door: Marc Hoeben | 29 mei 2019
Topzeiler Gerd-Jan Poortman (43) verkeert sinds enige jaren vaker op de wal dan vroeger. Dat wil niet zeggen dat hij zijn schat aan ervaringen uit het zeezeilen zomaar heeft laten liggen. In korte tijd zagen dit voorjaar twee boeken van zijn hand het levenslicht: ‘Het spel met de oceaan – Nederlanders in een race rond de wereld’ en ‘We by Me – Teamwork begint bij jezelf’ (samen met Hugo Verkley geschreven).
Gerd-Jan Poortman is een bekende van het grootste zeilevenement ter wereld, de Volvo Ocean Race. Hij deed drie keer mee aan het avontuur, waarbij een zeiler gedurende anderhalf jaar alles voor het najagen van de ultieme droom achterlaat. Dat bleek ook een mooi uitgangspunt voor een boek.
“Het is allemaal vorig jaar begonnen, toen ik ambassadeur was voor de finish van de Volvo Ocean Race in Den Haag”, vertelt Poortman. “Ik was woordvoerder, ik mocht dingen aan bijvoorbeeld sponsoren uitleggen, ik kwam in contact met een uitgever die het interessant vond een boek over de Volvo Ocean Race uit te brengen. Misschien gek, maar er was in recente jaren niet echt een goed boek over dat onderwerp verschenen, terwijl het toch enorm leeft in Nederland. Zo zijn we op ‘Het spel met de oceaan’ uitgekomen.” Zijn eerste boek beslaat elf hoofdstukken, variërend van de geschiedenis van de Volvo Ocean Race (voorheen Whitbread Race), tot de deelname van vrouwen, de drama’s, de tactiek, noem maar op. Poortman put uit zijn eigen ervaringen, daarnaast komen andere Nederlandse deelnemers zoals Gideon Messink, Bouw Bekking en Carolijn Brouwer aan het woord.
"Je moet ons niet zien als thrillseekers die de K2 beklimmen en bewust risico’s nemen. Van sommige bergexpedities komen veel minder mensen terug”
“Het is volgens mij een leuk boek voor de zeilers, maar ook voor de niet-zeilers. Het geeft je een inzicht in hoe fantastisch de race kan zijn. Het is een van de grootste sportevenementen ter wereld, de laatste keer kwamen er bij de stop-overs zo’n 1,5 miljoen bezoekers. Daar maak je als zeiler dan deel van uit, maar het grootste deel van de tijd speelt het zich natuurlijk allemaal op de oceaan af. Het is moeilijk om een goede inkijk te krijgen. Dat heb ik geprobeerd te geven, ook door te schetsen hoe de race zich heeft ontwikkeld en waar het tijdens de wedstrijden om draait. Het doel was om de mensen op die manier te informeren en tegelijk ook wel meer de diepte in te gaan, via de interviews met andere zeilers.”
Dodelijk ongeluk
Voor veel buitenstaanders staat de Volvo Ocean Race ook gelijk met het al genoemde drama, soms zelfs in de vorm van dodelijke ongelukken. Zo kwam in 2006 Hans Horrevoets om het leven als bemanningslid van de ABN Amro II, waarop ook Poortman voer. “Toch vind ik niet dat het drama aan deze race kleeft”, zegt Poortman. ”Je hebt het over twee dodelijke ongevallen in vijftien jaar. Natuurlijk is dat te veel. Maar in vergelijking tot sommige andere sporten valt het ook mee, over het algemeen komen de deelnemers heelhuids uit de race. Je moet ons ook niet zien als thrillseekers die de K2 beklimmen en bewust risico’s nemen. Van sommige bergexpedities komen veel minder mensen terug.”
"Je moet kunnen zeggen dat je stevig in een team staat, dat je je gerespecteerd voelt en dat je dan je talenten zo kunt inzetten dat je het verschil kunt maken”
In zijn tweede boek ‘We by Me’ heeft Poortman voor een andere invalshoek gekozen, een die meer aansluit bij zijn huidige leven en bedoeld is voor mensen op alle managementlagen die naar high performance streven. “Ik heb een gezin, met twee jongens van 8 en 6 jaar. De laatste keer heb ik niet meegedaan aan de Volvo Ocean Race, ik richt mij meer op spreekbeurten en heb daarvoor een concept ontwikkeld dat ook 'We by Me’ heet. Daarin ga ik terug naar 20 jaar topsport en wat daarin belangrijk is. Dat was het uitgangspunt voor het boek en dat bedacht ik, als zeilend, binnen vijf minuten. Het gaat er volgens mij om dat je moet kunnen zeggen dat je stevig in een team staat, dat je je gerespecteerd voelt en dat je dan je talenten zo kunt inzetten dat je het verschil kunt maken.”
Leiderschap
Poortman heeft het over verschillende stappen: motivatie, bewustwording, taken verdelen en high performance. “Door simpele dingen extreem goed te doen kan het zo zijn dat je aan het einde net wat overhoudt om iets extra’s te presteren. Ik gebruik daarvoor ook wel het model van Tuckman (‘Stages of Group Development’, 1965) met 'forming' (oriëntatiefase), 'storming' (machtsfase), 'norming' (affectie-/normeringsfase) en 'performing' (prestatiefase). Je moet je daarbij bijvoorbeeld realiseren dat een begrip als leiderschap niet meer hetzelfde is als vroeger, toen er iemand aan het roer stond en af en toe zijn commando’s schreeuwde. Tegenwoordig komt het er veel meer op aan dat je als leider anderen benut in hun kwaliteiten en zo een leeromgeving voor high performance creëert.”
"Als ik opnieuw aan de Volvo Ocean Race zou meedoen, kan alleen de eerste plaats het doel zijn"
In 2005-2006 werd Poortman vierde in de Volvo Ocean Race, in 2008-2009 zevende en bij zijn laatste deelname, in 2014-2015 met Team Brunel, tweede. “Als ik opnieuw zou meedoen, dan kan alleen de eerste plaats het doel zijn. Dat maakt het allemaal wel moeilijker. Maar voorlopig is er geen sprake van dat ik er weer voor kies om zo’n periode van anderhalf jaar van het gezin weg te zijn. Daarvoor is deze tijd met de kinderen veel te belangrijk.”
Voor meer informatie: We by Me – Teamwork begint bij jezelf en Het spel met de oceaan – Nederlanders in een race rond de wereld!