door: Claudia de Graauw en Bo Broers

Sport en cultuur worden regelmatig samen ingezet als middel om maatschappelijke problemen aan te pakken. Vaak wordt deze samenwerking tot stand gebracht door de gemeente. Dit is heel logisch, omdat zowel sport en cultuur bijdragen aan de (maatschappelijke) doelen van de gemeente, zoals sociale cohesie en burgerparticipatie. Sportorganisaties en culturele instellingen nemen echter ook zelf het initiatief om gezamenlijke projecten te starten bijvoorbeeld om samen meer publiek te bereiken of samen een leuke dag te organiseren in de gemeente of om gezamenlijk talentonwikkeling in de gemeente op te pakken. Maar hoe zorg je ervoor dat zo’n samenwerking goed verloopt?

Bij interdisciplinaire samenwerking tussen sport en cultuur is het belangrijk om gezamenlijk doelen te formuleren en op het doelbereik te monitoren. Op die manier hebben alle partijen dezelfde stip op de horizon voor ogen waar gericht naartoe gewerkt wordt. Bij Symphonica in Sporto werken alle verenigingen in Vierlingsbeek samen om de mensen in het dorp te activeren. Met sport of met cultuur. Ze organiseren gezamenlijk activiteiten om mensen in beweging te krijgen, maar ook om samen leden te werven.

Gemeenschappelijke taal
Van belang is dat de betrokken organisaties goed voor ogen hebben wat ze teweeg willen brengen met het project, programma of activiteit, zoals bij Symphonica in Sporto. Je ontwikkelt dan een gemeenschappelijke taal die de samenwerkingspartners begrijpen en kunt gezamenlijk gerichte acties ondernemen. Een gemeenschappelijke taal ontwikkelen is nodig, omdat twee verschillende werelden bij elkaar komen die elkaar vaak nog niet goed begrijpen. En hoe vaker je samenwerkt, hoe gemakkelijker je elkaar vindt in de toekomst.

Doelen die zowel in sport als cultuur nagestreefd worden zijn:
1.    Ontmoeting: het ontmoeten en in gesprek raken met anderen is een belangrijke drijfveer voor mensen om deel te nemen aan een activiteit of te bezoeken.
2.    Zelfontplooiing: deelnemers leren zichzelf en hun vaardigheden kennen en krijgen de mogelijkheid zich te verbeteren. Deelnemers ontwikkelen zich dus steeds verder.
3.    Ontspanning: mensen kunnen los komen van de dagelijkse sleur en ontspannen. Bij zowel sport als cultuur kun je je hoofd leegmaken en ontsnappen aan de realiteit door te bewegen en creatief bezig te zijn.
4.    Plezier en vermaak: mensen doen het omdat ze het leuk vinden. Het is een hobby. Zowel het beoefenen als het kijken naar biedt vermaak

Een concreet voorbeeld van een samenwerking tussen sport en cultuur waarin gefocust wordt op gemeenschappelijke doelen is de gemeente Oosterhout. Zij heeft in samenwerking met Oosterhout in Beweging, centrum voor de kunsten H19 en de bibliotheek het programma De Brede Buurt ontwikkeld om mensen te verbinden, te betrekken, deel te laten nemen aan de maatschappij en om mensen te laten leren. Hiervoor worden activiteiten op het gebied van sport, bewegen, kunst en cultuur afgestemd op verschillende doelgroepen. Samen met hen hebben we gemeenschappelijke doelen geformuleerd en scherp gesteld. Eén van die doelen was het verbinden van verschillende groepen mensen.

Monitoren op de gemeenschappelijke doelen
Nadat er gemeenschappelijke doelen zijn geformuleerd, willen zowel de sportorganisatie en de culturele instelling natuurlijk weten of deze doelen ook echt bereikt worden met het project. Interesseren we jongeren voor sport en cultuur? Leren mensen daadwerkelijk meer over sport en bewegen? Ontwikkelen zij hun talent(en)? Nemen mensen echt meer deel aan sportactiviteiten in de buurt vanuit hun intrinsieke motivatie?

Daarnaast is het voor de gemeente ook interessant om te weten of het project bijdraagt aan de (maatschappelijke) doelen van de gemeente. Ontmoeten mensen elkaar die elkaar anders niet zouden ontmoeten? Leren mensen elkaar kennen? Nemen mensen meer deel aan de maatschappij? Om dit inzicht te verkrijgen is het belangrijk om te monitoren en evalueren op de gemeenschappelijke doelen. De doelen worden dan vertaald naar meetbare indicatoren en criteria.

Per indicator wordt gekeken hoe dit meetbaar gemaakt kan worden en wordt een bijpassend meetinstrument ontworpen. Bij het meetbaar maken van de indicatoren beantwoorden we de volgende vragen:

• Welke informatie is al beschikbaar? En welke moet verzameld worden?
• Waar kun je deze informatie vinden? Deelnemers, leden, medewerkers, scholen, samenwerkingspartners etc.
• Hoe kun je de informatie verzamelen? Observaties, interviews, vragenlijst, literatuuronderzoek etc.

Meetinstrument
Op basis van deze input (en de bijbehorende indicatoren) kan een meetinstrument ontworpen worden. Voor het programma ‘De Brede Buurt’ hebben we hiervoor een paar praktische instrumenten gemaakt op basis van de eerder geformuleerde gezamenlijke doelen, zoals het verbinden van verschillende groepen mensen. De betrokken organisaties (H19, Oosterhout in Beweging en de bibliotheek) kunnen dit zelf uitvoeren. Zo is er na elk georganiseerde sport- of culturele activiteit een vragenlijst die door de deelnemers ingevuld wordt, waarin gevraagd wordt naar hun ervaring met de activiteit, hun zelfontwikkeling en ontmoeting met andere mensen.

Daarnaast zijn er groepsgesprekken gehouden met deelnemers om wat dieper in te gaan op wat het project bij hen teweeg heeft gebracht: Heeft het hun houding en gedrag ten aanzien van sport en bewegen veranderd? Heeft het ervoor gezorgd dat zij meer betrokken zijn (en blijven) bij de gemeenschap? Ook zijn er groepsgesprekken gevoerd met de samenwerkingspartners over de effectiviteit en het proces rondom het programma.

Door deze methoden waren individuele (tijdrovende) evaluatiegesprekken overbodig en kwam er interessante informatie boven water waarmee het programma verbeterd kon worden, zoals ideeën voor gezamenlijke projecten en manieren om meer bewoners te betrekken.

Kortom, door het formuleren van gemeenschappelijke doelen komen de werelden van sport en cultuur bij elkaar. Zij hebben dezelfde stip op de horizon waar zij naartoe kunnen bewegen. Het monitoren en evalueren op deze doelen geeft betrokken partijen een interessant instrument in handen om het project te kunnen legitimeren, bijsturen en verantwoorden.

Claudia de Grauw en Bo Broers zijn werkzaam als respectievelijk senior- en junioronderzoeker bij onderzoeksbureau Claudia de Graauw. Dit bureau lost vragen op over het bereik van ideële doelstellingen. Ze meet effecten van educatieve projecten, effecten van overheidsbeleid en andere programma’s, zoals participatieprojecten. Het onderzoeksbureau is actief binnen kunst & cultuur, sport en wetenschap & techniek. Voor meer informatie: info@claudiadegraauw.nl of www.claudiadegraauw.nl