door: Agnes Elling

Afgelopen jaar werd ik 50 jaar en in december overleed mijn vader. Dat zijn eerder momenten om terug dan vooruit te kijken in je leven. Ook in mijn werk als sportonderzoeker merk ik steeds meer dat ik ‘al een tijdje meeloop’ en constateer ik regelmatig hoe weinig historisch besef beklijft in beleid en onderzoek. Terugkijken helpt echter om te zien waar we vandaan komen, bijvoorbeeld als het gaat om sociale ongelijkheid, maar ook om inschattingen te maken over toekomstige ontwikkelingen in sport en samenleving.

Hoewel ik ook in mijn werkzame leven eerder geneigd ben tot kritische reflectie op hedendaagse sportpraktijken en minder bedreven in het schetsen van toekomstscenario’s, neem ik gaarne de uitnodiging aan na te denken over hoe de topsportwereld met name in relatie tot sociale ongelijkheid er uitziet in 2030.

Topsport in 2030 afgeschaft
Vanuit de steeds urgenter worden klimaatopgaven voor de wereld als geheel, de oncontroleerbare destructieve invloeden van doping en matchfixing, maatschappelijk onhoudbaar geworden binaire seksecategorieën (gescheiden mannen en vrouwen competities) én alsmaar complexer wordende uitdagingen over wie ‘de natie’ mag vertegenwoordigen, is topsport in 2030 afgeschaft.

Nee hoor, hoewel de topsport het komende decennium een harde kluif zal krijgen aan de bovengenoemde uitdagingen, lijkt mij het scenario van de afschaffing van topsport zeer onwaarschijnlijk. Niet zozeer omdat er vast wel tijdig toereikende oplossingen gevonden worden, maar simpelweg omdat de economische belangen van topsport te groot zijn. Hoe kan het anders dat vanwege noodzakelijke klimaataanpassingen de maximum snelheid op autowegen in 2020 verlaagd gaat worden tot 100 km per uur, terwijl op zondag 3 mei het Formule 1-circuit met de Dutch Grand Prix Zandvoort aandoet. 

Wellicht een paar optimistischer voorspellingen voor 2030 als het gaat om het tegengaan van sociale ongelijkheid in de topsport? Want met de voortschrijdende opmars van oranjevrouwen die olympische medailles en EK- en WK titels winnen, lijkt genderongelijkheid in de topsport toch slechts een historische voetnoot te worden. 

Leiderschap
Naast de meerderheid van de (gouden) medailles te winnen, zijn vrouwen in 2030 ook definitief ‘aan zet’ als het gaat om leiderschap in de topsport: vrouwelijke bondscoaches in vrouwen- én mannensport en als technisch directeur zijn geen uitzonderingen meer. En er was nog iets met beloningen. ‘Gelijke behandeling is een van de grote thema’s van deze tijd’, zo stelde Jan Dirk van der Zee, directeur amateurvoetbal KNVB (en delegatieleider van Oranje tijdens het WK vrouwenvoetbal 2019 in Frankrijk) terecht ten aanzien van de grote genderongelijkheid in bondsvergoedingen voor spelers die nationale teams vertegenwoordigen: ‘Het duurt geen tien jaar meer voordat de situatie helemaal is veranderd.’. Maar of de bestaande loonkloof tussen mannelijke en vrouwelijke BVO-spelers, wielerprofs, tophockeyers en topatleten in 2030 verdwenen zal zijn...?

Met iets meer vertrouwen durf ik wel te stellen dat genderquota voor een minimum aantal of aandeel vrouwen (en mannen) in bondsbesturen van nationale sportfederaties over tien jaar achterhaald is. En niet zozeer omdat alle bonden dan vanzelfsprekend minimaal twee vrouwelijke én twee mannelijke bestuurders tellen, maar omdat er geen bondsbesturen meer bestaan. Omdat het aanzien en de macht van bondsbestuurders geleidelijk afneemt, zullen vrouwen de komende jaren van harte worden uitgenodigd toe te treden tot de hoogste sportbestuurdersgremia en zijn quotaregelingen overbodig. Wellicht is dit allemaal toch nog steeds iets te cynisch. Daarom nog wat hoopvoller slotakkoorden.

Gemengde estafettes
Het olympisch programma ‘verhipt’ niet alleen om de aansluiting bij jongere generaties niet te verliezen, maar wordt ook sociaal inclusiever binnen disciplines. De gemengde estafettes bij atletiek, biatlon, schaatsen, wielrennen en zwemmen die vandaag de dag door veel atleten en toeschouwers nog weinig serieus genomen worden, behoren in 2030 tot de meest prestigieuze onderdelen. Ook is korfbal olympisch geworden en staan zitvolleybal en rolstoeltennis op het reguliere olympische programma. Topsport biedt tevens een podium voor atletes met interseksecondities en transgender achtergronden, waar hun prestaties niet langer worden bestreden, maar gevierd. Esther Vergeer is directeur van NOC*NSF en Dai Dai NTAb is chef de mission bij de Winterspelen van 2032; de keeper en een van de centrumspitsen van het Nederlands mannenvoetbalteam vormen een ‘setje’ en mijn oudste dochter (nu 8) traint voor een plaats in het gemengde zwemestafetteteam.

Anders dan in het in 2019 gesloten deelakkoord Topsport die inspireert, waarin meer medailles nog steeds de hoofdprioriteit is, zijn in 2030 humanistische en ecologische uitgangspunten namelijk als kernwaarden geformuleerd. (Her)agendering van het tegengaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag en anti-discriminatie hangen niet af van openbaar gerapporteerd seksueel misbruik door een trainer of van expliciete grensoverschrijdende incidenten zoals racistische of homofobe spreekkoren in het voetbal. Nee, in 2030 ben ik wel trots op het Nederlands topsportbeleid, dat expliciet gericht is op de waarborging van een pedagogisch verantwoord, sociaal veilig en inclusief, integer en duurzaam topsportklimaat.

Daar kunnen we beter vandaag dan morgen mee beginnen en ik besluit dan ook met een toost op alle topsporters, topcoaches, bestuurders, beleidsmakers, sportjournalisten en - vooruit – ook sportonderzoekers die elkaar en anderen in 2020 inspireren voor een meer gelijkwaardige sport en samenleving.

Agnes Elling is als stafmedewerker wetenschapsontwikkeling verbonden aan het Mulier Instituut voor sportonderzoek. Haar expertise en interesses liggen onder meer bij sociale ongelijkheid in de sport, (top)sportloopbanen en de maatschappelijke betekenissen van (top)sport.