door: Joscha de Vries
Zaterdag 18 juni was het precies 40 jaar geleden dat in Utrecht de eerste damesrugby interland werd gespeeld tussen Frankrijk en Nederland. Inmiddels zijn we vele interlands verder. Het is al bijna niet meer voor te stellen hoe uitzonderlijk damesrugby anno 1982 was. Het imago was niet bepaald aantrekkelijk. Hoe dat veranderd is, bewijzen de dames van RUS, de Rugbyende Utrechtse Studenten: ze zijn zoals wordt beschreven in dit artikel inmiddels te zien geweest in een reclame voor nagellak van de HEMA en hebben jarenlang met het lingeriemerk Christine le Duc als hun sponsor rondgelopen.
Het veertigjarige jubileum werd onder meer gevierd met een seminar over de ontwikkeling van (dames)rugby én de diversiteit en inclusiviteit in de sport. Ik mocht meepraten als panellid in het seminar. Tijdens dit panel kwam onder andere de gewenste groei van de sport aan de orde. De Nederlandse rugbybond heeft de ambitie de sport groter, sterker en bekender te maken. Want terwijl de aanwezigen trots zijn op de historie van de sport en de resultaten van dit moment, voelden ze ook pijn. De pijn van weinig spelers en daarmee gepaard gaande uitdagingen, zoals continuïteit en het neerzetten van een internationaal hoogwaardige competitie.
"Al pratend met de rugbyers, luisterend naar hun vraagstukken en hun pathway to success, kwam ik op inzichten die damesrugby en andere sporten in een soortgelijke positie kunnen helpen"
Uitdaging
Na het seminar bleef het groeivraagstuk mij bezighouden. Wat kan een rijke en internationale sport als rugby nu doen om te groeien? Hoe kan de sport verder in de belangstelling komen van jonge kinderen en daarmee een sport van de toekomst worden? Damesrugby is natuurlijk niet de enige sport die voor deze uitdaging staat. Al pratend met de rugbyers, luisterend naar hun vraagstukken en hun pathway to success, kwam ik op inzichten die damesrugby en andere sporten in een soortgelijke positie kunnen helpen.
Het damesrugby is - in Nederland - een kleine sport. Zo’n 2.000 dames beoefenen de sport (jeugd en senioren) tegenover bijvoorbeeld bijna 150.000 voetballende vrouwen. Dat maakt het lastig verschillende damesrugbycompetities op te zetten, zowel recreatief als prestatief op het hoogste niveau. Zo vertrekken een aantal echte toppers naar het buitenland, wat het niveau van onze nationale competitie niet ten goede komt en zijn er nationaal regelmatig monsteruitslagen. Het is daarnaast voor clubs onhaalbaar om voor meisjes een aparte competitie naast de jongens op te zetten. Ook is het bepaald geen vanzelfsprekendheid dat damesrugby uitgezonden wordt op tv, een manier om de sport te laten groeien en de rolmodellen uit de sport bekender en daarmee effectiever te maken. Er is werk aan de winkel. Of zoals een vertegenwoordiger van Rugby Europe het verwoordde: ‘otherwise, sports likebasketball 3x3 and beachvolleyball will kill us’.
Voordelen etaleren: waar een kleine sport groots in kan zijn
Een eerste tip is om te kijken welke voordelen die de sport in zichzelf al biedt je beter kunt etaleren. Wat zijn elementen die rugby aantrekkelijk maken ten opzichte van andere sporten? Een voorbeeld is de gemengde competitie voor de jongste jeugd. Waar veel grote sportbonden vooralsnog tevergeefs proberen de jongste jeugd te mengen, is dat bij rugby heel gewoon: jongens en meiden die samen sporten. Juist omdat er te weinig meisjes zijn om voor deze groep een aparte competitie op te zetten, weten jeugdrugbyspelers niet beter: gemengd sporten is de norm. Dat zou voor jonge kinderen een aantrekkelijk element van de sport kunnen zijn.
"De karakteristieken van rugby maken deze sport zeer geschikt te werken aan de weerbaarheid en kameraadschap"
Een ander voordeel, waar juist volwassenen op aanhaken, zijn de waarden waar de sport bekend om is: respect, discipline en kameraadschap. Die waarden kunnen maatschappelijk een rol van betekenis spelen. Dat sport een rol van betekenis kan zijn bij het slechten van maatschappelijke vraagstukken, is prachtig getoond in de film Invictus, over het Zuid-Afrika ten tijde van Nelson Mandela als president. Uitgerekend rugby was een betekenisvolle factor om een verscheurd land weer iets meer als één natie te laten voelen. De karakteristieken van rugby maken deze sport zeer geschikt te werken aan de weerbaarheid en kameraadschap. Een grote maatschappelijke opgave van dit moment: het versterken van de weerbaarheid van grote groepen meiden.
Creatieve allianties: van wachtlijst naar kansrijk
In gesprek met de Nederlandse bondscoach van de dames, zelf een oud-speelster van de Nederlandse Sevens, de olympische speelwijze van rugby, deelde zij een andere kans om de sport op een creatieve manier te vergroten. Een Bilthovense hockeyclub had te kampen met een flinke wachtlijst. De kinderen op de wachtlijst kregen op een aanpalend veld rugby aangeboden, zolang ze niet mee konden doen met hun eigenlijk gekozen sport. Dit heeft bij betreffende vereniging tot dit moment al voor zo’n 80 nieuwe rugbyleden gezorgd. Je kunt dus tot een groeistrategie komen door je aan te sluiten bij andere sportclubs met een wachtlijst. Een vorm van win-win,win: de jeugd hoeft niet in de wachtstand, de andere sport – dit kan ook voetbal of basketbal zijn bijvoorbeeld – biedt een alternatief en als rugbyclub interesseer je ondertussen een nieuwe groep voor je sport.
Het meest vergaande en in mijn ogen ook meest interessante perspectief is, te werken aan de inclusiviteit van de sport. Door de sport laagdrempeliger aan te bieden. Overal. Dus niet alleen op het rugbyveld, maar ook op de pleintjes, in de wijken, op de scholen. En met laagdrempeligheid bedoel ik, zonder dat je je laat weerhouden door de historisch gegroeide conventies die aan je sport vast zitten. Dus in dit geval zonder de vanzelfsprekendheden uit het rugby als enige waarheid rond je sport vast te houden. Ga eerst maar eens met de werkende elementen aan de slag. Het vervolmaken van de scrum als leuk onderdeel van een gymles. De oog-handcoördinatie versterken met het overgooien met een rugbybal. De looptechniek verbeteren om de snelheid te verhogen, leren tackelen en vallen om de weerbaarheid te verhogen, zo hoog mogelijk een bal uit de lucht plukken door snel en atletisch een menselijke toren te bouwen en één speler op het juiste moment, gebalanceerd, hoog op te tillen.
"Voordat je het weet héb je die 24 dames bij elkaar, vult de competitie zich. Maar om daar te komen is het misschien juist nodig om het traditionele sportformat – het ‘echte rugby’ - te durven loslaten"
Elk element is al leuk genoeg in zichzelf om te oefenen. En denk dan aan oefenen in het klein, op het zand – veilig om te vallen – in een '5 tegen 5'-opstelling. Een vorm waar ook internationaal over gedacht wordt. Om met deze werkvormen aan de slag te gaan, hoef je niet te wachten tot je een volle selectie van 24 dames bij elkaar hebt. Daar kun je al meteen mee beginnen. Schrijf teamchallenges uit en laat teams hun prestaties filmen. Als op die manier de nodige YouTube-filmpjes gaan verschijnen en een paar populaire influencers hier lucht van krijgen, kun je zomaar de groei doormaken die je altijd wilde. Voordat je het weet héb je die 24 dames bij elkaar, vult de competitie zich. Maar om daar te komen is het misschien juist nodig om het traditionele sportformat – het ‘echte rugby’ - te durven loslaten en te kijken hoe je een aantal verschillende vitale ingrediënten uit je sport op een aantrekkelijke manier kunt aanbieden.
Aan de lezer de uitdaging om deze perspectieven ook eens toe te passen op cricket, korfbal en tafeltennis. Om zo te laten zien waar kleine sporten groots in kunnen zijn.
Joscha de Vries is directeur-bestuurder bij SportUtrecht. Eerder was zij werkzaam als organisatieadviseur en verandermanager vanuit haar eigen bureaus Hiemstra & De Vries en later Assist4Sport. Vanuit die bureaus werkte zij aan opgaven in de publieke sector in het algemeen en vanuit Assist4Sport in de sport in het bijzonder. In nevenfuncties was en is zij al langer actief als bestuurder in de sport.