door: Thomas van Zijl | 5 oktober 2017
Een nieuwe methode om knieletsel te behandelen? Andere inzichten om sneller te revalideren na een enkelblessure? Sportartsen en bewegingswetenschappers laten zich over het algemeen graag bijspijkeren, maar voor sommige bredere maatschappelijke trends is desondanks niet altijd voldoende aandacht. Wat te doen met 'big data' bijvoorbeeld. En van wie zijn onderzoekresultaten eigenlijk? Het is het onderwerp van een speciale nascholingsbijeenkomst van de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) op 1 november aanstaande.
Het is niet de eerste keer dat de beroepsgroep stilstaat bij het thema. Tijdens het jaarlijkse congres is er bijna ieder jaar tijd ingeruimd voor een sessie over een sportmedisch ethisch onderwerp. Er zijn veel deelnemers die daar interesse voor tonen, maar een nog grotere groep kiest voor een onderwerp dat ogenschijnlijk concreter is.
“Privacy overstijgt de dagelijkse bezigheden en is minder tastbaar. Misschien is dat wel een belangrijke verklaring”, zegt Esther Schoots die lid is van de medisch-ethische commissie van de VSG. “De belangstelling is er zeker wel en met deze speciale nascholingsbijeenkomst hopen we een nog breder publiek te trekken. We merken namelijk dat big data ook onder onze leden een hot topic is.” De VSG pretendeert niet antwoorden te hebben op alle vragen, maar wil op zijn minst het gesprek op gang brengen.”
Bond als opdrachtgever
De discussie zou onder andere kunnen gaan over het vele onderzoek dat sportartsen en bewegingswetenschappers verrichten en wat zij vervolgens wel of juist niet kunnen doen met de uitkomsten. Vaak, zo geeft Schoots aan, vindt onderzoek plaats in opdracht van een bond, maar is het een individuele sporter die het onderzoek ondergaat. “De opdrachtgever is in dit geval duidelijk en het lijkt evident dat die ook recht heeft op inzicht in de resultaten, maar wat als daar iets uit blijkt dat de sporter liever voor zichzelf wil houden?”
“Kijk naar een gemiddelde tenniswedstrijd op televisie en je weet hoe zwaar en lang iemand is"
Het zijn vragen waar sporters zich nu nauwelijks mee bezighouden, maar waar sportartsen en bewegingswetenschappers zich in toenemende mate over moeten buigen. Informatie is beschikbaar in overvloed. Er is van alles gaande dat als vanzelfsprekend wordt beschouwd, maar waar Schoots toch kanttekeningen bij plaatst. “Kijk naar een gemiddelde tenniswedstrijd op televisie en je weet hoe zwaar en lang iemand is. Een voetbalwedstrijd is niet meer compleet zonder statistieken over afgelegde afstand en in het wielrennen wordt soms al de hartslag in beeld gebracht.”
Ethische toetsing
Privacy is in de topsport vaak in het geding: coaches, clubleiding, media zijn allemaal geïnteresseerd in medische gegevens van sporters. Uiteraard zijn sportartsen niet vrij om gegevens zonder toestemming van een patiënt te delen. In de richtlijnen voor het sportmedisch handelen hebben de sportartsen dit nadrukkelijk benoemd. Maar terwijl in de medische wereld onderzoek gedaan wordt aan de hand van een strak en streng gekeurd protocol, staat het sportonderzoek qua ethische toetsing nog aan het begin van die ontwikkeling.
Hoe meer onderzoek er wordt verricht, hoe meer informatie er wordt verzameld en bewaard. Maar big data is nog geen smart data. Niet alle resultaten kunnen bij elkaar op een hoop worden geveegd en zijn even veelzeggend. “Uit onderzoek kan blijken dat iemand die op woensdag een gehaktbal eet op donderdag minder presteert, maar dat wijst niet per se op een directe relatie. En áls het wel iets met elkaar te maken heeft, blijft de vraag wie daarvan op de hoogte gesteld moet worden en hoe dan.”
"Laten we met elkaar in gesprek blijven om privacy ook in de toekomst te kunnen waarborgen. Deze nascholingsbijeenkomst is een goed vertrekpunt"
Gevoelige informatie
Daarmee raakt Schoots aan een ander belangrijk punt dat tijdens de nascholing aan de orde komt: het veilig uitwisselen van patiëntgegevens. Een appje is snel verstuurd en data worden met een druk op de knop opgeslagen in de cloud, maar aangezien het gaat om mogelijk gevoelige informatie gelden er vanuit juridisch oogpunt extra eisen. Schoots: “Er gebeurt al veel en meestal met de beste bedoelingen, maar laten we met elkaar in gesprek blijven om privacy ook in de toekomst te kunnen waarborgen. Deze nascholingsbijeenkomst is een goed vertrekpunt.”
Voor meer informatie: Sportprestaties en uitkomstmaten: van wie zijn de meetresultaten? en/of check de 'Richtlijnen sportmedisch handelen 2015' (pdf)