door: Thomas Bosman

Afgelopen najaar was ik te gast bij een delegatie van een regionaal KNHS-bestuur. Eén van de regiobestuurders vertelde mij toen dat hij verwacht dat we over vijftien jaar geen dressuur meer op de Olympische Spelen zullen hebben. De reden? De sport zou te saai zijn. 

Hoe de Olympische Spelen in 2036 invulling gaan krijgen, is nu nog onbekend. De locaties van het mondiale sportevenement zijn na 2028 nog niet vastgelegd. Ook rondom de komende editie Tokyo 2020 (nu dus 2021), die nog maar enkele maanden van ons verwijderd zou moeten zijn, bestaat onzekerheid. De overtuiging dat het evenement dit jaar plaats gaat vinden is groot, maar de vorm staat nog lang niet vast. 

Henk Kraaijenhof schetst op Sport Knowhow XL een vrij somber beeld over de toekomst van de Spelen. Dit wijdt hij overigens niet aan Covid-19, maar aan teruglopende belangstelling van organisatoren. Geen verbazingwekkende ontwikkeling als je het mij vraagt, de begroting voor Tokyo 2020 kwam vóór corona al uit op ruim € 11 miljard. Misschien niet onverwacht, de paardensport is niet de goedkoopste sport op de Spelen. De logistieke transportoperatie en de opbouwoperatie van een olympisch paardensportcentrum is gigantisch, net als bij olympische sporten zoals Zeilen.

Een mondiale sport
Zou de paardensport dan gaan verdwijnen van de Spelen, of één van de disciplines zoals dressuur? Ik vraag het mij af. Mondiaal gezien is de sport gigantisch groot. Een vergelijking: aan het laatste WK paardensport deden maar liefst 72 landen mee. Aan het WK schaatsen of hockey zijn dat er vaak niet meer dan 20. Ook in Nederland is de paardensport geen kleine sport. Paarden hebben voor velen iets magisch. Er zijn ongeveer een miljoen paardensportliefhebbers in ons land. De KNHS is één van de grotere sportbonden en met 150.000 leden een stuk groter dan bijvoorbeeld de schaatsbond. Bovendien zijn de Nederlandse ruiters vaak hofleverancier van olympisch eremetaal. En toch lijkt de paardensport in Nederland – in de ogen van sommige ‘outsiders’ – een onbekende sport.

Dressuur krijgt wel eens het verwijt dat het moeilijk te volgen is voor mensen die er geen affiniteit mee hebben. Een leek kan over het algemeen vrij moeilijk beoordelen of ruiter en paard een oefening correct uitvoeren. Bij het springen is dit veel makkelijker, als er een balk van de hindernis valt dan wordt er een fout gemaakt. Dat dressuur om die reden door sommigen als niet erg spannend wordt beschouwd, is vanuit die invalshoek misschien wel begrijpelijk. Daarnaast is dressuur zo nu en dan misschien wel wat conservatief. Recent nam de internationale paardensportbond het besluit om de traditionele hoed die dressuurruiters op het hoogste niveau vaak dragen af te schaffen en te vervangen door een veiligheidshelm. Wij hebben dat als KNHS overgenomen, dus de dressuurhoed zal ook op nationale wedstrijden verdwijnen. Zeker 151 internationale dressuurruiters schoten in het verzet richting de wereldbond, er werd een petitie gestart om het hoedje te behouden. Maar tevergeefs. 

Breken met tradities stuit vaak in eerste instantie op weerstand, dat is toch helemaal niet gek? Als je het mij vraagt, is het niet meer dan logisch dat die hoedjes zijn afgeschaft. Wie gaat er tegenwoordig nog skiën zonder helm?

Paardensport is magisch
Een dergelijke discussie leidt wel af van waar het werkelijk om draait. Paardensport heeft namelijk iets magisch. Dressuur gaat over harmonie, uiterste controle en vertrouwen tussen ruiter en paard. Het duurt jaren voordat paard en ruiter op olympisch niveau kunnen presteren. Het is een bijzonder elegante sport. De sport staat al vanaf de eerste edities van de Olympische Spelen op het programma. En als KNHS maken wij ons hard voor het behoud van de olympische status én ook om de schoonheid van de sport aan een breder publiek te presenteren. Dat is nog niet altijd makkelijk, maar door technologische innovaties zoals het live mee kunnen jureren van een proef en de technische aspecten van de sport steeds mee te laten ontwikkelen met de tijd proberen we de sport constant toegankelijker te maken. Maar ik denk ook dat de sport echt nog wat populairder moet. En daar gaat het natuurlijk om het draagvlak. Als we dingen gaan veranderen moeten wij dat met zijn allen zien te realiseren, anders werkt het niet. Het gaat veel verder dan de sportbond of de topruiters. Ingrijpende veranderingen moeten wereldwijd gedragen worden door sporters, publiek én organisaties. Een houding waarin we teveel aan tradities blijven hechten, helpt niet. 

Een populariteitsboost
Een paar jaar voor de eeuwwisseling kreeg de dressuursport internationaal gezien een enorme populariteitsboost. Een initiatief van Joep Bartels, een invloedrijke hippische ondernemer én de man van olympisch dressuuramazone Tineke Bartels, heeft de sport destijds gigantisch veranderd. Dit alles kwam ruim voor mijn geboorte tot stand, dus hier heb ik Joep eens over gebeld. Hij vertelde dat hij tijdens de prijsuitreiking van de Spelen 1984 de kersverse kampioen een serie galopchangementen precies op het ritme van de muziek zag uitvoeren. Hier ontstond het idee om alle oefeningen die in de dressuur gevraagd worden als een soort dans uit te voeren op muziek. De 'kür op muziek' was geboren en Bartels kreeg voor elkaar dat de ‘kür’ binnen enkele jaren toegevoegd werd aan EK’s, WK’s en het olympische programma. 

Joep vertelde dat hij in het begin vaak het verwijt kreeg dat 'die Bartels de dressuursport tot een circus wil veranderen'. Hij had echter binnen afzienbare tijd duizenden toeschouwers op de tribune van Indoor Brabant (een groot internationaal paardensportevenement). Tot op de dag van vandaag is de kür op muziek hét koningsnummer op alle grote dressuurkampioenschappen. 

Hoge moeilijkheidsgraad
Bang dat dressuur binnen enkele jaren verdwijnt op de Spelen, is Bartels niet. Maar helemaal uitsluiten doet hij het ook niet. Hij vertelde over de hoge moeilijkheidsgraad van de sport. 'Je ziet bijna nooit een jonge ruiter opstaan, die alle anderen eraf rijdt'. Hier gaat het om het hoge technische aspect van de sport. Daardoor zien we dat het voor nieuwe ruiters moeilijk is om zich tussen de wereldtop te begeven. Daar tegenover staat wel dat paardensport uniek is, in welke sport zien we immers dat vrouwen en mannen strijden binnen dezelfde rubriek? En waarin mens en dier samenwerken? Paardensport is in dat opzicht uniek. Daarnaast biedt het aan zovelen een enorme verrijking. Want heb je paarden, dan zijn ze een belangrijk onderdeel van je leven, zo niet het belangrijkste.

Hoe kan men het publiek nog beter meenemen met hetgeen zich in de ring afspeelt? Wat kunnen we het publiek nog meer bieden? Hoe kunnen we met oog voor de rijke traditie die de (paarden)sport bezit, de toekomst met volle overgave omarmen? Het zou een goede zaak zijn om hier meer dialoog over te hebben. Hoe houden we de topsport leuk en interessant voor iedereen? Zoals ik al zei, paardensport heeft iets magisch. Dat moeten we aan het publiek wíllen laten zien. Wat is daar een mooier podium voor dan de Spelen? 

Thomas Bosman (1999) is jeugdbestuurslid bij de KNHS en is vierdejaarsstudent Econometrie en Operationale Research aan de Universiteit van Tilburg. Daarnaast werkt hij voor een grote Amerikaanse barbecuefabrikant en heeft hij een eigen bedrijfje dat websites bouwt voor voornamelijk starters en ZZP’ers. Ook geeft hij doordeweeks bijlessen wiskunde en economie aan middelbare scholieren. Verder is hij ook bestuurslid bij paardensportvereniging PV Midland te Utrecht. Thomas Bosman is ook actief in de springsport, met zijn eigen paard en met een paard in eigendom van een fokker. Hij doet regelmatig mee met springwedstrijden in het weekend. Als zijn agenda het toelaat, bezoekt hij hengstenkeuringen, internationale wedstrijden en kampioenschappen.