door: Leo Aquina | 17 november 2016

Zuid-Amerikaanse en Afrikaanse voetballers spelen in Rusland, Chinese tafeltennissers verdienen hun geld in Europa en Europese voetbaltrainers werken in China. Topsport is internationaal en dat vereist vaak het nodige aanpassingsvermogen van sporters. Toch is er weinig aandacht voor cultuurverschillen in de vaak conservatieve sportwereld. “Zonde”, vindt Susan Salzbrenner. Carrières van veelbelovende sporters worden in de knop gebroken en clubs verspillen grote sommen geld door jonge spelers niet te begeleiden in een nieuwe cultuur. De van origine Duitse Salzbrenner ondervond dit zelf als basketbalster in de Verenigde Staten en Frankrijk. Na vele omzwervingen heeft zij zich gevestigd in Denemarken waar zij 'Fit Across Cultures' is gestart, een bedrijf dat sporters en sportorganisaties internationaal begeleidt om culturele barrières te slechten en zo tot betere prestaties te komen.

Salzbrenner verhuisde als tiener van Duitsland naar de Verenigde Staten, waar zij highschool-basketbal speelde. “Dat was voor mij enorm wennen. Highschool-basketbal in de Verenigde Staten is enorm competitief en ik was het vriendelijke Duitse amateurniveau gewend.”

Buitenstaander
Salzbrenner studeerde vervolgens psychologie in Duitsland en speelde op hoog niveau basketbal in Duitsland, de Verenigde Staten, Australië en Denemarken. Toen zij meetrainde met een team in Frankrijk, kwam zij op het idee om zich bezig te gaan houden met culturele diversiteit in de sport.

“Ik zag zelf hoe moeilijk het was om als buitenlandse sporter te integreren in een team. Op het veld heb je houvast aan het spel, maar buiten de wedstrijd om bleef ik een buitenstaan- der. Als er een verjaardagsfeest was, werd ik niet uitgenodigd. Dat zette mij aan het denken omdat ik mij in mijn werk bezighield met advies op het gebied van culturele diversiteit bij multinationals.

Mads Timm
Salzbrenner constateert dat er bij sportorganisaties veel geld en moeite wordt verspeeld omdat er geen oog is voor culturele diversiteit. Als voorbeeld noemt zij de Deense voetballer Mads Timm, die op jonge leeftijd door Manchester United werd aangetrokken, waar hij uiteindelijk terzijde werd geschoven. Onlangs verscheen zijn autobiografie Red Devil.

“Timm kwam op jonge leeftijd uit de Deense cultuur van bescheidenheid en gelijkheid in de harde machocultuur van het Engelse voetbal. Ondanks zijn talent, redde hij het niet en zo zijn er legio voorbeelden. Er komen veel volleyballers uit de Verenigde Staten als prof naar Europa. Veel spelers hebben aanpassingsproblemen, maar dat kunnen zij zich eigenlijk niet permitteren want het eerste seizoen is allesbepalend. Als zij het niet redden, hebben zij geen connecties en dan zijn de mogelijkheden beperkt. Als clubs daar rekening mee houden, kunnen ze veel meer uit die spelers halen.”

Bayer Leverkusen
Hoewel de meeste sportorganisaties, vooral in de grote sporten zoals voetbal, hier nog veel te weinig aandacht voor hebben, zijn er volgens Salzbrenner ook positieve uitzonderingen: “Bayer Leverkussen begeleidt nieuwe en jonge spelers heel goed. Zij hebben een aparte afdeling voor het integreren van buitenlandse spelers, dat gaat van praktische zaken, tot taal en cultuur. Logisch, de club investeert in die spelers en de kans op succes is groter als je ze goed begeleidt. Uiteindelijk profiteert de club daar ook van.”

Salzbrenner legt de verantwoordelijkheid niet alleen bij de clubs. Sporters moeten zichzelf ook bewust zijn van de culturele verschillen en bereid zijn zich aan te passen: “Sporters moeten uit hun comfortzone stappen. Vaak hebben zij een manager die alles voor ze verzorgt. Het is goed dat zo’n manager helpt bij allerlei praktische zaken, maar sporters moeten zelf ook openstaan voor dingen die anders gaan dan ze thuis gewend zijn.”

Vinden integreren en vertrouwen
Salzbrenner combineerde haar passie voor sport en haar werk als organisatiepsycholoog en intercultureel trainer uiteindelijk in Fit Across Cultures. Fit staat voor: Find new perspectives, Integrate what you have found en Trust the process. Ofwel, vind nieuwe perspectieven, integreer die perspectieven in je eigen leven en heb vertrouwen en geduld. Zelf weet ze maar al te goed hoe moeilijk dat kan zijn:

“Ik heb ook in China gewerkt en dat was voor mij een echte cultuurshock. Vanuit mijn West-Europese manier van denken ben ik resultaatgericht. In China is dat anders. Daar is de relatie belangrijker. Ik had soms wekenlang meetings zonder het gevoel te hebben dat er iets gebeurde. Daar werd ik best nerveus van, want ik wilde resultaat zien, dingen af kunnen strepen op mijn lijstjes. Uiteindelijk kwam dat resultaat er wel, maar de weg ernaartoe was anders. Ik heb ook moeten leren om zo’n proces te vertrouwen.”

Handvatten
Met Fit Across Cultures werkt Salzbrenner met individuele topsporters, maar zij adviseert ook clubs en sportorganisaties. Zij benadrukt dat ze mensen geen les geeft in de cultuur van een ander land. “Ik vertel mensen die naar China gaan niet hoe China in elkaar zit. Ik wil mensen voorbereiden op het feit dat werken in een andere cultuur iets van je persoonlijkheid verlangt. Ik geef sporters handvatten om zich sneller en beter aan te kunnen passen in een andere omgeving, zonder me daarbij te beperken tot de specifieke culturele eigenschappen van een bepaald land.”

Op 11 november jl. had de interculturele vakvereniging Sietar Nederland een workshop met Susan Salzbrenner als spreker gepland in de Rotterdamse Kuip. Deze werd echter afgelast vanwege gebrek aan belangstelling. Sietar Nederland en Salzbrenner hopen de workshop alsnog te kunnen organiseren in 2017.

Voor meer informatie: www.fitacrosscultures.com