door: Leo Aquina | 12 september 2019
'Een vrouwelijke olympiade zou onpraktisch, oninteressant, onaantrekkelijk en onjuist zijn. De echte olympische held is, in mijn ogen, een individuele volwassen man.' Het zijn de woorden van Pierre de Coubertin uit 1912. De grondlegger van de moderne Olympische Spelen zou zich omdraaien in zijn graf als hij ruim een eeuw later op het door hem bedachte evenement zou rondlopen. Het Internationaal Olympisch Comité IOC streeft ernaar dat aan de Olympische Spelen van 2020 in Tokio voor het eerst evenveel vrouwen als mannen meedoen. De expositie Girlspower in het Museum van de Stad Rotterdam brengt de geschiedenis van vrouwensport vanuit Rotterdams perspectief in beeld. Sporthistoricus en gastcurator Jurryt van de Vooren ziet de veranderde positie van vrouwen in de topsport als een weerspiegeling van de veranderde positie van vrouwen in de Nederlandse maatschappij.
"We proberen het grote verhaal van de vrouwensport te vertellen aan de hand van een aantal grote Rotterdamse sportvrouwen", vertelt Van de Vooren. Als sporthistoricus gebruikt hij sport als bril om naar de samenleving te kijken en dat leidde bij hemzelf onlangs tot een opmerkelijke constatering. "De afgelopen 25 jaar is er in Nederland een revolutie geweest, die niemand lijkt te hebben gezien. Mijn ogen werden geopend toen ik vier tabelletjes zag in de Rapportage Sport 2018 van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en het Mulier Instituut. De grafieken tonen het levensloopprofiel van de Nederlandse mannen en vrouwen in 1991 en 2015. Bij de mannen zie je geen spectaculair verschil, maar bij de vrouwen zie je een aardverschuiving. In 1991 speelde het dagelijks leven van bijna de helft van de vrouwen vanaf het dertigste levensjaar zich thuis af. In 2015 was van diezelfde groep vrouwen nog slechts vijf tot vijftien procent thuis gedurende het werkzame leven."
Vrouwen passeren mannen
De stille revolutie is terug te zien in deelnamecijfers van Nederlandse vrouwen aan grote internationale sportevenementen. Van de Vooren: "Het is een opmerkelijk verschijnsel dat al langer gaande is, maar pas tijdens de laatste Olympische Zomerspelen van Rio de Janeiro leek het ook echt door te dringen tot de analyses van de Nederlandse sportjournalistiek. Opeens schreven de kranten over het succes van de Nederlandse vrouwen, terwijl de Nederlandse vrouwen al twee decennia lang meer olympische titels binnenhalen dan de mannen. Op de Spelen van Atlanta in 1996 haalden de Nederlandse mannen voor het laatst meer gouden medailles dan de vrouwen. Tijdens de Spelen van Rio hebben de vrouwen de mannen zelfs ingehaald als het gaat om het totaal aantal behaalde gouden medailles in de complete historie van de Olympische Zomerspelen."
'Een vrouw op de Olympische Spelen is een slak, die een zoutkeet binnenkruipt. Zij vindt er, als vrouw, haar ondergang. Gelijk de slak smelten haar vormen weg'
Hoewel de vrouwen dus pas in recente geschiedenis in grote getalen meedoen op olympisch niveau, waren er ook voor die tijd al successen. Zwemster Rie Mastenbroek won op de Olympische Spelen van Berlijn in 1936 drie gouden en één zilveren olympische medaille. Zij werd bij thuiskomst in Rotterdam uitbundig gehuldigd. Van de Vooren besteedt op de tentoonstelling Girlpower dan ook uitgebreid aandacht aan de drievoudig olympisch kampioen, die dit jaar precies honderd jaar geleden werd geboren.
Mannen-billetjes
Hoe anders er destijds tegen zwemmende vrouwen werd aangekeken, blijkt uit een verslag van de 'Revue der Sporten' in 1928. Op de tentoonstelling worden citaten uit heden en verleden tegenover elkaar gezet: 'Een vrouw op de Olympische Spelen is een slak, die een zoutkeet binnenkruipt. Zij vindt er, als vrouw, haar ondergang. Gelijk de slak smelten haar vormen weg. De olympiade-winsters uit het jaar 2000 zullen mannen-billetjes hebben en geen spoor van een buste.' In 2009 schrijft de website textilia.nl over Inge de Bruijn, die uitgerekend in 2000 olympisch zwemkampioene werd: 'Voormalig zwemster Inge de Bruijn is de nieuwe ambassadrice van lingeriemerk Sapph. Met haar sportieve lijf zal ze model staan voor de badmode en lingerie. Het lingeriemerk zegt Inge te hebben gekozen vanwege haar sterke sexy uitstraling.'
Naast aandacht voor legendes uit het verre verleden als Mastenbroek, is er in het Rotterdam Museum ook aandacht voor recentere prestaties. Er is foto- en videomateriaal uit het verleden, maar bezoekers kunnen zelf ook actief meedoen. Er is onder meer een hometrainer waarop je het kan opnemen tegen een virtuele Leontien Zijlaard-Van Moorsel, meervoudig olympisch wielerkampioene. Met stick en bal je werken aan je techniek aan de hand van hockeykampioene Fatima Moreira de Melo en je kunt vanuit de startblokken je sprintsnelheid meten met die van wereldkampioene Nelli Cooman. Ook is er aandacht voor het vrouwelijke talent van de toekomst. Het tienjarige kickbokstalent Amira Tahri opende de tentoonstelling.
Werk aan de winkel
Girlpower viert het succes van de sportvrouwen uitbundig, maar er is nog altijd werk aan de winkel als het gaat om gender equality in de sport. In de topsport hebben de Nederlandse vrouwen hun mannelijke collega's inmiddels achterhaald, maar is dat ook het geval als het gaat om breedtesport? Van de Vooren: "Ik heb daar geen uitgebreide statistieken over, dus daar kan ik niet veel over zeggen, maar ik was onlangs bij een discussie over vrouwenvoetbal bij Atria - Kennisinstituut voor Vrouwen en Emancipatie - en daar bleek wel dat er nog veel voetbalclubs zijn waar vrouwenvoetbal nog zeker niet als gelijkwaardig aan mannenvoetbal is. Het gevaar is dat we ons blindstaren op de topsportsuccessen, terwijl er in de laag daaronder niet veel verandert."
Voor meer informatie: expositie Girlpower