door: Leo Aquina | 5 december 2018

Rico Schuijers maakt in zijn praktijk als sportpsycholoog al jaren gebruik van de cirkeltheorie. “Het werd tijd voor een boek, want ik merkte dat er eigenlijk geen fatsoenlijk naslagwerk was waarin mensen er iets over terug konden lezen.” Op 27 november presenteerde hij daarom ‘Focus, beter presteren door cirkeltraining’, met informatie en tips voor een goede focus bij de uitvoering van taken. In dit boek richt Schuijers, die onder meer bij de Olympische Spelen tientallen Nederlandse sporters mentaal bijstond, zich niet alleen op (top)sporters, maar op iedereen die beter wil leren focussen.

De cirkeltheorie is ontwikkeld door de Duitse sportpsycholoog Hans Eberspächer. “De theorie dateert al uit de jaren zeventig en ik werk er al 25 tot 30 jaar mee, maar er bestaan alleen publicaties in het Duits”, vertelt Rico Schuijers. “Mensen onthouden de theorie en maken er ook gebruik van. Er komen wel eens mensen naar mij toe die in het verleden een lezing hebben bijgewoond en zeggen: ‘Ik ben uw naam vergeten, maar die cirkels gebruik ik nog dagelijks’.”

Aandachtcirkels
In de cirkeltheorie draait alles om aandacht. “Eberspächer onderscheidt zes aandachtcirkels”, aldus Schuijers. “De eerste cirkel: ik en mijn taak. Als daar al je aandacht ligt, heb je volledige focus en kun je het beste presteren. In de tweede cirkel vind je de directe afleidingen. In een sportwedstrijd is dat bijvoorbeeld de scheidsrechter, of het weer. In de derde cirkel vergelijk je de situatie zoals die is, met de situatie zoals die zou moeten zijn. Ook dat leidt af van de uitvoering van de primaire taak. Het gaat bijvoorbeeld om een tennisser die bij een service de bal scheef opgooit.”

“In de vierde cirkel gaan de gedachten uit naar winst of verlies”, vervolgt de sportpsycholoog. “Sporters trekken bijvoorbeeld bij een loting al conclusies over het verloop van de wedstrijd. De vijfde cirkel gaat over de gevolgen van winst of verlies. Een sporter denkt tijdens de wedstrijd bijvoorbeeld: ‘Als ik deze wedstrijd win, sta ik in de halve finale’. De zesde cirkel tenslotte, is de zingevingsvraag. Iedereen begrijpt dat het, als je echt wil presteren, niet handig is om je af te vragen wat het allemaal voor zin heeft.”

Mooie vrouw langs de lijn
Mensen die zich bewust zijn van deze cirkels kunnen proberen terug te keren naar de eerste cirkel als zij merken dat ze worden afgeleid door zaken uit de andere cirkels. Schuijers beschrijft in zijn boek vijf vaardigheden die daarbij van nut kunnen zijn. “De eerste vaardigheid is het stellen van doelen. Als tweede zijn er oefeningen om de spanning onder controle te houden. Hoe zorg je ervoor dat je spanningsniveau goed is? Als derde kun je gebruikmaken van visualisatie om je voor te bereiden op het uitsluiten van de afleidingen.”

De vierde vaardigheid is focustraining, vertelt Schuijers verder. “Hoe richt je je aandacht op de details binnen het grotere plaatje? Tot slot is er gedachtentraining. Hoe houd je controle over de dingen die je denkt? Voetballers kunnen bijvoorbeeld worden afgeleid door een mooie vrouw langs de lijn. Dan kom je in de tweede cirkel terecht. Zorg er dan voor dat je je ogen weer bij de bal hebt.”

Kapotte rits
Als voorbeeld van een sporter die met tegenslag kampte, maar er toch in slaagde de aandacht bij zijn prestatie te houden, noemt Schuijers Ronald Mulder. De schaatser werd tijdens het NK Sprint in 2017 vlak voor de start geconfronteerd met een kapotte rits in zijn schaatspak. 

Tijd om een ander pak aan te trekken, was er niet meer en de rits werd met ducttape aan elkaar geplakt. Mulder reed desondanks een heel goede race. “Ronald zei later tegen me: ‘Toen ze allemaal met die tape en dat pak bezig waren, ben ik rustig gebleven en ik ben me blijven focussen op wat ik moest doen’”, vertelt Schuijers. 

Smartphone
Sport levert aansprekende voorbeelden op, maar Schuijers is ervan overtuigd dat mensen ook in andere sectoren baat kunnen hebben bij zijn boek. “Het mooiste zou zijn als het overal bij de kassa zou liggen, want iedereen heeft er wat aan. In het boek besteed ik daarom door middel van interviews aandacht aan vijf verschillende werkvelden. Ik heb gesproken met twee mensen die bij de politie werken, twee uit het onderwijs, oud-schaatser Martin Hersman (die tegenwoordig in het bedrijfsleven actief is), een fluitiste in een klassiek orkest en atlete Maureen Koster.” 

Schuijers wijst erop dat focus in de huidige tijd wellicht nog moeilijker is dan vroeger vanwege de smartphone. “Die telefoon zorgt eigenlijk constant voor afleiding. Als het gaat om een taak die niets met die telefoon te maken heeft, moet je hem ook helemaal links laten liggen, maar je ziet toch dat mensen er continu mee bezig zijn."

Voor meer informatie: 'Focus, beter presteren door cirkeltraining'