door: Niels Laan

Op 1 juli 2021 wordt de nieuwe Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR) van kracht. Ook sportverenigingen moeten aan deze nieuwe wet voldoen. Met de nieuwe wet beoogt de overheid de kwaliteit van het bestuur en het toezicht daarop te verbeteren. 

Directe aanleiding voor de nieuwe wet zijn bestuurlijke misstanden bij grote scholengemeenschappen en woningcorporaties. Bekendste voorbeeld is de Vestia-affaire uit 2012. De persoonlijke belangen van bestuurders en medewerkers botsten met de belangen van de stichting Vestia en het toezicht faalde. Dit bracht de op dat moment grootste woningcorporatie van het land aan de rand van de afgrond. De huurders van Vestia werden het slachtoffer. Huurverhogingen bleven niet uit en onderhoud van woningen werd uitgesteld.

Ook bij sportverenigingen gaat het niet altijd goed en zijn er voorbeelden van bestuurlijke misstanden. Ongetwijfeld kent u de verhalen van de penningmeester die er met de kas vandoor gaat. En tegen de tijd dat de andere bestuurders hierachter komen, is het te laat en is het geld verdwenen. Maar er zijn ook tal van minder voor de hand liggende voorbeelden. Denk aan sponsoren die de vereniging misbruiken voor illegale praktijken zoals witwassen. Of een bestuurder die een bevriende aannemer de kantine laat verbouwen terwijl er een voor de club betere offerte voorhanden was.

De WBTR en sportverenigingen
In de nieuwe wet is een aantal zaken opgenomen om de kans op bestuurlijke wantoestanden te verkleinen. Maar ook de mogelijkheid om als bestuurder (persoonlijk) aansprakelijk te worden gesteld, wordt verruimd. Het is dan ook voor zowel de club als voor de bestuurders belangrijk om goed voorbereid te zijn op de nieuwe wet.

De wet kent twee belangrijke richtlijnen. De eerste richtlijn is dat bij het besturen van de vereniging het belang van de vereniging voorop moet staan. Het persoonlijk belang is ondergeschikt en daar moet naar gehandeld worden. Voorbeeld hiervan is dat de bestuurder met de bevriende aannemer uit het eerdere voorbeeld niet mee mag stemmen over de gunnung van de opdracht. Tweede belangrijke richtlijn is dat het toezicht op het bestuur moet zijn geborgd. Een bestuurder kan niet alleen (persoonlijk) aansprakelijk worden gesteld wanneer hij zich schuldig heeft gemaakt aan wanbestuur, maar ook als hij dit niet heeft voorkomen en dat wel had kunnen doen.

Criminele inmenging in de sport
De nieuwe wet kan niet los gezien worden van de toenemende aandacht voor criminele inmenging bij amateursportverenigingen. In november 2020 verscheen hierover in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport een rapport door het Mulier Instituut, Bureau Bruinsma en de Tilburg University. Het gaat in het onderzoek om inmenging door personen die invloed verwerven en/of de vereniging misbruiken bij de uitvoering van criminele activiteiten.

Het inzicht in de omvang van criminele inmenging is nog vrij beperkt. Dit komt omdat er door de Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s) nog vrijwel niet actief wordt gezocht naar criminele inmenging in de sport. Toch is het beeld voor de onderzoekers voldoende om tot de conclusie te komen dat de situatie ‘niet geruststellend is’.

Voetbal staat met stip bovenaan als het gaat om signalen van criminele inmenging maar heeft zeker niet het monopolie. Kenmerken zoals het hebben van een eigen accommodatie, businessclub of de aandacht in de media zijn bepalender dan het type sport dat wordt beoefend. Ook de regio heeft weinig invloed op de kans op criminele inmenging. Het onderzoek toont spreiding van sportverenigingen over het hele land.

Grote gevolgen voor sportverenigingen
Criminele inmenging en bestuurlijke misstanden hebben gemeen dat ze allebei de veiligheid en gezondheid van het sportklimaat aantasten. Dit heeft gevolgen voor de sporters maar ook voor de samenleving in het algemeen. En die gevolgen kunnen groot zijn. Tot faillissement en opheffing van de sportvereniging aan toe waardoor de toegang tot sport wordt beperkt.

De nieuwe wet is voor sportverenigingen dan ook een mooi moment om de bestuurlijke organisatie tegen het licht te houden. Door aan de nieuwe wet te voldoen worden zowel vereniging en de bestuurders zo goed mogelijk beschermd. Aandacht voor de risico’s op criminele inmenging is daarbij ook belangrijk. 

Statuten en het huishoudelijk reglement zijn documenten waar aandacht aan moet worden besteed. Ook relaties met sponsoren en de exploitatie van de accommodatie of kantine en alle andere overeenkomsten waarmee geldstromen gemoeid gaan, kunnen risico’s met zich meebrengen en verdienen aandacht.

Een goede voorbereiding op de WBTR en het beperken van de risico’s op criminele inmenging lonen de moeite. Want dit draagt bij aan een gezond en veilig sportklimaat voor iedereen. 

Niels Laan is partner bij het Juridisch Sportloket. Hij zorgt samen met zijn collega’s dat sporters en sportverenigingen laagdrempelig toegang hebben tot gespecialiseerde juridische hulp. Samenwerkingen met gemeenten, sportbonden en andere organisaties behoren tot zijn aandachtsgebied. Met als doel om samen de sport sterker te maken. Voor meer informatie: niels@juridischsportloket.nl.