door: Robert Barclay
Over de hedendaagse uitdagingen en de toekomst van sportverenigingen is al veel gezegd en geschreven, mede ook op dit platform. Er zijn genoeg visies gedeeld, prognoses gedaan en kansen geschetst. Als we naar de cijfers kijken dan zien we in de 'Sport Toekomstverkenning' dat het percentage Nederlanders met een verenigingslidmaatschap richting 2030 kan dalen tot 19%. Dit percentage was lange tijd vrij stabiel rond de 33% maar loopt de laatste jaren gestaag terug. Als deze prognose uitkomt, dan betekent dat in een tijdspanne van 18 jaar het aantal verenigingslidmaatschappen met 40% afgenomen is.
Vanuit mijn functie als verenigingsondersteuner spreek ik met regelmaat verenigingsbestuurders die zich ook echt wel zorgen maken over de toekomst van hun club. Ook dit sluit aan bij het landelijke beeld. Het aandeel verenigingen dat somber is over toekomst is in tien jaar tijd verdubbeld.
Als ik bestuurders vraag waarover zij zich zorgen maken refereren ze veelal aan consumentisme bij leden en een afnemende bereidheid tot vrijwilligerswerk. Wat me opvalt is dat de zorgen versterkt worden door een gevoel van onbegrip en machteloosheid. Bestuurders zien dat maatschappelijke ontwikkelingen hun club raken, weten er niet zo goed raad mee en willen daarom deze ontwikkelingen het liefst afremmen. Het voedt de hang naar het verleden in plaats van de nieuwsgierigheid naar morgen. Terwijl juist die nieuwsgierigheid en bereidheid tot innovatie de sleutel zijn naar een gezonde toekomst van sportverenigingen.
"Voor een steeds groter wordende groep verenigingen komt de ondergrens qua leden, vrijwilligers en/of financiën wel dichtbij"
Ongelijke strijd?
Waar we mee te maken hebben is de snel veranderende maatschappij versus de conservatieve, wat traag opererende, sportvereniging die afhankelijk is van de kennis en kunde van vrijwilligers. Het lijkt welhaast een ongelijke strijd. Mijn taak is om sportverenigingen deze strijd te laten winnen. Verenigingen helpen om toekomstbestendig te worden. Best een pittige opgave!
In theorie is de uitdaging niet eens zo pittig. Zolang een vereniging zorgt dat ze voldoende leden, vrijwilligers en financiën hebben is er weinig aan de hand. Gelukkig hebben de meeste verenigingen dit ook nog wel, maar zie ik ook bij veel verenigingen dat één of meerdere van deze parameters terugloopt. Het gaat mondjesmaat, maar voor een steeds groter wordende groep verenigingen komt de ondergrens qua leden, vrijwilligers en/of financiën wel dichtbij.
Definitie
Voor verenigingen die een gezonde toekomst tegemoet willen gaan is er een definitie ontwikkeld waarin staat waar een toekomstbestendige vereniging aan moet voldoen:
De moderne autonome sporter voelt zich niet aangetrokken tot de klassieke sportvereniging. Een toekomstbestendige sportvereniging moet aan enkele voorwaarden voldoen, om vanuit het verenigingsleven tegemoet te komen aan gezondheid en autonomie:
- Is toegankelijk voor iedereen
- Is professioneel en breed georganiseerd
- Behoudt haar leden en trekt nieuwe leden aan
- Is vraaggestuurd in plaats van aanbodgestuurd
- Werkt samen met organisaties in de buurt zoals fysiotherapeuten, scholen en lokale ondernemers
Bron: Sport Toekomstverkenning
Deze definitie klinkt vrij logisch en haalbaar maar er schuilen complexiteit en veranderingen achter waar het gros van de sportverenigingen op dit moment niet goed raad mee weet.
"De eerste stap richting toekomstbestendigheid is zorgen dat verenigingen goed begrijpen wat hun 'problemen' veroorzaakt want daarmee zien ze ook de oplossing"
Hoe zorgen we voor toekomstbestendige verenigingen?
De vraag waar ik (en mijn collega verenigingsondersteuners in ’s-Hertogenbosch) een antwoord op zoeken is: 'hoe kunnen we ervoor zorgen dat sportverenigingen toekomstbestendig worden en aan deze definitie gaan voldoen?'
Het vraagstuk is groot en complex en kan daarmee vanuit verschillende perspectieven worden bekeken. In mijn team in ’s-Hertogenbosch zit voor zo’n 25 jaar aan ervaring op het gebied van verenigingsondersteuning. Daarnaast hebben we onlangs met diverse personen vanuit o.a. verenigingen, onderwijs, jongerenwerk, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven ook dit vraagstuk besproken.
Ik probeer in een tweeluik de voorlopige opbrengsten te delen in de wetenschap dat met mij vele andere verenigingsondersteuners werkzaam bij gemeenten, bonden of anderszins eenzelfde missie hebben.
Van oorzaak naar oplossing
Voordat we met verenigingsbestuurders naar de toekomst kunnen kijken en ambities formuleren moet er een stabiele basis zijn en moeten ze perspectief zien. Om Einstein te quoten: 'als ik een uur had om een probleem op te lossen dan zou ik 55 minuten besteden om het probleem te achterhalen en 5 minuten aan de oplossing'. De eerste stap richting toekomstbestendigheid is zorgen dat verenigingen goed begrijpen wat hun 'problemen' veroorzaakt want daarmee zien ze ook de oplossing. En daarmee ontstaat perspectief.
Om dit verhaal over te brengen hebben wij onderstaand model ontwikkeld. Eigenlijk niet veel meer dan een uitgebreid SWOT-model, maar het zorgt wel dat dingen op hun plek vallen en bestuurders wat meer overzicht krijgen. Het dwingt ze ook om uit hun eigen 'verenigingstunnel' te komen en hun blik naar buiten te richten. Dit helpt om de hardnekkige mythes omtrent consumentisme en de bereidheid tot vrijwilligerswerk te nuanceren. Bestuurders begrijpen beter waarom dingen daadwerkelijk gaan zoals ze gaan op de club. Ze overzien het speelveld beter en beginnen te begrijpen welke tactiek gevraagd wordt om succesvol te zijn.
Geen woorden maar daden!
Inzichten en perspectief zijn een belangrijke eerste stap, maar het blijft theorie, hoe zetten we dit om in daden? Hoe zorgen we ervoor dat verenigingen de doorontwikkeling maken die ze toekomstbestendig maakt? In deel 2 bespreek ik onder meer welke randvoorwaarden we hiervoor kunnen creëren. Ook stel ik ter discussie of elke vereniging überhaupt wel toekomstbestendig zou moeten willen worden.
Robert Barclay is Consulent Verenigingen in Gemeente ’s-Hertogenbosch en Bestuurslid van Sportraad Meierijstad. Voor meer informatie r.barclay@s-hertogenbosch.nl.