door: Thomas van Zijl | 18 mei 2017
Sportpsycholoog Daniëlle van der Klein-Driesen is vorige week gek gebeld. Ze traint zowel jeugd van Excelsior als die van Feyenoord; pikant gezien het verloop van de voor Feyenoord zo dramatisch geëindigde kampioenswedstrijd van vorige week. Van der Klein-Driesen beperkt zich overigens geenszins tot voetbal en begeleidt teams en atleten uit verschillende sporten. Over het belang van goede mentale begeleiding schreef ze het boek Gas en Rem in de sport.
Een topsporter heeft gas en rem beide nodig, het gaat erom de juiste balans te vinden. Gas staat voor emotie, voor scherpte, voor fel zijn en de wil om ten koste van alles te winnen. De rem gaat over het rationele element, het strategische plan, de overdenking. Als dat deel te veel de overhand neemt leidt dat bij veel sporters tot risicomijdend gedrag en tempovertragingen. Van der Klein-Driesen:
“Iedereen kan vanaf de tribune of voor de televisie zien dat iemand slecht speelt. Mij gaat het erom: waarom komt het er niet uit? Het is te makkelijk om te zeggen dat die wedstrijden er nu eenmaal tussen zitten. Vaak is druk een bepalende factor.”
Maatwerk
Om daar goed mee om te gaan is het in de eerste plaats belangrijk dat sporters zichzelf beter leren kennen. De een is extreem gretig als er spanning om de hoek komt kijken, de ander trekt zich juist terug. Van der Driesen-Klein benadrukt dat het om maatwerk gaat. Een coach die in de finale van een belangrijk toernooi zegt dat het nu of nooit is, heeft op iedereen een andere uitwerking. “Ik ken sporters die daar helemaal opgepept van raken, terwijl er teamgenoten zijn die door zo’n instructie geen bal meer raken.”
“Er zijn nog altijd mensen die denken dat er iets goed mis moet zijn voordat een bezoek aan de psycholoog een optie is en er zijn sporters die er liever niet voor uitkomen"
Juist omdat het psychologische element het verschil kan maken tussen winst en verliest, merkt ze dat het vakgebied zich ontwikkelt en de belangstelling toeneemt. Sommige sporters en teams nemen een sportpsycholoog in dienst, anderen zoeken een coach met mentale bagage. Bij hen groeit het besef dat een goede uitrusting en een prima conditie niet altijd voldoende is voor een topprestatie. Toch is de acceptatie lang niet overal een feit.
“Er zijn nog altijd mensen die denken dat er iets goed mis moet zijn voordat een bezoek aan de psycholoog een optie is en er zijn sporters die er liever niet voor uitkomen. Die komen hier het liefst met een zak om hun hoofd mijn praktijk binnen.”
Persoonlijk mentaal plan
Voor de sporters die de stap eenmaal gezet hebben, stelt Van der Klein-Driesen een persoonlijk mentaal plan op, hoofdzakelijk op basis van een uitgebreid gesprek met de sporter en het liefst ook met zijn coach, soms een vragenlijst en na uitleg van de werking van het brein. Ze probeert de training voor sporters zo praktisch mogelijk te maken en hen vaardigheden aan te leren. Het gaat er bijvoorbeeld om dat ze zich na een fout weten te herpakken, of dat ze hun opgekropte agressie de baas blijven. Vaak schreeuwen tegen de scheidsrechter of het kapot gooien van een racket levert geen succesvol prestatiegedrag op. Ademhaling is belangrijk, zegt Van der Klein-Driesen, maar ook het sturen van gedachten. Het is niet voor niets dat veel sporters tegen zichzelf praten in aanloop naar een belangrijke wedstrijd.
“Er zijn met name jonge sporters die de spanning al voelen toenemen als hun vader ‘doe je best’ zegt"
Toch zijn het niet alleen de sporters die bepalen hoe ze zich het beste voorbereiden op en gedragen tijdens een wedstrijd. Het boek van Van der Klein-Driesen is in het bijzonder bedoeld voor de omgeving van atleten. Zo kunnen ouders zonder kwaad in de zin te hebben de druk al behoorlijk opvoeren. “Er zijn met name jonge sporters die de spanning al voelen toenemen als hun vader ‘doe je best’ zegt. Het klinkt onschuldig, maar kan een andere uitwerking hebben en vertaald worden in ‘nu moet ik het goed doen’.”
Impact van verliezen
De grootste uitdaging voor zowel de omgeving van de sporter als voor Van der Klein-Driesen is om de impact van verliezen op een sporter iets kleiner te maken dan die nu is. “Ik loop lang genoeg mee om me te realiseren dat topsport om resultaat draait. Wie bij de besten wil horen, moet leren daarmee om te gaan. Maar hoe moeilijk ook: verlies is niet het einde van de wereld. Zorg zelf voor een nieuwe kans.”
Voor meer informatie: www.gasenrem.nl