door: Leo Aquina | 31 oktober 2019

'Move to Improve'. Zo heet de studie waarop Barbara Haverkamp over een kleine twee jaar hoopt te promoveren. De Groningse onderzoeker buigt zich over de relatie tussen beweging, motorische ontwikkeling en cognitieve ontwikkeling bij jongeren. Literatuuronderzoek als voorbereiding voor 'Move to Improve' leverde Haverkamp een eervolle vermelding op. Tijdens het 'Healthy and Active children’-congres ontving zij de 'best poster award' voor de samenvatting van haar literatuuronderzoek. "De belangrijkste conclusie is dat kortdurende beweeginterventies aandacht en inhibitie (het kunnen onderdrukken van impulsen) verbeteren, terwijl een regelmatig beweegpatroon over een langere periode het werkgeheugen enorm verbetert", vertelt zij.  

Barbara Haverkamp vond in haar literatuurstudie over de afgelopen dertig jaar meer dan 10.000 artikelen over het effect van beweeginterventies op het neurocognitief functioneren en schoolprestaties bij jongeren en jongvolwassenen. Zestig daarvan nam zij nader onder de loep. Neurocognitief functioneren gaat over functies die actief denkprocessen reguleren en gedrag aansturen. 

"Tijdens de adolescentie en jong-volwassenheid ontwikkelt het brein zich nog steeds en het idee is dat bewegen goed is voor verschillende hersenfuncties", vertelt zij. "Om te kijken wat voor invloed bewegen precies heeft, heb ik gekeken naar studies die een beweeginterventie aanbieden en voor- en achteraf metingen doen."

Korte en langdurige beweeginterventies
Uit de literatuur kwam een duidelijk verschil naar voren tussen korte en langdurige beweeginterventies. Haverkamp: "Een korte beweeginterventie (een eenmalige sessie van 5 tot 60 minuten) zorgt ervoor dat de aandacht en het onderdrukken van prikkels beter gaat. Een langdurige beweeginterventie van een aantal keer per week gedurende een aantal weken, is vooral goed voor het werkgeheugen en de cognitieve flexibiliteit, oftewel het kunnen wisselen tussen taken Voorbeelden daarvan zijn het manipuleren van gegevens zoals een rekensom, maar ook flexibiliteit, bijvoorbeeld het snel en makkelijk aanpassen aan veranderende spelregels."

De nadruk op het tweejaarlijkse 'Healthy and Active children’-congres is de laatste twee keer verschoven van puur de fysieke activiteit en de motoriek, naar de link met cognitie. "Dat is ook terug te zien aan de internationale bijdragen op het congres", vertelt Haverkamp. "Vervolgens willen we een brug slaan tussen de wetenschappelijke theorie en de praktijk. We doen wetenschappelijk onderzoek tijdens de gymles. We willen, zeker in deze tijd met internet en games, ervoor zorgen dat jongeren zich ook motorisch blijven ontwikkelen. Op dat gebied zien we nog wel een gat tussen beschrijvend wetenschappelijk onderzoek en de implementatie."

Koppeling tussen wetenschap en praktijk
Met Move to Improve maakt Haverkamp een directe koppeling tussen wetenschap en praktijk. "We doen onderzoek in veertien tweede klassen op zeven middelbare scholen. Aan de hand van het literatuuronderzoek is er een nieuwe interventie ontwikkeld die dit schooljaar wordt uitgevoerd op meerdere scholen. Per school krijgt de ene klas bewegingsonderwijs volgens de nieuwe interventie en de andere regulier bewegingsonderwijs, om erachter te komen of de interventie ook echt effect oplevert. Wat is er anders aan de gymlessen van Move to Improve? Haverkamp: 

"We willen de gymlessen zo geven dat het ook cognitief een grotere uitdaging wordt. Daarbij is elkaar corrigeren, en samenwerking belangrijk, maar je moet je niet kunnen verschuilen achter anderen. We gaan dus niet apenkooien waarbij je stil in een hoekje kunt blijven zitten zonder op te vallen. We gaan bijvoorbeeld wel boksen, en we doen veel verschillende spellen en een bootcamp. Er is veel variatie."

Promotie
Dat aangepast gymnastiekonderwijs moet dus ook buiten de gymzaal zijn vruchten afwerpen. "Het idee is dat de jongeren niet alleen fysiek maar ook cognitief worden gestimuleerd. Verbeterde cognitieve functies, zoals het werkgeheugen, zorgen ervoor dat kennis in de andere lessen ook beter kan worden opgenomen", aldus Haverkamp. "Het onderzoek loopt tot maart en daarna gaan we de data analyseren." Uiteindelijk hoopt Haverkamp op het onderzoek te promoveren, maar dat zal niet voor 2021 zijn. "Dat komt vooral omdat de analyses van alle data veel tijd kosten en resultaten worden beschreven in wetenschappelijke artikelen..

De studie wordt uitgevoerd in klassen van VMBO-TL, Havo en VWO. Dit is vooral uit praktische overwegingen. "Bij verschillende niveaus moet je ook op verschillende manieren toetsen. Maar als blijkt dat Move to Improve werkt, willen we zeker kijken of er ook mogelijkheden zijn om het te gaan implementeren in VMBO-kader en praktijkonderwijs."

Voor meer informatie: Barbara Haverkamp, b.f.haverkamp@umcg.nl