Er is volgens mij maar één oplossing...

Om eerlijk de waarheid te zeggen, zit ik in een spagaat. Enerzijds ben ik van mening dat we individuele Russische sporters (of zelfs teams) niet op één lijn met meneer Poetin en zijn vriendjes kunnen zetten. Anderzijds ben ik ook van mening dat niets doen (dus ook in de sport) tegen dit zinloze gedoe geen optie is. Verder heb ik ook alle begrip voor een tennistoernooi in Nederland dat er in is geslaagd Daniil Medvedev te contracteren. Dat is een 'once in a lifetime opportunity'. Dat trekt meer publiek en zet het toernooi op een niet te evenaren wijze op de kaart. Voor de sportwereld, voor de media en voor de sponsors. Sterker nog, ik sluit niet uit dat de toernooidirectie op basis van de toezegging van Medvedev extra sponsors heeft binnen geharkt. Bij gebrek aan hoger opgelegde regels krijg je in dit soort situaties verwarring en discussies over wel of niet, waar niemand beter van wordt en zeker de sport niet.

Er is volgens mij hierin dan ook maar één oplossing en dat is dat de ITF (internationale tennisbond) in nauw overleg met zowel de ATP als de WTA (respectievelijk de spelers- en de speelstersvakbond) hierin met een eensluidend besluit komt (en dus bepalend) en het niet aan de afzonderlijke toernooien overlaat. Wil je op de internationale kalender staan en wil je dat er in jouw toernooi punten te verdienen zijn voor de wereldranglijst, dan heb je je te houden aan deze regels en die dicteren dat ... Ditzelfde zou overigens dus ook voor de Grand Slams moeten gelden.

Frank van den Wall Bake richtte in 1978 het sportmarketingbureau Trefpunt op. In ruim twintig jaar tijd werd het bureau marktleider met vierentwintig man personeel. Hij verkocht het bureau in 2001 aan Young & Rubicam. In datzelfde jaar kwam hij terug met Van den Wall Bake Consult (www.vdwbconsult.nl). Tussen 1978 en het heden creëerde en/of begeleidde hij o.a. het Holland Heineken House, het Rabobank Wielerplan, de Amstel Cup, Aegon en schaatsen, de PTT Telecompetitie (later KPN Eredivisie), ABN*AMRO en tennis, hockey en golf, ING en voetbal, Unilever en NOC*NSF, Aegon en Ajax, PwC en Oranje, VriendenLoterij en voetbal en AkzoNobel en de Volvo Ocean Race.

Handhaaf de eenheid in het sanctiebeleid

Naar aanleiding van het weren van Russische en Belarussische tennissers van Wimbledon en andere Britse tennistoernooien komt de vraag op of de organisatie van het tennistoernooi van Rosmalen dit voorbeeld moet volgen. Ik zou dat een slecht idee vinden.

Mijn standpunt over sportboycots is als volgt: sport mag niet gebruikt worden als een politiek instrument wanneer er verder op economisch en cultureel gebied geen actie wordt ondernomen. Anderzijds mag je sport niet uitsluiten van een breder sanctiebeleid tegen een regime omdat sport en politiek niets met elkaar te maken zouden hebben.

Vanuit dit standpunt heb ik geen enkele moeite met het uitsluiten van Russische en Belarussische sportploegen, zowel nationale vertegenwoordigende teams als clubteams. Rusland en Belarus worden terecht uitgesloten van de Davis Cup en de Billie Jean King Cup. Ook het niet meer toewijzen van evenementen aan Rusland of Belarus is een goede maatregel.

Meer moeite heb ik met het uitsluiten van individuele sporters. Het is voor mij onaanvaardbaar om Russische en Belarussische sporters onder druk te zetten met het doel om hen zich te laten uitspreken tegen de oorlog. Daarmee breng je deze sporters en hun familieleden in een onmogelijke positie. Omdat individuele toetsing van sporters geen begaanbare weg is, blijft over dat je Russen en Belarussen uitsluit vanwege hun nationaliteit. Dat is wat Wimbledon en de andere Britse toernooien nu doen.

De kracht van het sanctiebeleid is dat het unaniem is en door regeringen en overkoepelende organisaties is genomen. De organisatie van Wimbledon is ten onrechte op de solotoer gegaan, buiten de ATP en de WTA om. Een besluit over uitsluiting van Russische en Belarussische tennissers had door de ATP en de WTA moeten worden genomen. Soloacties zoals die in Wimbledon doorbreken de eenheid van het sanctiebeleid en ondergraven daarmee de geloofwaardigheid ervan. Rosmalen moet daarom Wimbledon niet volgen.

Sjak Rutten is historicus en biograaf. Hij is bestuurslid van HTV Berg & Dal, een van de grootste tennisverenigingen in Nederland. Contact: 06-4702 6706 en sjak.rutten@ziggo.nl.

Waarom mogen Russische officials en bestuurders wel in functie blijven?

Elke sporter heeft hierin een andere mening. Sport zou gescheiden moeten zijn van politiek. Maar we weten ook dat dit in de realiteit verre van waar is, met name als je het hebt over Rusland. We verwachten tegenwoordig dat sporters altijd een mening klaar hebben over politieke zaken en daar ook actie in ondernemen. Terwijl je als sporters gewoon bezig bent met je sport en het liefste wil je het tegen al je concurrenten opnemen. En zou het niet uit moeten maken uit welk land iemand komt en wat zijn regering allemaal doet.

Aan de andere kant is sport onderdeel van de maatschappij en in alle sectoren worden nu maatregelen genomen tegen Rusland. Daar kan de sportwereld ook een steentje aan bijdragen. Ook voelen sporters zich lang niet altijd comfortabel om tegen Russen te spelen, terwijl Oekraïense sporters nu nauwelijks in actie kunnen komen.

Wat het extra gek maakt is dat het nu per sport en competitie anders is. Russen die niet specifiek voor Rusland uitkomen (zoals in tennis), mogen doorgaans wel meedoen. Terwijl teams nu uitgesloten worden. Voor een sporter is dit een lastig onderscheid.

Wat ons verbaast is dat de meeste Russische officials, bestuurders en bijvoorbeeld IOC-leden wel in functie mogen blijven. Omdat zij vaak persoonlijk verkozen zijn en niet hun land representerend. Terwijl die vaak veel dichter op de politiek zitten en meer te zeggen hebben dan de sporters zelf.

Inge Janssen is sinds begin 2022 voorzitter van de atletencommissie van NOC*NSF. Zij nam als roeister twee maal deel aan de Olympische Spelen. In Rio (2016) won zij een zilveren olympische medaille in de dubbelvier. In diezelfde discipline werd zij in 2017 wereldkampioen en in 2021 Europees kampioen. Na de Olympische Spelen van Tokyo stopte zij met topsport.

Sport is politiek – zéker in Rusland

De vraag of het Libéma Open tennistoernooi Russische en Belarussische tennissers moet weren kan alleen met een volmondig 'ja' beantwoord worden. De door internationale tennisbonden voorgestelde ‘oplossing’ om Russische en Belarussische atleten individueel onder neutrale vlag te laten deelnemen is een farce. De Russische staatstelevisie zal hen net als sporters bij de afgelopen Olympische Winterspelen gewoon als vertegenwoordigers van Rusland tonen.

Rusland heeft de afgelopen twintig jaar doelbewust sport geïnstrumentaliseerd om Poetins autocratische bewind te bestendigen en daarnaast internationaal prestige en nationalisme te bevorderen: door mega-sportevenementen te organiseren, sportsuccessen en grootschalige dopingprogramma’s te sponsoren, invloed bij internationale sportbonden te verwerven, en ook door Poetin zelf als sportmacho te positioneren.

Talloze Russische topatleten zoals NHL-ijshockeyster Aleksandr Ovetsjkin of olympisch zwemmedaillewinnaar Jevgeni Rylov hebben zichzelf onlosmakelijk verbonden aan Russische overheidspropaganda. Oekraïense tennissers eisten dan ook dat hun Russische sportieve tegenstanders worden verbannen, tenzij zij zich uitspreken tegen de invasie. Vooralsnog spraken enkele Russische sporters zich voorzichtig uit voor vrede, onder wie tennisser Andrej Roebljov. Geen lichtzinnig gebaar: de vredesslogan ‘нет войне’ (nee tegen oorlog) kan vijftien jaar gevangenisstraf kosten en raakt familieleden in Rusland.

Zolang Rusland grootschalig oorlogsmisdaden pleegt, kunnen normale internationale (sport)contacten niet plaatsvinden. Waarom zouden tennismiljonairs zich hieraan mogen onttrekken? Sport is politiek – zéker in Rusland. Een kunstmatige scheiding aanbrengen biedt het Kremlin de gehoopte ontsnappingsroute. Russische staatsmedia zullen dit als de zoveelste hypocriete Russofobe maatregel brengen. Toch tonen sportsancties normale Russen, net als Zuid-Afrikanen tijdens het apartheidsbewind, dat hun land een grens heeft overschreden, dat het geen business as usual meer is zoals na de Krimverovering. Een sportboycot is geen loze symboolpolitiek maar juist een krachtige en zeer zichtbare maatregel binnen een breed sanctiepakket. Het raakt Rusland en ontneemt het Kremlin een gewichtig soft power-instrument.

Een volledige sportboycot omwille van oorlog zou een historisch unicum zijn. Tegelijkertijd legt een verbanning van Russische atleten de Westerse machtspositie in het internationale sportsysteem en de daarbij horende bias bloot. Waar zijn de sancties tegen Israëlische of Saoedische atleten? Laten we hopen dat sportsancties jegens Russische oorlogsagressie een historisch precedent scheppen.

Paul Reef is promovendus Politieke en Sportgeschiedenis aan de Radboud Universiteit.