door: Lerrie Grooten
Nederland vergrijst in rap tempo. De groep 65-plussers neemt toe: nu is nog 16,6% 65+, in 2040 zal dat 26,6% zijn, aldus voorspellingen van het CBS. 4,6 miljoen Nederlanders zijn dan 65+. Gelukkige bijkomstigheid daarbij is dat Nederlanders steeds langer leven. Helaas is dat lang niet altijd in goede gezondheid. Zo is de levensverwachting bij geboorte in 2013 nu al bijna 80 jaar. Maar het aantal jaren met een beperking neemt daarbij toe, bijvoorbeeld beperking in de mobiliteit.
Sport en bewegen worden vaak genoemd als belangrijk om ook ouderen fit en vitaal te houden. Ouderen hebben daartoe ook volop de gelegenheid. De meesten van hen zijn met pensioen en kunnen relatief zelfstandig bepalen wat ze doen. Kansen om te sporten en bewegen voldoende dus. Maar hoewel ze graag willen sporten met leeftijdsgenoten, doet minder dan de helft dat regelmatig, zo blijkt uit cijfers van het Mulier Instituut1. Bij 75-plussers ligt dit aandeel nog lager.
"Op het fysieke vlak biedt yoga dezelfde voordelen als andere vormen van beweging en sport"
Kan yoga hierin misschien van betekenis zijn? Yoga bestaat uit verschillende vormen. De meest bekende vormen zijn houdingen en meditatie. Andere zijn bijvoorbeeld ademhalings- en concentratieoefeningen. Yoga kan op verschillende zaken een positieve invloed hebben. Op het fysieke vlak biedt het dezelfde voordelen als andere vormen van beweging en sport. Zo draagt yoga aantoonbaar bij aan de algehele fitheid en kracht.
Euforisch bewustzijn
Op mentaal vlak is yoga extra interessant. Uit onderzoek van Lutz et al. (2004) blijkt dat mensen die langere tijd meditatie beoefenen, in het dagelijks leven veel meer ontspannen zijn dan mensen die niet aan yoga doen. Ze kennen minder stress en ervaren vaker momenten van ‘euforisch bewustzijn’. Bij de meest ervaren meditatiebeoefenaars was dit effect nog sterker, zo bleek uit het onderzoek.
Yoga zorgt, in ieder geval op de korte termijn, voor tal van positieve effecten, zo blijkt uit onderzoek van het Massachussets General Hospital in Amerika2 (2011). Voor dit onderzoek mediteerden proefpersonen acht weken lang elke dag een half uur. Daarvoor en erna werden hersenscans gemaakt. Uit deze scans bleek dat de proefpersonen na afloop van de acht weken die ze hadden gemediteerd, minder angst en stress ervoeren. Ook waren er sterke aanwijzingen dat het geheugen en het leervermogen verbeterden. Dat laatste is vooral interessant voor ouderen, omdat hun achteruitgang in het geheugen hen vaak parten speelt in het dagelijks leven (van lichte vergeetachtigheid tot dementie). Yoga lijkt tegenwicht te kunnen bieden aan die achteruitgang.
Yoga kan dus interessant zijn voor een gespannen samenleving die bovendien die snel vergrijst. Toch doen nog niet zo heel veel mensen aan yoga. Volgens het onderzoek ‘Ongevallen en Bewegen in Nederland3 deed in 2013 drie procent van de bevolking op een of andere manier aan yoga. Van die beoefenaars is 87% vrouwelijk en 10% 65-plusser. Yoga komt daarmee verhoudingsgewijs al vrij veel voor onder 65+’ers, ook al is de groep beoefenaren nog vrij klein.
"Het zou een interessante optie kunnen zijn om yoga aan te bieden via yoga-verenigingen voor ouderen"
Om yoga verder te stimuleren zou het een interessante optie kunnen zijn om yoga aan te bieden via yoga-verenigingen voor ouderen. Uit onderzoek van NOC*NSF4 is immers bekend dat ouderen vooral sporten omdat ze behoefte hebben om andere mensen te ontmoeten. Daarnaast willen ze graag bewegen in een veilige omgeving, waar een prettige sfeer heerst, en de kans op blessures beperkt is. Verder vinden 65-plussers het belangrijk dat ze dat kunnen doen voor een lage prijs.
Verenigingsstructuur
Yoga-verenigingen komen in belangrijke mate tegemoet aan die wensen en verlangens. Yoga-verenigingen kennen een zelfde structuur als een sportvereniging, dus met een bestuur en trainers en vrijwilligers voor verschillende activiteiten. Die vrijwilligers zijn vaak leeftijdsgenoten van de leden zelf. Zo komen de leden in contact met leeftijdsgenoten in een prettige omgeving. De kosten vallen mee, omdat de meeste verenigingen gerund wordt door vrijwilligers.
Op dit moment zijn er al meerdere meditatieverenigingen in Nederland die op deze manier werken. Een voorbeeld hiervan is Wake Up die momenteel in 12 steden in Nederland actief is en laagdrempelige activiteiten organiseert waar mensen zich makkelijk bij kunnen aansluiten. Doorgaans is er één keer per week een meditatieavond en zijn er soms extra activiteiten, zoals samen naar de film gaan, maar allemaal georganiseerd door en voor de leden van Wake up zelf. Daarbij ligt de nadruk op de verbondenheid met elkaar.
Hoewel Wake Up niet specifiek gericht is op ouderen, laat het wel zien dat yoga zich goed leent om tegen geringe kosten en door zelforganisatie bij te dragen aan het fysiek en geestelijk welzijn. Yoga-verenigingen vormen daarmee een goed middel om langer mentaal en fysiek gezond te blijven en om het sociaal contact te stimuleren. Dat is pure winst voor een samenleving die in rap tempo vergrijst en waarin mensen vooral bezig zijn langs elkaar heen te rennen, in plaats stil te staan bij de ander.
Noten:
1. Sportmonitor Mulier Instituut (2008)
2. Zie hier
3. Opgave Mulier instituut
4. Sportersmonitor NOC*NSF (2008)
Literatuurlijst
- Brown, Christina (2005) De Yoga gids
- Davidji, (2012) De geheimen van meditatie, een praktische gids voor innerlijke vrede en transformatie
- Het Aanvullende Voorzieningen onderzoek (2007) Sociaal Cultureel planbureau en Centraal Bureau voor de Statistiek
- Lutz A, Greischar LL, Rawlings NB, Ricard M, Davidson RJ. (2004) Long-term mediators self-induce high-amplitude gamma synchrony during mental practice. Proceedings of the National Academy of Sciences. 101:16369-73.
- Sportagenda (2016) NOC*NSF
- Sportersmonitor (2008) NOC*NSF
- Sportmonitor (2008) Mulier Instituut
- CBS.nl
- Rijksoverheid.nl
- Nu.nl
- Volkskrant.nl
Lerrie Grooten is masterstudent sociologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en verwacht begin 2016 af te studeren. Eerder behaalde hij zijn bachelor op de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen in Human Resource Management. Hij doet bijna drie jaar elke dag gemiddeld zo'n anderhalf uur per dag aan yoga en meditatie en dat heeft veel positieve effecten gehad op zijn gezondheid, welzijn en geluk. Voor meer informatie: lerriegrooten@gmail.com en/of bekijk zijn website.