door: Denise Baars en Willie Westerhof

In het laatste deel van het drieluik over consumentisme in sportverenigingen schreef Jan-Willem van der Roest dat een jong, hoger opgeleid bestuur kan zorgen voor een bredere externe blik en modernisering van het aanbod van de vereniging. Echter hoe kan je - als verenigingsbestuurder of verenigingsondersteuner - een gesprek over bestuurlijke vernieuwing op gang brengen en het proces begeleiden? In de praktijk blijkt het lastig om de samenstelling en het functioneren van het bestuur bespreekbaar te maken. NOC*NSF biedt de oplossing en heeft samen met NISB en een aantal sportbonden een 'toolkit Bestuurlijke Vernieuwing' ontwikkeld om verenigingsondersteuners daarbij een handje te helpen.

Verenigingsondersteuners van sportbonden en gemeenten krijgen veelvuldig de opdracht om ‘meer’ met de vereniging te doen. De verenigingsondersteuner moet de vereniging bewust maken van wat er zich buiten de vereniging afspeelt en welke rol de vereniging in de buurt kan spelen.

In het proefschrift van Van der Roest komt naar voren dat een divers samengesteld bestuur waarin jonge, hoger opgeleide leden vertegenwoordigd zijn, beter in staat is om in te spelen op de externe omgeving (Van der Roest, 2015). Bovendien is een dergelijk bestuur daadwerkelijk in staat om veranderingen door te voeren als het gaat om modernisering van het aanbod. De jongere, hoger opgeleide leden staan meer in contact met de buitenwereld en spelen gemakkelijker in op de kansen in de omgeving, zoals samenwerkingsverbanden met andere (maatschappelijke) organisaties of verenigingen (Van der Roest, 2015). De oudere bestuursleden brengen daarnaast de broodnodige knowhow en ervaring in.

In gesprek met de vereniging
Verenigingsondersteuners onderschrijven dit vaak wel, maar vinden het lastig om in gesprek te gaan met bestuursleden over het functioneren van het bestuur zelf. Dit zou immers al snel opgevat kunnen worden als kritiek. Toch is dit gesprek in en met het bestuur soms nodig om bestuurders zelf te laten inzien dat bepaalde competenties in het bestuur ontbreken. Deze competenties zijn wel nodig om een beweging in gang te zetten richting een meer ondernemende club, die de toekomst met vertrouwen tegemoet kan zien.

Verenigingsondersteuners stuiten in gesprekken daarover op smoezen als 'we kunnen ze niet vinden, wij letten bij selectie alleen op kwaliteit. Man of vrouw, jong of oud speelt geen rol', 'We hebben geen vacatures binnen ons bestuur' of 'vrouwen voelen zich niet thuis in onze bestuurscultuur', zo bleek tijdens een onlangs gehouden bijeenkomst met verenigingsondersteuners. Om verenigingsondersteuners te helpen om gemakkelijker in gesprek te gaan met verenigingsbesturen over bestuurlijke kwaliteiten en een proces richting bestuurlijke vernieuwing in gang te zetten is de toolkit Bestuurlijke Vernieuwing ontwikkeld.

Twee cases

De samenstelling is de kracht van het bestuur
Het bestuur van de voetbalvereniging FC Trias uit Winterswijk is een gemengde groep van zowel mannen als vrouwen met diverse leeftijden en achtergronden. Bij het samenstellen van het bestuur stond een afspiegeling van het ledenbestand centraal. Leden krijgen hierdoor het gevoel dat ze bij iemand uit het bestuur aansluiting kunnen vinden als het gaat om belangenbehartiging. Het verschil in leeftijd, achtergrond en ervaring tussen de oudere generatie bestuursleden en de jongere generatie is dan ook aanzienlijk. De jongere bestuurders zitten vol met ideeën en energie en de oudere bestuurders beschikken over de nodige kennis en ervaring om de ideeën te stroomlijnen. De individuele bestuursleden vullen elkaar aan en zijn van meerwaarde voor het bestuur als geheel en voor de vereniging. De samenstelling is de kracht van het bestuur van FC Trias. Door een krachtig en divers bestuur heeft de club zich in positieve zin verder ontwikkeld.

Proeven aan een bestuursfunctie
Sinds een aantal jaren is het bestuur van korfbalvereniging SKF Veenendaal een andere weg ingeslagen. Het bestuur is flink verjongd en heeft een duidelijke ambitie: Een vereniging van leden en voor leden worden en op termijn de topvereniging in de regio Veenendaal. De drastische verjonging van het bestuur is een bewuste keuze geweest. Op het moment dat het bestuur aantrad was de vereniging aan het wegglijden: ledenverloop was hoog, verminderde prestatie en minder beleving. Er kwam een nieuwe groep mensen aan het roer die de vereniging met visie leidde. Boeien en binden is een belangrijk speerpunt. Het bestuur wilde de vereniging weer van de leden zelf maken. Tevens loopt een jeugdlid met het bestuur mee. Het jeugdlid mag meekijken en leren, maar heeft geen uitgesproken rol of taak. Het jeugdlid kan zo ‘proeven’ hoe het is om in een bestuur te zitten, leert van de gang van zaken en de werkzaamheden.

Het verschil maken met verschillen
In bovenstaand kader staan twee goede voorbeelden van bestuurlijke vernieuwing en verjonging, die zijn vruchten hebben afgeworpen. In de toolkit ‘Bestuurlijke Vernieuwing’ wordt uiteengezet hoe je als bestuur met aandacht voor verschillen, het verschil kan maken. Hoe gaat dat in zijn werk?

• Jonge bestuurders zitten vaak vol nieuwe ideeën, terwijl oudere bestuurders veel ervaring met zich meebrengen.
• Mannen en vrouwen hebben vaak heel andere kwaliteiten die elkaar kunnen aanvullen binnen een bestuur.
• Verschillen in etniciteit en aanvullende competenties leiden tot besluiten die van diverse gezichtspunten zijn belicht en dus op meer draagvlak kunnen rekenen onder de leden. Het probleemoplossend vermogen van de club neemt toe.
• Door de inbreng vanuit verschillende invalshoeken is een divers samengesteld bestuur meer vernieuwend en toekomstbestendig.
• De sfeer binnen het bestuur verandert en verbetert, door een beter draagvlak onder de leden en daarmee verbetert ook de motivatie en betrokkenheid van bestuursleden.

De juiste competentiemix
In het bestuur hoeven niet net zoveel jongeren te zitten als ouderen, net zoveel vrouwen als mannen of net zoveel allochtonen als autochtonen. Sommige ouderen verstaan de taal van de jongeren uitstekend en er zijn ook mannen met veel vrouwelijke competenties. De kracht van een bestuur zit hem in de juiste mix van competenties! Want hoe meer competenties binnen een bestuur beschikbaar zijn, hoe makkelijker zo’n bestuur uiteenlopende problemen kan oplossen. Diversiteit in competenties betekent dat alle verschillende kwaliteiten van mensen optimaal worden benut. Dat leidt tot meer creativiteit en daadkracht en meestal vanzelf tot een bestuurssamenstelling zoals Jan-Willem van der Roest in zijn proefschrift bepleit. Bovendien is het gesprek over competenties binnen het bestuur veel minder bedreigend voor zittende bestuursleden en daarom een minder moeilijk onderwerp om in te brengen voor verenigingsondersteuners.

Toolkit Bestuurlijke Vernieuwing
De toolkit helpt verenigingsondersteuners en bestuursleden om in gesprek te gaan over bestuurlijke kwaliteiten en een proces richting bestuurlijke vernieuwing in gang te zetten. Het creëert besef van de huidige situatie en hoe deze zou kunnen zijn. De toolkit biedt een hulpmiddel om te checken hoe het zit met de diversiteit en ondernemerszin binnen het bestuur. Tevens biedt het handvatten hoe je aan bestuurlijke vernieuwing binnen de vereniging kan werken.

De toolkit is digitaal beschikbaar via de websites van NISB, NOC*NSF en de sportbonden. De toolkit wordt ook toegevoegd aan de verenigingsbox van VSK.

Denise Baars is tijdelijk werkzaam bij het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) en houdt zich o.a. bezig met de verbinding tussen sport en organisaties in het sociaal domein.

Willie Westerhof is werkzaam bij het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) en houdt zich o.a. bezig met de verbinding tussen sport en organisaties in het sociale domein. Zij is betrokken bij het ontwerpen en samenstellen van de toolkit.