooi zijn als we daarin gesteund worden door een rechterlijke uitspraak.” 

Mocht de uitspraak betekenen dat op alle kunstgrasvelden voorzieningen moeten worden gerealiseerd, dan vreest Van der Geest grote gevolgen. “Eerst worden beheerders aangesproken, die vervolgens maatregelen treffen en het probleem verleggen naar leveranciers en aannemers. Die moeten een systeem bedenken waardoor geen korrel meer van het veld verdwijnt. De kosten stijgen, en dat is een maatschappelijk probleem. Gemeenten hebben ook een probleem, want die hebben kunstgrasvelden nodig. Velden zonder infillmateriaal bestaan nog niet. Er zijn wel testen gaande, maar er zijn nog te veel kinderziektes.” 

Nog geen uitsluitsel
Overigens benadrukt de voorzitter van het kennis- en informatieplatform dat het niet louter gaat om rubberen korrels. Het had net zo goed kunnen gaan om bijvoorbeeld kurk of ander infillmateriaal. Daarom vindt hij berichten van partijen, die met de rechterlijke uitspraak in de hand beweerden dat de strijd tegen de rubberen korrels gewonnen is, niet juist. “Er werd al victorie gekraaid, maar het ligt veel genuanceerder.” 

Het RIVM stelt dat het rubbergranulaat op kunstgrasvelden schadelijk kan zijn voor het milieu in de directe omgeving van de velden. Uit de rubberkorrels kunnen stoffen lekken die terecht komen in de grond om de velden heen en in de bagger in sloten. Dat is slecht voor het ecosysteem omdat het de biodiversiteit aantast. Spelende kinderen en huisdieren die per ongeluk bermgrond binnenkrijgen, lopen volgens het RIVM geen gevaar. Van der Geest vindt dan ook dat de gevaren genuanceerd moeten worden. “Is er een acuut gevaar voor de volksgezondheid? Of is er sprake van vissterfte? Nee, natuurlijk niet.” 

Vereniging Sport en Gemeenten
De BSNC trekt in deze zaak samen op met de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG). Directeur André de Jeu van de VSG is niet verrast door de rechterlijke uitspraak omdat het beheer van het veld in Enschede ‘beter had gekund’. Wel benadrukt hij dat niet alle kunstgrasvelden over één kam te scheren zijn en er dus nuanceverschillen bestaan. “Op het ene veld wordt minder vaak gesport dan op de andere, dus hoef je ook minder vaak te vegen”, zegt hij. 

De VSG roept beheerders van velden op zich te houden aan het zorgplichtdocument. Dat kost tijd en geld, beseft De Jeu.“Of de sport door dit soort rechtspraak betaalbaar blijft, kan je je vraagtekens bij zetten”, zegt De Jeu. “Het maakt niet uit of de gemeente het betaalt of de sportclub zelf, in beide gevallen wordt sport duurder.” Collega Van der Geest van BSNC vindt dat het kostenplaatje geen rol mag spelen. “Geld mag niet het argument zijn om niet aan je zorgplicht te voldoen.”

Ingewikkeld
Het is volgens De Jeu niet de rol van de VSG om bij partijen te lobbyen om geld los te krijgen, zodat het beheer van kunstgras betaald kan worden. “Wat beheerders van de velden met deze uitspraak van de rechter moeten doen, kan soms erg ingewikkeld zijn. Denk alleen al aan de verschillende beheervormen. Als gemeenten vragen hebben, denken wij uiteraard graag mee. Wij kijken vooral naar de lijn die in het sportakkoord is uitgezet, die gaat met name over de duurzame inzetbaarheid van sportaccommodaties.” 

Voor meer informatie: zorgplichtdocument milieu kunstgrasvelden