door: Wout Roelofs

Het Nederlandse sportbeleidsnetwerk is een verzameling van organisaties die bijdragen aan de ontwikkelingen in het landelijke sportbeleid. Metaforisch gesproken is dit netwerk als een rivier. Ze bevat stenen, oftewel organisaties, in veel en verschillende soorten en maten. Allen oefenen invloed uit op de waterweg, oftewel sportbeleid. Met het Instellingsbesluit Nederlandse Sportraad van 20 mei 2016 plaatste de toenmalig minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een nieuwe steen in de rivier van het sportbeleidsnetwerk: de Nederlandse Sportraad. Die steen werd het onderwerp van mijn masterthesis. In deze column vat ik mijn belangrijkste bevindingen samen.

Vanuit theoretisch oogpunt streven nieuwe stenen ernaar een felbegeerd plekje in de rivierbodem te veroveren. Bovendien vormen zij door hun onderscheidingsdrang een belangrijke bron van verandering binnen een rivier. Gevestigde stenen proberen daarentegen hun plekje in de rivierbedding vrij te waren van anderen. Vertrekkend vanuit deze theoretische veronderstellingen én via diepgaande gesprekken met een gevarieerde groep geïnterviewden, zocht ik onafhankelijk naar de betekenis van de oprichting van de Nederlandse Sportraad voor de inrichting van het Nederlandse sportbeleidsnetwerk.

Onverenigbaarheden binnen het sportbeleidsnetwerk
De huidige inrichting van het Nederlandse sportbeleidsnetwerk is diffuus volgens geïnterviewden. Zij signaleren daarbinnen onverenigbaarheden in de relaties tussen organisaties. De Rijksoverheid levert financiële inspanningen op sportgebied vanwege de waarde die zij toekent aan de massale Nederlandse sportbeoefening. Omdat er bepaalde voorwaarden kleven aan het overheidsgeld, is NOC*NSF enerzijds bestempeld als primaire overlegpartner van de Rijksoverheid over nationaal sportbeleid. 

Anderzijds handelt het collectief van NOC*NSF en sportbonden relatief zelfstandig binnen de Nederlandse georganiseerde sport. Het ministerie van VWS onderhoudt hiermee namelijk een grotendeels financiële relatie, want zij keert haar gelden uit aan branche- en koepelorganisatie NOC*NSF, die het op haar beurt verdeelt onder sportbonden. Daarom steunt het ministerie van VWS, wat sport betreft, op een politiek-inhoudelijke afhankelijkheidsrelatie met NOC*NSF. 

Als gevolg is NOC*NSF niet langer alleen verantwoordelijk voor de begeleiding en belangenbehartiging van sportbonden, maar ook voor hun financiële ondersteuning. Geïnterviewden schetsen het dilemma dat NOC*NSF te veel rollen bekleedt binnen de Nederlandse georganiseerde sport. Dat lijkt haar geloofwaardigheid aan te tasten, want potentiële rolvermenging frustreert volgens geïnterviewden de dynamiek tussen de koepelorganisatie en haar achterban.

Achtergrond en ontstaansgeschiedenis 

In aanloop naar de oprichting van de Nederlandse Sportraad zorgden onverenigbaarheden tussen organisaties binnen het Nederlandse sportbeleidsnetwerk voor spanning en conflicten. Om de achtergrond en ontstaansgeschiedenis van de raad te doorgronden, is dit begrip noodzakelijk. Mijn zoektocht naar patronen in de door geïnterviewden geschetste ontwikkelingen mondt namelijk uit in, wat zij noemen, ‘twee nederlagen’. De motie van wantrouwen naar aanleiding van het Olympisch Plan 2028 en het echec rond de European Games 2019 deden spanningen tussen het ministerie van VWS en NOC*NSF oplopen.

Beide gebeurtenissen weerspiegelen volgens geïnterviewden pogingen van NOC*NSF om haar relatie met het ministerie van VWS te herdefiniëren en te testen. Dat is vanzelfsprekend, want zij heeft immers een belang bij besluitvorming over nationaal sportbeleid. Dat belang zorgt, in combinatie met de rol van de koepelorganisatie als voornaamste inhoudelijke gesprekspartner voor de Rijksoverheid als het aankomt op nationaal sportbeleid, voor ongezonde politiek-inhoudelijke afhankelijkheid van het ministerie van VWS ten opzichte van NOC*NSF. Het daaruit voortvloeiende (gebrek aan) samenspel tussen verschillende organisaties binnen het sportbeleidsnetwerk wakkerde volgens geïnterviewden een groeiende behoefte aan politieke onafhankelijkheid aan bij de toenmalig minister van VWS.

Inrichtingsproces van de Nederlandse Sportraad
Als politiek-inhoudelijke gesprekspartner van de Rijksoverheid dient de Nederlandse Sportraad te laveren tussen enerzijds maatschappelijke en anderzijds professionele belangen van de organisaties binnen het Nederlandse sportbeleidsnetwerk. Een politiek proces bepaalt de toekomstige betrokkenheid van de Nederlandse Sportraad bij het opnieuw inlijsten van problemen en uitdagingen binnen het Nederlandse sportbeleidsnetwerk. Hij verkrijgt zijn positie, met andere woorden, doordat de andere organisaties binnen het sportbeleidsnetwerk de raad als het ware ‘omarmen’. 

De Nederlandse Sportraad draagt, volgens geïnterviewden, bij aan de maatschappelijke doelen van nationaal sportbeleid door de schadelijkheid van afhankelijkheden binnen het sportbeleidsnetwerk te beperken. Om die meerwaarde te benutten, heeft de raad dus sociale steun en vertrouwen nodig van de andere organisaties binnen het sportbeleidsnetwerk. Geïnterviewden typeren de raad als politiek 'breekijzer'. Enerzijds waarderen zij zijn instrumentaliteit. Toch bepaalt de raad zelfstandig wat in zijn adviezen staat en dit hoeft niet in lijn te zijn met afwijkende opvattingen van andere organisaties. Kortom, de raad lijkt de kracht van de diversiteit aan organisaties te willen benutten, maar onafhankelijkheid staat daarbij hoog in het vaandel.

Ondoorzichtig en onduidelijk
Anderzijds ervaren geïnterviewden de huidige functies, positionering en taakopvatting van de raad als ondoorzichtig en onduidelijk. Sociale steun en vertrouwen lijken momenteel dus vertroebeld te worden door het gebrek aan beeldvorming en transparante communicatie over zijn functies, positionering en taakopvatting. De raad wint zijn positioneringsstrijd door minder ‘met hagel te schieten’ en zijn expertise, multidisciplinariteit en onafhankelijkheid te waarborgen in een heldere afbakening van functies, positionering en taken. Zowel de raad zelf als (beleidsmedewerkers van) het ministerie van VWS moeten de doelstellingen van het (vooralsnog) tijdelijk ingestelde adviesorgaan helder(der) afbakenen.

Voor meer informatie: Een nieuwe steen in de rivier | Een kwalitatief onderzoek naar de oprichting van de Nederlandse Sportraad en zijn betekenis voor de inrichting van het Nederlandse sportbeleidsnetwerk 

Wout Roelofs (1992) verdedigde onlangs zijn masterthesis aan de Universiteit Utrecht. Nu zoekt hij naar een uitdagende (starters)functie of traineeship. Advies, bedrijfscommunicatie, relatie- en reputatiemanagement, sport en strategie verbinden zijn interesses aan zijn ervaring en opleiding. Voor meer informatie: woutroelofs@live.nl.