door: Leo Aquina | 8 november 2018

“Het is goed als clubs kinderen in de jeugdopleiding niet alleen zien als een zak vol voetbalvaardigheden”, zegt Vana Hutter. De sportpsycholoog sleepte een Erasmus Plus-subsidie in de wacht voor FLAME, een project dat moet bijdragen aan de mentale gezondheid en sociaal-emotionele ontwikkeling van spelers in jeugdopleidingen van betaald voetbal organisaties. Hutter ziet het als een verantwoordelijkheid van de clubs, maar het is vooral ook een welbegrepen eigenbelang. “Een gezonde sociaal-emotionele ontwikkeling is minstens zo belangrijk voor de jongens die in het eerste elftal terechtkomen, als voor de jongens die het niet redden”, zegt ze. “Het levert uiteindelijk ook betere voetballers op.”

De stichting van Marjorie Esajas, Slory Sport Support, is één van de partners in FLAME. “Marjorie Esajas kwam als buitenpromovenda op mijn pad en ze houdt zich al jaren bezig met het pedagogische klimaat op jeugdopleidingen in het betaalde voetbal”, vertelt Vana Hutter. “Haar zoon (Andwelé Slory, red.) is profvoetballer geweest en ze heeft een achtergrond in de pedagogiek. Vanuit die achtergrond heeft ze heel specifieke ideeën over dit onderwerp. Uiteindelijk moet een jeugdopleiding in het voetbal, of een speler het nou haalt of niet, voor de speler in kwestie een waardevolle periode in zijn leven geweest zijn.”

Inzicht en zelfbeheersing
Wat zijn volgens Hutter de voornaamste aandachtspunten van de jeugdopleidingen? “Je hoort vaak horrorverhalen, maar het is te makkelijk om alles maar af te keuren. De media berichten vaak over extreme gebeurtenissen en ik denk ook best dat die waar kunnen zijn, maar daar staan ook veel andere verhalen tegenover. Ik twijfel in ieder geval niet aan de goede intenties van de mensen in die opleidingen. Ze hebben echt het beste met hun spelers voor, maar het ontbreekt wel eens aan het inzicht of de zelfbeheersing om die goede intenties vorm te geven.”

Hutter vindt dat te veel jeugdspelers een beperkte identiteit ontwikkelen en dat de ontwikkeling als mens mede daardoor op het tweede plan kan raken. “Die beperkte identiteit is echt dramatisch. Als een kind zichzelf alleen als topsporter definieert, is de eigenwaarde ook volledig gekoppeld aan sportprestaties. Zo'n kind weet niet wie hij wil zijn in de rol van broertje, of klasgenoot. Een kind kan het gevoel krijgen alleen maar iets waard te zijn als het wint.”

Hardnekkig misverstand
Maar een topsporter moet zich toch juist nergens door af laten leiden? Zonder die focus op het hoogste doel zal je het hoogste doel toch nooit halen? “Dat is één van de meest hardnekkige misverstanden in de topsport”, aldus Hutter. “Als je gelooft dat het schadelijk zou zijn om iets van die focus weg te halen om een rijkere persoonlijkheid te ontwikkelen, heb je veel te weinig vertrouwen in je spelers. Als je denkt dat de spelers zo kwetsbaar zijn, hoe verwacht je dan dat zo iemand straks emotioneel in balans blijft als hij een Champions League-finale moet spelen?”

Een bredere sociaal-emotionele basis is ook belangrijk voor de intrinsieke motivatie, betoogt Hutter. “Een groot deel van de problemen ontstaat rond iets dat we ook wel entrapment motivatie noemen. Spelers zijn niet meer gemotiveerd omdat ze het spelletje leuk vinden, maar omdat er steeds meer afhangt van hun plek in de jeugdopleiding. Er is een verwachtingspatroon van de buitenwereld, ouders die misschien wel verhuisd zijn voor de carrière van hun 14-jarige zoon, een speciale schoolopleiding die gekoppeld is aan de club. Een kind is dan eigenlijk een gevangene in die jeugdopleiding. Als hij stopt met voetballen, valt ook de rest van zijn wereld weg.”

De wereld buiten de topsport
Hoe kunnen clubs hun spelers daar beter in begeleiden? Hutter: “Het begint ermee om jonge sporters niet als prinsen en prinsessen te behandelen, maar als gewone kinderen met zowel kwaliteiten als valkuilen. Je kunt als topsportorganisatie bijvoorbeeld proberen je schema's zo in te richten dat de schaarse vrije tijd die de kinderen hebben, samenvalt met de vrije tijd van leeftijdsgenoten, zodat ze ook relatie houden met de wereld buiten hun topsportwereld.”

FLAME is bedoeld om de jeugdopleidingen internationaal meer bewust te maken van het belang van mentaal welzijn en sociaal-emotionele ontwikkeling van spelers. Hutter werkt samen in een small collaborative partnership, dat bestaat uit haarzelf namens de VU Amsterdam als projectleider, Mark Nesti en Martin Littlewood van de Liverpool John Moores University en gelieerd aan Everton FC, Carsten Hvid Larsen van de universiteit van Zuid-Denemarken en Team Denmark, de Deense voetbalbond waaronder alle Deense jeugdopleidingen vallen, de jeugdopleiding van N.E.C en de Slory Sport Support foundation.

Kennisoverdracht
De afkorting - “Zo'n acroniem is verplicht bij de aanvraag van een Europese subsidie” - staat voor FLourishing in and beyond the gAME. “De Erasmus Plus-subsidie bestaat uit een bedrag van 60.000 euro voor het opzetten van een internationaal kennisnetwerk met een looptijd van twee jaar”, aldus Hutter. 

“Het is geen onderzoeksubsidie. Het gaat om kennisoverdracht, maar er is altijd een koppeling met onderzoek want de kennis moet wel evidence based zijn. In dit project willen we weten hoe die kennis in de praktijk wordt gebruikt. Wij willen coaches bewust maken van het belang van een mentale gezondheid, een bredere identiteit en sociaal-emotionele vaardigheden voor jeugdvoetballers. We willen ze daarnaast tools geven om sporters daarbij te helpen.”

Om dat voor elkaar te krijgen worden internationale bijeenkomsten en seminars georganiseerd voor de partijen uit de praktijk. “Daarvoor nodigen we voetbalacademies uit om ook vooral hun vragen op tafel te leggen. Wij willen niet met het vingertje wijzen wat iedereen allemaal niet goed doet, maar vooral uit de praktijk horen waar zij nou tegenaan lopen.”

Voor meer informatie: Vana Hutter krijgt Erasmus Plus-subsidie