door: Arno Hermans

Met het pamflet 'Bewegen, het nieuwe normaal' uitte Joop Alberda, samen met 6 prominente Nederlanders, eind mei zijn zorgen over de beweegarmoede in Nederland. Met bewegen als middel maakt hij werk van een vitale en gezonde samenleving. Zijn pamflet was met name gericht aan het bedrijfsleven, het onderwijs, de voedingsindustrie en de Haagse departementen die veel meer naar elkaar toe moeten trekken. Hij stelt daarmee dat sport een vorm van preventieve gezondheidszorg is. Waar hij op landelijk niveau aandacht vraagt om de samenwerking op te zoeken, zal dat ook door moeten sijpelen naar de regio. Waar landelijk aandacht is voor bewegen, moet het uiteindelijk in de regio worden uitgevoerd. Hoe gaan we lokaal samenwerken om tot vernieuwende oplossingen te komen? En hoe kunnen we dit efficiënt en effectief doen? Een oplossingsrichting is het cross-sectoraal denken. 

De gewenste samenwerking van Joop Alberda in een triple helix-model (ondernemers, onderwijs en overheid) moet leiden tot een weerbaar en vitaal Nederland. Een ambitie die menigeen onderschrijft. Hij spreekt over bewegen, en vermijdt graag het woord ‘sport’. Fietsend naar het werk en/of te voet boodschappen doen, dat draagt ook bij aan de ambitie. Alberda doelt hier vooral op de Nederlanders die geen sport beoefenen. Door departementen onderdeel uit te laten maken van het proces, wordt de kennis en ambitie verder verrijkt. Ook de betrokkenheid van de departementen bij het onderwerp bewegen wordt hiermee verder vergroot. Dit biedt perspectief en kansen om bewegen een integraal onderdeel uit te laten maken van de beleidsplannen. 

Quadruple helix-model
Om daadwerkelijk een verandering op gang te brengen, is het wenselijk om dit vanuit het quadruple helix-perspectief te benaderen. Naast ondernemers, onderwijs en overheid, wordt ook de maatschappij betrokken. Dit principe wordt door ondernemers vaker ingezet waarbij kennis uit andere sectoren input geeft om nieuwe en betere producten en diensten te ontwikkelen. Een sectoroverstijgende benadering leidt immers tot nieuwe inzichten. In het quadruple helix-model wordt de eindgebruiker (maatschappij) actief betrokken. Middels design thinking-principes en -processen komt men tot toekomstgerichte, innovatieve en gedragen oplossingen. Uiteindelijk heeft de samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid meer kans van slagen wanneer de ‘klant’ ook deel uitmaakt van het proces. Hiermee wordt vanaf de start draagvlak gecreëerd voor de uitdaging(en).

Waar landelijk ambities worden uitgesproken en hopelijk middelen ter beschikking komen, wordt lokaal gezocht naar concrete oplossingen. De lokale quadruple helix is in staat om tot gedragen oplossingen te komen voor lokale uitdagingen. Het start met duidelijkheid over de aan te pakken uitdaging en de te bereiken doelstelling. Keuzes worden stapsgewijs onderbouwd en gerelateerd aan de doelstellingen/uitgangspunten. 

Deze aanpak betekent ook dat inwoners en/of bezoekers worden betrokken in het proces. Hiervoor moeten doelgroepen worden gedefinieerd en bevraagd worden naar hun ideeën en oplossingen. Hiervoor zijn vernieuwende tools beschikbaar. Wat als ambtenaren de wijk ingaan en bij de mensen aanbellen? Of dat ambtenaren midden in het winkelcentrum staan om bezoekers te bevragen. Ook observeren is een uitermate geschikt instrument dat leidt tot inzichten (ooit heb ik bij een aanbesteding, na observatie, een ontbijt laten opnemen in een OV-abonnement op de veerverbinding Velsen – Amsterdam). Immers, het bedrijfsleven bewandelt deze route ook (de ene keer succesvoller dan de andere keer). Het is ook niet voor de eerste keer dat een startup de wijk ingaat. Welke gemeente durft het aan om met haar ambtenaren een avondje de wijk in te gaan? 

Waterafvoersysteem vermomd als skatepark
Met Rabalder Parken heeft het Deense Roskilde een unieke voorziening gekregen voor de waterafvoer. Rabalder Parken bevindt zich in de wijk Musicon die het stadscentrum verbindt met het bekende festivalterrein. 

Het uitgangspunt van de gemeente Roskilde was destijds dat de bedrijven, scholen en woningen ten alle tijden beschermd zijn tegen hevige regenval evenals de aanliggende autosnelweg. Tegelijkertijd moest in Rabalder Parken het regenwater afvoersysteem ten goede komen aan de inwoners. Het afvoersysteem moet de gevolgen van klimaatverandering opvangen en de recreatieve waarde benutten. Dit heeft geresulteerd in een open water-afvoersysteem uitgevoerd als skatepark en omliggend recreatiegebied. 

Naast het opvallende skatepark, bevat Rabalder Parken ook een groot aantal recreatieve voorzieningen. Met overtollige bouwgrond is bijvoorbeeld extra hoogte gecreëerd. Met openbare fitnesstoestellen, picknickplaatsen, schommels, glijbanen en trampolines heeft de gemeente ingespeeld op de samenstelling van de nieuwbouwwijk. 

Uiteindelijk is een ontmoetingsplaats gecreëerd in een nieuwe wijk op basis van een noodzakelijke voorziening. Rabalder Parken is dusdanig ontworpen dat eens in de 10 jaar het park volledig met water is gevuld. 

Cross-sectorale aanpak bespaart
Door het waterafvoersysteem te combineren met recreatieve doeleinden, heeft Roskilde een relatief goedkoop skatepark en recreatiegebied gerealiseerd. Het afvoersysteem heeft omgerekend 4,71 miljoen euro gekost. Met een extra investering van 1,35 miljoen euro is een compleet skatepark en recreatiegebied ontwikkeld. Door een cross-sectorale aanpak levert dit een besparing op, want anders had men ergens anders een recreatieve voorziening moeten aanleggen. Het separaat realiseren van voorzieningen is immers duurder dan de voorzieningen combineren. 

Het succes van een dergelijk project wordt mede bepaald door de procesaanpak. Door vooraf een duidelijke verdeling van middelen en verantwoordelijkheden te hebben, wordt het project afgebakend. Het nutsbedrijf Roskilde Forsyning is verantwoordelijk voor het beheer van regenwater, terwijl de gemeente Roskilde zorg draagt voor het dagelijkse onderhoud van het skatepark en het recreatiegebied. Voor het onderhoud hebben zij ook voor een duidelijke verdeling gekozen op basis van het ‘keep it simple’-principe. Roskilde Forsyning zorgt dat de installatie blijft werken ook na extreme regenval. De gemeente Roskilde heeft de taak op zich genomen voor het dagelijks onderhoud van het skatepark en recreatiegebied. 

Een uitdaging in het project was dat de installatie anders moest worden vormgegeven. Een regenwaterkanaal is normaal gesproken smal en recht. In het Rabalder Parken kronkelt deze als slang (snake run) door het gebied. Dit brede en kronkelige afwateringskanaal is nu uitermate geschikt voor urban sporters. Dit is één van de voorbeelden hoe men gezamenlijk tot concrete oplossingen komt. Hier zijn de waterbouwkundige, de stedenbouwkundige en ambtenaren sport tot een integraal ontwerp gekomen. 

De Eindhovense cross-sectorale parkeergarage
Waar in Denemarken een succesvolle samenwerking tot stand is gekomen, biedt dit inspiratie om andere (openbare) projecten ook vanuit de cross-sectorale gedachte aan te vliegen. De Genneper Parken in Eindhoven is een natuur-, sport- en recreatiegebied waar momenteel een parkeergarage verrijst dat onder meer een antwoord biedt op de parkeerdruk in het centrum. Door de ligging biedt deze garage ook een fraaie entree tot het gebied. Niet alleen de omliggende verenigingen (Oranje Rood, FC Eindhoven, etc.) profiteren van een ruimer parkeeraanbod, ook biedt dit kansen voor een vernieuwd sportaanbod en/of beter bedienen van de ongebonden sporter. 

Het dak van deze parkeergarage biedt een fantastisch uitzicht over de Genneper Parken. Alleen is dit voorbehouden aan auto’s. Met een gym op het dak wordt een extra beleving toegevoegd aan een workout in de openbare ruimte. Uiteraard kan men daartoe ook de trap naar boven nemen. Of juist genieten van het uitzicht.

Een andere optie is om de parkeergarage te combineren met een klimwand naar Utrechts voorbeeld (P+R De Uithof). Op elke etage kan dan het publiek de verrichtingen volgen van de klimmers. Met de Eindhovense klimvereniging wordt dan het sportaanbod op de Genneper Parken verder uitgebreid. 

Om het dan helemaal af te maken, mag Van der Valk de horeca in de garage exploiteren. Genietend van een groen uitzicht, uitkijkend op de sportvelden, kunnen bezoekers een kop koffie drinken. Als deze horecagelegenheid ook wordt voorzien van douchegelegenheden, is dit het begin- en eindpunt van bootcamps in de natuur, voor hardlopers en wandelaars. De auto staat om de hoek, de OV-aansluitingen zijn er en men kan de fiets ook rustig parkeren in het park. 

Door voorzieningen te verrijken en de kansen te benutten, wordt uiteindelijk 1 + 1, 3. De verzuiling moet plaatsmaken voor integratie. Laat departementen met elkaar in overleg gaan, maar laat vooral gemeentelijke afdelingen meer met elkaar communiceren. Ze kunnen elkaar ondersteunen voor de uitdagingen van morgen. 

Arno Hermans begon in 2015 samen met een aantal andere ondernemers Sport eXperience, een bedrijf dat start-ups in de sport helpt bij hun commerciële ontwikkeling met een uniek dienstenpakket. Voor Sport Knowhow XL schrijft hij op regelmatige basis op prikkelende wijze vanuit het internationale innovatieperspectief over de toekomst van de sport. Niet alleen nieuwe producten en diensten passeren de revue. Ook laat hij zijn licht schijnen over het sportbeleid en ontwikkelingen daarin. Voor meer informatie: arno@sportexperience.org. Zie ook www.sportexperience.org.