door: Jan Heusinkveld

Inmiddels achterhaalde ‘oude waarheden’ zijn : a. ontbijten is goed voor je gezondheid; en b. als je sport op de lege maag eet je je eigen spieren op. Regelmatig sporten op lege maag is (wél) goed voor de gezondheid, ook bij ouderen. ‘Oude waarheden’ blijken niet houdbaar.

In het kort: 

1. dat ontbijten je gezonder maakt is onbewezen; 
2. dat je je spieren opeet, zet je op het verkeerde been; 
3. sporten op je lege maag is wél gezond; 
4. sterker nog: je wordt er wellicht niet ouder door, maar het aantal gezonde jaren neemt toe. 

Hieronder volgt de verklaring.

Ontmaskering broodjeaapverhaal

Stelling: 'ontbijten voegt bij de gezonde mens niets toe aan zijn/haar gezondheid'.

Een aantal wetenschappers en hun uitspraken daarover:
a. Prof. Hanno Pijl, hoogleraar diabetologie LUMC in Het Parool van 1 januari 2018: 'voor een gezond lichaam is het helemaal niet goed om driemaal daags een flinke maaltijd te gebruiken.'

b. Dezelfde hoogleraar in de Volkskrant van 4 januari 2021: 'het hardnekkige verhaal, dat het ontbijt cruciaal is voor een gezonde voedingsdag is wetenschappelijk heel slecht onderbouwd.'

c. Marcel Levi, PhD, inmiddels bekend als de covid-19 man van de Londense Ziekenhuizen, in Het Parool van 2 juni 2019: ‘de meest recente ontmaskering van een broodjeaapverhaal is wel dat een stevig ontbijt gezond voor je is.'

d. Uit mijn hoofd oprakelend: ik meen te weten dat de uitspraak ‘ontbijten is goed voor de gezondheid’ stamt uit een scriptie van een student in het kader van diens (wat men nu noemt) bachelor-afronding. Maar bij de onderzochte groep mensen bleek dat ze daarnaast niet rookten, niet dronken, geen drugs gebruikten, een regelmatig leven leiden, regelmatig sporten. Je kunt dan de gezondheid niet toerekenen aan dat ‘elke dag ontbijten’, want er was niet voldaan aan de ceteris paribus-voorwaarde (alle overige omstandigheden moeten gelijk zijn).

Stelling: ‘bij sporten op de lege maag eet je je eigen spieren op'.

Deze uitspraak is op zich juist maar zet je op het verkeerde been. Uit de vele onderzoekingen citeer ik: 
a. Een uitspraak uit een interview in het Belgische dagblad Het Laatste Nieuws van 13 oktober 2019 met Eric Verdin, een Belgische arts en onderzoeker, tevens CEO van het Amerikaanse Buck Institute, ‘s werelds enige onafhankelijke onderzoeksinstelling die zich bezig houdt met verouderen: ‘zonder voeding begint het lichaam aan autofagie te doen: het eet zichzelf op. En het wonderbaarlijke is dat het eerst het vuilnis verwijdert: foute eiwitten, die gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken, bijvoorbeeld ernstige problemen in de organen’. 

b. Prof. Hanno Pijl in Het Parool van 1 januari 2018: 'voedsel is bouwstof en energie. Die bouwstof kun je wel even missen, maar energie heb je altijd nodig. Als we op een gegeven moment minder energie innemen, gaan onze cellen zichzelf opeten. Dat doen ze heel selectief. Ze eten niet de gezonde delen van de cel op, maar gebruiken alleen de beschadigde delen als brandstof. Net als bij vasten ruimen die cellen zich als het ware vanzelf op.' Sporten op een lege maag helpt daarbij.

Stelling: 'sporten op je lege maag is goed voor de gezondheid'.

Het lichaam vernieuwt zich elke vijftig tot honderd dagen. Oude cellen worden afgebroken en vervangen door nieuwe. Twee wetenschappers daarover:
a. Prof. Andrea Maier, hoogleraar aan de VU Amsterdam en de Universiteit van Melbourne, in het VPRO TV programma van 20 mei 2015: 'Senescent betekent verouderend. Senescente cellen zijn niet dood maar zijn wel zó oud, dat ze niet meer kunnen delen om nieuwe, jonge cellen te maken. De energiestofwisseling van een senescente cel gaat door, maar minder efficiënt dan bij een jonge cel. Daardoor komen er meer zogenaamde vrije zuurstofradicalen vrij, een restproduct van de energiestofwisseling. En die vrije radicalen kunnen schade toebrengen aan de cel. Jonge cellen zetten speciale enzymen in tegen vrije zuurstofradicalen maar bij senescente cellen werken deze enzymen niet meer goed. Er ontstaat daardoor een soort ontstekingsreactie.'

b. Prof. Hanno Pijl, in Het Parool van 1 januari 2018: 'die schoonmaakactie (JH: dat oude cellen worden opgegeten) maakt dat je gezonder wordt. Tevens wordt het hormonale systeem beïnvloed. Vooral de productie van groeistimulerende hormonen, zoals insuline, gaat naar beneden. Dat is gunstig, want we weten dat die groeifactoren cellen beschadigen.'

Stelling: 'sporten op je lege maag schenkt je meer gezonde jaren'.

Je wordt er misschien niet ouder door maar hebt wel meer gezonde jaren. Maier ontdekte dat patiënten die langer leven en gezonder ouder worden, minder senescente cellen in hun lichaam hebben dan leeftijdgenoten die veel met ziektes te maken hebben. Ze werkt aan medicatie (senolytica) die senecente cellen verwijdert: ongebruikte cellen die lichaam doen verouderen en de gezondheid in de weg staan. 

In een artikel uit 2020 van Georgina M. Ellison-Hughes wordt duidelijk, dat er schot zit in de ontwikkeling van genoemde medicatie¹, getuige ook de titel van het artikel: ‘First evidence that senolytics are effective at decreasing senescent cells in humans’. Ook hier: sporten op de lege maag helpt daarbij.

Literatuur

1. Georgina M. Ellison-Hughes (2020) First evidence that senolytics are effective at decreasing senescent cells in humans, EBioMedicine. 2020 Jun; 56: 102473. Published online 2020 May 23. doi: 10.1016/j.ebiom.2019.09.053 PMCID: PMC7248649 PMID: 32454400.

Jan Heusinkveld was voor zijn pensionering als macro-econoom werkzaam in de financiële sector. De macro-economische modellenbouw kwam goed van pas toen hij zich ging verdiepen in sportfysiologie, trainingsleer en biomechanica. Als autodidact kon hij de opgedane kennis in de praktijk brengen, niet alleen als trainer/coach maar ook als freelance-medewerker bij de Atletiekunie, waar hij tientallen jaren cursussen heeft opgezet, gegeven en geëxamineerd en bijscholingen heeft gegeven. Daarnaast publiceert hij al zo’n vijftig jaar artikelen, zowel in periodieke uitgaven van de Atletiekunie als ook in andere tijdschriften. Ook geeft hij bijscholingen en lezingen. Voor meer informatie: janheusinkveld@hotmail.com.