door: Frank Molema | 12 december 2019
Bewegingswetenschapper Evert Verhagen van het Amsterdam UMC trok een belangrijke les uit een onderzoek naar blessurepreventie bij Cirque du Soleil. Door mensen in de organisatie van het circus vrijheid te geven, werden zij gemotiveerd om oplossingen voor problemen te bedenken. “Het geeft een andere kijk op blessurepreventie.”
Cirque du Soleil had een probleem: het bedrijf kon geblesseerde artiesten wel weer oplappen, maar kennis van blessurepreventie en de implementatie daarvan zat nog niet in hun DNA. Daarom klopte het circus enkele jaren geleden aan bij de Amsterdam Collaboration on Health & Safety in Sports (ACHSS), een initiatief dat meerdere wetenschappers bij elkaar brengt op het gebied van sportgezondheid.
Raakvlakken met sport
Evert Verhagen, namens het Amsterdam UMC voorzitter van het ACHSS, stond positief tegenover het verzoek van Cirque du Soleil. Hij zag de raakvlakken met sport: ook in het circus probeert de artiest met zijn lichaam een optimale prestatie te leveren. “Maar toen ik voor het eerst een show zag, dacht ik: dat is nog niet zo makkelijk”, blikt Verhagen terug op het begin van het onderzoek.
Hij vervolgt: “Cirque du Soleil is gigantisch anders. Bij een voetbal- of volleybalteam heeft iedereen een vergelijkbare rol: je rent achter of slaat tegen een bal aan. In het circus hebben vijftig artiesten allemaal een andere rol. Bovendien is elke show anders. En dat twee keer op een dag en vijf dagen in de week.”
“Het enige dat wij gedaan hebben, is een aanpassing van de mindset"
Reactief handelen
Verhagen en zijn collega’s slaagden er toch in het aantal blessures in het circus te laten afnemen. Dat is volgens de onderzoeker te danken aan een cultuuromslag binnen het bedrijf. “Het enige dat wij gedaan hebben, is een aanpassing van de mindset. Het denken ten opzichte van de artiesten was voorheen heel erg reactief. ‘Kom maar langs als er wat aan de hand is’, zo was de gedachte. Ook managers waren reactief richting hun medewerkers, waardoor vanuit de medewerkers weinig initiatief kwam. Ze deden het hoogst noodzakelijke.”
Verhagen besloot deze manier van denken aan te pakken. Zo gaf hij fysiotherapeuten meer vrijheid en vroeg hij ze om over bepaalde zaken na te denken. “Ze hebben de kennis, want ze zijn ervoor opgeleid”, legt Verhagen uit. “Als het gaat om het implementeren van preventieve maatregelen, vertrouwen de beste trainers en fysio’s op hun fingerspitzengefühl: gewoon kritisch en logisch nadenken. Veel anderen zullen daarvoor terugdeinzen, maar je kunt ze dat toch meegeven. Dan zie je dat ze gemotiveerd raken, dat ze goede dingen zien. En dat leidt weer tot oplossingen.”
Blessurepreventie als complex systeem
Door deze manier van denken aan teambegeleiders, bestuursleden, fitnesstrainers of fysio’s mee te geven, hoopt Verhagen dat zij blessurepreventie van nature in hun werk stoppen. Dat kan in de context van een bedrijf zoals Cirque du Soleil, maar ook in die van een sportclub.
Naar aanleiding van het onderzoek bij Cirque du Soleil wordt geconcludeerd dat ‘systeemdenken’ kan worden toegepast om blessurepreventie te begrijpen als een complex systeem. Daarmee willen de onderzoekers een misverstand uit de wereld helpen. “Veel mensen denken: A leidt tot B. Neem ik A weg, dan is B opgelost, maar zo simpel is het niet. A en B zijn gelinkt aan allerlei andere factoren. Verander je één ding, dan verander je veel meer.”
Systeemdenken
Volgens Verhagen moet je de hele context rond een sporter onder de loep nemen: Oftewel: het hele systeem. Kleine speldenprikjes kunnen meer betekenen dan één grote pijl. Iedere ‘stakeholder’, bijvoorbeeld een directeur of coach, heeft daar een verantwoordelijkheid voor en kan vanuit zijn eigen rol in dat systeem zijn steentje bijdragen.
"Richt je niet direct op de atleet, maar op de mensen rondom de atleet. Het geeft een iets andere kijk op blessurepreventie"
Verhagen zal het onderzoek bij Cirque du Soleil niet snel vergeten en leerde er zelf ook veel van. “De vraag is: hoe krijg je mensen zo ver dat ze zelf oplossingen bedenken? Hoe kan je een boodschap zo verpakken dat het ook voor hen eigen wordt? In plaats van dat wij steeds met oefeningen of programma’s komen, moet het initiatief van hen komen. Vrijheid motiveert tot oplossingen te komen. Richt je niet direct op de atleet, maar op de mensen rondom de atleet. Het geeft een iets andere kijk op blessurepreventie. Hoe we dat kunnen operationaliseren weet ik nog niet, dat is iets voor de toekomst.”
Voor meer informatie: From the safety net to the injury prevention web: applying systems thinking to unravel injury prevention challenges and opportunities in Cirque du Soleil (pdf)