Vakblad over training, coaching, sportrevalidatie en toegepaste sportwetenschap

Sportgericht is hét vakblad over training, coaching, sportrevalidatie en toegepaste sportwetenschap in Nederland en België. Het bestaat al 72 jaar en biedt elk nummer een grote hoeveelheid vakinformatie voor iedereen die werkt op het gebied van top- en wedstrijdsport, bewegen en fitness. De artikelen gaan bijvoorbeeld over inspanningsfysiologie, motorisch leren, kracht- en revalidatietraining, coaching, mentale training, didactiek, functionele anatomie en biomechanica. 

Hanno van der Loo - hoofdredacteur van Sportgericht - licht voor Sport Knowhow XL in de rubriek 'Sportgerichte wetenschap' steeds één van die interessante artikelen eruit en geeft er een beknopte samenvatting van. De volledige versie van het artikel is te lezen via een link onderaan elke samenvatting.

door: Hanno van der Loo

Het Nederlandse topvolleybal stond de afgelopen maanden volop in de schijnwerpers. Eerst eindigden de mannen op het WK onverwacht hoog op de achtste plek en daarna bevestigden de vrouwen hun plaats in de wereldtop met een vierde positie. Om tot zulke prestaties te komen moeten heel veel puzzelstukjes op het juiste moment op de juiste plek komen te liggen. Dit artikel gaat over één van die puzzelstukjes: de sportwetenschappelijke en technologische ondersteuning tijdens trainingen en wedstrijden.

Eind 2017 werd ik benaderd door bondscoach Gido Vermeulen van het mannenvolleybal. Hij vertelde me dat er de afgelopen jaren in zijn staf hard is gewerkt aan het inzichtelijk maken van een aantal belangrijke zaken en wilde de opgedane kennis via enkele publicaties in Sportgericht graag delen met collega’s uit het volleybal en andere sporten. 

Twee artikelen
Uiteraard was ik enthousiast over deze mogelijkheid om onze lezers een kijkje achter de schermen te geven. En dus schreef embedded scientist Rick van Baar, die zijn bachelor behaalde aan de Amsterdamse ALO en daarna zijn master Bewegingswetenschappen aan de VU Amsterdam (en zelf volleybalt in de Nederlandse eredivisie), twee artikelen: één over het monitoren van de sprongbelasting¹ en één over het analyseren van wedstrijden². Inmiddels zit er een derde artikel in de pijplijn.

In het eerste artikel stelt Van Baar dat topvolleybal draait om het opzoeken van de grenzen van spelers zodat zij op het juiste moment optimaal zullen presteren, zonder dat ze geblesseerd of overtraind raken. Het is daarom zaak de trainingsbelasting voortdurend zo goed mogelijk te monitoren. In veel sporten worden daarvoor onder andere hartslagmeters gebruikt, maar die zijn voor het volleybal ongeschikt omdat (met name bij de mannen) de bewegingen en inspanningen meestal kortdurend en zeer explosief zijn, steeds gevolgd door een rustperiode tussen de rally’s.

Belastend
Springen wordt binnen het topvolleybal gezien als een zeer belastende actie. De begeleidingsstaf wil daarom weten hoe vaak en hoe hoog de spelers springen om mogelijke overbelasting te voorkomen. Ook kunnen de spronghoogte en het verval hierin een indicatie geven van de fitheid van een speler.

Met de recente ontwikkeling van een nieuw meetsysteem, de zogeheten VERT, is het mogelijk om zowel in de trainingen als tijdens wedstrijden de hoogte van alle sprongen van alle spelers te bepalen.

Praktische tool
De VERT is een apparaatje ter grootte van een USB stick dat binnen 10 seconden midden op de lage rug van een speler geplaatst worden en op zijn plek wordt gehouden door een elastische band (zie foto). Omdat de speler hier geen hinder van ondervindt en het gewicht van het apparaatje te verwaarlozen is, heeft het dragen ervan geen invloed op de prestaties. 

Met de VERT heeft het volleybal een zeer praktische tool voor het monitoren van de belasting in handen gekregen. Er kan tussen de verschillende trainingen variatie in de belasting worden aangebracht op basis van het aantal sprongen, of een training kan vroegtijdig worden afgebroken wanneer de spelers het volgens de periodisering geplande aantal sprongen bereikt hebben. Ook kunnen spelers die terugkomen van een blessure door het geleidelijk opvoeren van de sprongbelasting beter begeleid worden bij hun terugkeer naar het veld. Bent u benieuwd naar de verdere toepassingsmogelijkheden van de VERT? Lees dan hier het volledige artikel.

Wedstrijdanalyse
In het tweede artikel wordt uit de doeken gedaan hoe de zogeheten videoscout (de man achter de boarding die tijdens de wedstrijd voortdurend gegevens invoert in zijn laptop) te werk gaat. Op het gebied van wedstrijdstatistieken kent het volleybal al een lange traditie, maar de analyses komen door de voortschrijdende automatisering en communicatietechnologie tegenwoordig zo snel beschikbaar, dat ze al tijdens de wedstrijd gebruikt kunnen worden voor het continu evalueren en aanpassen van de tactiek. Zo kan er bijvoorbeeld gekeken worden naar de favoriete slagrichting van een speler of kan er gezocht worden naar de zwakkere passer binnen een team, waarbij ook nog onderscheid kan worden gemaakt tussen het passen van een float- of een sprongserve.

Een andere zeer waardevolle analyse is het in kaart brengen van de distributie van een spelverdeler (zie figuur). Deze kan het team helpen de juiste keuzes te maken bij het plaatsen van het blok. In een bepaalde rotatie zal de spelverdeler bij een goede of perfecte pass een bepaalde speler namelijk vaker aanspelen dan een andere speler. Hoe dit alles precies in zijn werk gaat en welke andere analyses er worden gedaan, kunt u hier lezen in het volledige artikel.

Referenties

1. Baar, van R. (2018). Monitoring van spronghoogte en -belasting. Een kijkje achter de schermen bij het nationale mannenvolleybalteam. SPORTgericht, 72 (2), 2-7.
2. Baar, van R. (2018). Statistieken en analyses in het topvolleybal. Een kijkje achter de schermen bij het nationale mannenvolleybalteam. SPORTgericht, 72 (4), 15-19.

Hanno van der Loo (1968) is voormalig tienkamper en studeerde bewegingswetenschappen aan de VU in Amsterdam. Hij werkt als sportwetenschappelijk adviseur, auteur en docent via bureau AdPhys in Boskoop (www.adphysbureau.nl) en is hoofdredacteur en uitgever van Sportgericht (www.sportgericht.nl).