Joop Alberda was van 1992 tot 1996 bondscoach van de nationale herenvolleybalploeg met welk team hij in 1996 olympisch goud in Atlanta won. Na zijn carrière als volleybalcoach was Alberda van 1997 tot eind 2004 technisch directeur van NOC*NSF. Hij was verantwoordelijk voor alle sporttechnische zaken zoals innovatie, begeleiding, faciliteiten en olympische programma's.

Daarna werkte Alberda onder meer voor de Russische voetbalbond, als algemeen manager van de wielerploeg Cervélo Test Team, interim topsportadviseur bij de roeibond, technisch directeur bij de atletiekunie, technisch directeur bij de zwembond en technisch directeur bij de volleybalbond. Ook was Alberda een van de oprichters van NLcoach, belangenbehartiger van trainers en coaches in Nederland.

Medio 2020 publiceerde Joop Alberda samen met een aantal andere prominenten - onder wie Louis van Gaal en prof. Erik Scherder - een pamflet waarin ze het kabinet opriepen om werk te maken van een gezonde samenleving: 'een Nederland waarin een leefstijl met bewegen en sport de norm is, mensen bewuste voedingskeuzes maken en welvaartszieken en ouderdomsziektes zoveel mogelijk worden voorkomen'. Over de hervorming van Nederland in die richting en de positie die sport daarin zou kunnen of moeten innemen, daarover laat Joop Alberda voor Sport Knowhow XL met de nodige regelmaat zijn kritische blik gaan.

Crises vereisen keuzes, keuzes vereisen visie

Vandaag staan de schijnwerpers op Den Haag: Prinsjesdag. Op het moment van dit schrijven is nog niet bekend hoe de rijksbegroting er voor 2023 uit gaat zien als het gaat om bewegen en sport. Gezien de afgelopen jaren kunnen we ervan uitgaan dat die sector er opnieuw bekaaid vanaf komt, maar ik wil niet vervallen in de zoveelste klaagzang, of aansluiten in de rij met partijen die hun hand ophouden in Den Haag. Soms is bescheidenheid in crisistijd ook op zijn plaats. Ik wil op zoek naar de onderliggende oorzaak en een bijdrage leveren aan oplossingen.

Dat er in Nederland veel te weinig wordt geïnvesteerd in een gezondere maatschappij, is het gevolg van een groter probleem dat zich op nagenoeg alle cruciale beleidsterreinen voordoet: een schrijnend gebrek aan visie. Ons land wordt al twaalf jaar geregeerd door een minister-president die zich daar zelfs op laat voorstaan. Visie is lastig als je dagelijks compromissen moet sluiten, dus Mark Rutte heeft het op voorhand in de prullenbak gegooid. Als alles goed gaat, is dat niet zo’n probleem. Dan is management van het land het uitgangspunt. Maar tijdens crises is er behoefte aan leiderschap met visie op de toekomst van het land. Je moet mee met de veranderende wereld. Je moet je aanpassen aan nieuwe omstandigheden, kortom: je moet jezelf en het land continu verbeteren. Daarvoor moet je keuzes maken en dat zijn soms harde keuzes. Die keuzes kun je alleen verantwoorden als de onderliggende visie deugt.

We leven in een gaaf land, dat klopt. Wie net als ik veel in het buitenland is geweest, weet dat er weinig plekken zijn waar we het zo goed hebben als in Nederland. Maar de coach van een kampioensploeg kan niet op zijn lauweren rusten, want dan wordt hij ingehaald door de werkelijkheid. Op dat punt is Den Haag aangeland. In ons gave land stapelen de problemen zich inmiddels op, van toeslagenaffaire tot de boze boeren, het aardgasdrama in Groningen, de asielopvang in Ter Apel, (beweeg)armoe-de met daarbovenop een energiecrisis, het klimaat en ga zo nog maar even door. De meeste problemen zijn veroorzaakt omdat we geen keuzes durfden te maken met een hoger doel in het achterhoofd. De problemen werden weg gemanaged.

In mei 2020 stuurden we met de groep van zeven (naast mijzelf zijn dat Bas van de Goor, Erik Scherder, Sarina Wiegman, Louis van Gaal, Epke Zonderland en Guus Hiddink) een brief aan de ministers van verschillende departementen. Toen die zagen dat er ‘sport’ boven de brief stond, stuurden ze hem allemaal ongelezen door naar VWS. 

Toch werd in juni 2020 de motie Marijnissen aangenomen in de Tweede Kamer, unaniem en die motie was overduidelijk: ‘De Kamer (…) verzoekt de regering (…) met een plan te komen om in verschillende sectoren sport en bewegen te stimuleren om Nederland meer in beweging te krijgen en hiertoe een aantal departementoverstijgende scenario’s en doorrekeningen op te stellen’. Twee jaar na dato liggen deze maatregelen nog niet op tafel. 

Het belang van bewegen en sport reikt zoveel verder dan het sportveld. De maatschappelijke winst reikt zoveel verder dan dat ene departement. Op het terrein van gezondheid is bewegen en sport een perfect gratis preventief medicijn voor het verhogen van immuniteit, en tegen ouderdomsziekten. Waarom kunnen we zorgverzekeraars niet verplichten te investeren in preventieve zorg voordat ze toegang krijgen tot de Nederlandse markt, in plaats van alleen maar te focussen op een curatief verdienmodel? Er voltrekt zich een stille ramp in slow motion als je kijkt naar beweegarmoede in Nederland. De toenemende armoede en het ontbreken van fatsoenlijk eetgedrag zal de zorg als gevolg van bewegingsarmoede op termijn alleen maar meer overbelasten. Onze unieke verenigingsstructuur kan een kleine bijdrage leveren en zal dat ook moeten doen. Vergelijk het met Rijkswaterstaat: als het water te hoog staat, bouwen we dijken. Daarover is weinig discussie, want iedereen ziet de noodzaak. Als het gaat om beweegarmoede is er ook sprake van noodzaak. Het vereist visie om dat te onderkennen en harde keuzes om de problemen het hoofd te bieden: de gezondheidsdijken moeten worden verhoogd.

Misschien moet ik mij er niet over verbazen. Op visie kunnen mensen worden afgerekend en daar houden veel politici niet van. De samenstelling van ons kabinet roept een bizar beeld op: de minister van volksgezondheid wordt minister van wonen, de minister van buitenlandse zaken gaat financiën doen enzovoort. Ze beginnen in crisistijd aan een compleet nieuw vakgebied, met als gevolg dat deze ministeries nu worden aangevoerd door stagiairs. Ministers worden gedegradeerd tot woordvoerder van het departement. Het is om cynisch van te worden, maar dat weiger ik. 

Inmiddels sta ik langs de zijlijn. Af en toe geef ik advies, want ook voor mij geldt dat de volgende generatie aan zet is. The Eagles verwoordden het mooi in het laatste nummer van hun album ‘Long Road Out Of Eden’ uit 2007: 'It’s your world now, use well the time, be part of something good…'

Joop Alberda