door: Jonathan van Dongen

Zorgt de gegroeide technologische afhankelijkheid door de crisis voor een verdere tweedeling tussen verenigingen?

In mijn vorige column over professionalisering stipte ik verschillende maatschappelijke tendensen aan waar verenigingen mee te maken hebben en in toenemende mate krijgen. Het gebruik van technologische middelen is er daar één van. Er zijn verenigingen, meestal de grotere geprofessionaliseerde organisaties, die dit buitengewoon sterk oppakken. Juist in crisistijd zien zij een kans in het gebruik van technologie. Online algemene ledenvergaderingen, livestreams voor de ouders van jeugdleden of wekelijkse filmpjes die een inkijkje geven achter de schermen. De kracht van het inzetten van deze virtuele wereld is de verbondenheid met de leden die hierdoor behouden blijft. Er zijn echter ook verenigingen die deze ontwikkelingen niet kunnen bijbenen. 

Verschillen uitvergroot 
Bij Quick 1888 liepen we al spoedig tegen een praktisch probleem aan in de crisis. De vergrijzing van de organisatie, steeds vaker zichtbaar in verenigingsland, heeft ons sportpark niet overgeslagen. Gevolg is dat een gedeelte van de bestuurders niet de mogelijkheid heeft om online te kunnen vergaderen. In een aantal andere gevallen is die mogelijkheid er wel, maar worden er desondanks beren op de weg gezien. Fysiek bijeenkomen was lange periodes niet toegestaan. De tussenoplossing bestond uit veel mailen en af en toe bellen. Met name het mailen over belangrijke, soms inhoudelijk ingewikkelde of gevoelige kwesties, blijkt vaak de slechtste van de lijst met slechte communicatiemogelijkheden, ook nu weer. De onderlinge verbondenheid werd er minder door, besluiten soms uitgesteld en onbegrip groeit als je elkaar niet in groepsverband kan spreken om zaken af te stemmen. 

Besturen die goed virtueel weten te overleggen en leden structureel op de hoogte houden via vaste kanalen, hebben meer kans krachtig uit de crisis te komen. Zij hebben de continuïteit beter kunnen bewaken. Naast het virtueel vergaderen hebben deze ‘moderne bestuurders’ vaak een WhatsAppgroep voor urgente zaken en gebruiken ze online systemen als Google Drive en Docs voor het delen van stukken en het werken hieraan. Deze handelswijze betekent doorgaans dat fysieke vergaderingen afnemen in omvang en frequentie en worden afgewisseld met online overleg. Als het managen van de vereniging op deze wijze ingericht wordt, is de bestuurstaak flexibeler, kan het een hoop (reis)tijd schelen en wordt instappen direct aantrekkelijker voor jongeren en werkende leden. 

Zichtbaarheid blijft van belang
De crisis heeft de urgentie om technologische middelen in te zetten in het managen van de vereniging sterk verhoogd. Verenigingen (en verenigingsbestuurders) die daar niet in meegaan de komende jaren, terwijl die behoefte wel leeft binnen de betreffende vereniging, zullen het naar mijn verwachting op de langere termijn nog lastig krijgen. De identiteit van de vereniging zal in combinatie met de capaciteiten van de bestuurders en de invloed van buitenaf bepalen hoe snel deze ontwikkeling doorgemaakt wordt. Bij het digitaal werken, maak ik wel een kanttekening. Het uitsluitend besturen van een vereniging vanachter een bureau in de werkkamer is en blijft onbestaanbaar. Verenigingsbestuurders hebben als taak te verbinden, geven leden eigenaarschap en alleen hiervoor al is de zichtbaarheid op de club van belang. 

De noodzaak om digitale technologie in te zetten gedurende de crisis werd al met al door een gedeelte van de clubs prima opgepakt. Deze verenigingen beschikken over het vermogen zich snel aan te kunnen passen aan veranderende omstandigheden in de omgeving. Het zijn vaak de stabiele verenigingen, waar meestal ook de aandacht naartoe gaat van ondersteunende instanties, aangezien deze verenigingen weten waar ze moeten aankloppen. De noodzaak om aan te passen wordt mogelijk ook gevoeld bij verenigingen die niet kunnen en of weten hoe ze dit soort uitdagingen moeten aanvliegen. Het problematische is alleen dat dit geldt voor ontzettend veel verschillende complexe ontwikkelingen in de maatschappij. Het valt op dat een gedeelte van de verenigingen veranderingen simpelweg niet kunnen bijblijven, ze lopen structureel achter de feiten aan. 

Doorbreek de cirkel 
De crisis heeft de verdere digitalisering in de vereniging eigenlijk alleen maar versneld. De vraag naar de inzet van online platforms is bij verenigingen, met name bij clubs met veel jeugdleden, in het laatste decennium continu gestegen. Veel sportclubs onderhouden al een online community via kanalen als YouTube, Twitter, Facebook en Instagram. Die laatste en het minder gebruikte TikTok zijn interessant voor de binding van jeugd. Ook hebben bijna alle sportverenigingen een eigen website. Naast het delen van informatie, komt het steeds meer voor dat verenigingen online ook werven. Als de juiste platforms en zoekopdrachten gebruikt worden, dan liggen hier zeker kansen. 

De behoefte naar een online community is steeds sterker, servicegerichtheid stopt niet meer bij de toegangspoort van het sportpark. VerenigingsApps zouden een middel kunnen zijn om te voorzien in een stuk flexibiliteit dat met name veel twintigers en dertigers tegenwoordig verwachten. Denk aan verschillende abonnementsvormen, vrije inschrijving voor trainingen, maar ook kortingen in de sportkantine en bij de sponsoren van de club. Tevens zou het managen van vrijwilligerstaken op deze wijze gedeeltelijk online kunnen plaatsvinden. De ledeninformatie waarover sportverenigingen beschikken kan, mits de leden het goedkeuren (AVG), gebruikt worden voor het opzetten van gerichte online acties door de vereniging zelf of haar sponsoren.

Directe interactie
Kansen liggen er genoeg. Het is zelfs de eerste periode in de bestaansgeschiedenis van sportverenigingen dat het mogelijk is (nieuwe) leden op ieder moment van de dag te binden aan de organisatie, ongeacht waar ze zich bevinden. Voor directe interactie met leden die vaak als onbereikbaar worden gezien, is de onlinewereld een uitkomst. Veel bestuurders hoor ik steen en been klagen over de pijnlijk lage opkomst bij de ledenvergadering of de georganiseerde discussieavond. ‘Onze leden zijn niet meer betrokken’, ‘Vroeger kwam iedereen op de ledenvergadering’, ‘Het interesseert de leden niet wat wij voor ze doen’. 

Voordat dit soort conclusies getrokken worden, is het belangrijk ook in de spiegel te kijken. Zijn wij (als vereniging) wel actief op de kanalen waar onze leden zich begeven? Of hebben wij in potentie heel veel vrijwilligers binnen de club, maar bereiken wij deze mensen niet? Het is meestal de jongere generatie die in ieder geval capabel is om dit soort online vraagstukken op te pakken en aan de slag te gaan met de sociale media-platformen van de club. Zij weten wat de doelgroep wil zien en hoe je die tot actie kan laten overgaan. 

Vertrouwen
Zo is de cirkel rond, want die jongere generatie wordt meestal weer niet bereikt omdat ze op enige afstand staan van bestuurders en zij zich op uiteenlopende platforms begeven. Uiteindelijk is het toch aan de bestuurders om die cirkel te doorbreken en enkele jongeren te enthousiasmeren, waardoor ze overstag gaan. Dat kan het beste op de platforms waar die jongeren zich begeven in combinatie met het face-to-face vragen aan de slag te gaan met een afgebakende en inhoudelijk interessante uitdaging. Ik hoop dat bestuurders die dit herkennen uit de negatieve cirkel weten te stappen, eventueel met ondersteuning en de jongere generatie het vertrouwen geeft, want dat is een manier waarmee de technologische ontwikkelingen de vereniging krachtiger kunnen maken. 

De tekening is gemaakt door John Körver van Kurf Cartoons, zie zijn website voor meer werk van zijn hand.
 

Jonathan van Dongen (1997) is student Bestuurskunde aan de Radboud Universiteit, jeugdvoorzitter bij Quick 1888, scheidsrechter in het Talententraject Betaald Voetbal bij de KNVB en betrokken bij de organisatie van de COVS, de Centrale Organisatie van Voetbal Scheidsrechters.