Yuval Noah Harari als inspiratiebron
Jan de Leeuw - opleider, auteur en adviseur - heeft 3 hoofdwerken bestudeerd van Yuval Noah Harari, die tot de grootste intellectuelen wereldwijd wordt gerekend. Daardoor geïnspireerd maakt Jan de Leeuw voor Sport Knowhow XL een serie boeiende columns over de toekomst van de sport die - voor zover ze gepubliceerd zijn - hier te vinden zijn. 

door: Jan de Leeuw 

Het coronavirus heeft de samenleving in een grote crisis gestort. De wereld van de sport is hard getroffen. Er zijn grote beperkingen opgelegd aan de beoefening van sport en aan de organisatie van sportactiviteiten, zoals competities en andere sportevenementen. Dat is ten koste gegaan van heel veel plezier voor sporters en fans, maar ook van inkomstenstromen en werkgelegenheid in de sport. De economische impact van het coronavirus op de bedrijfstak sport is enorm (De Voogd 2020). 

Inmiddels gaat de samenleving weer langzamerhand open en ontwikkelen sportorganisaties en overheden beleid om de schade zoveel mogelijk te beperken en de aanbodstructuur van de Nederlandse sport (topsport en breedtesport) in stand te houden. Dat is een goede zaak voor de korte en middellange termijn. 

Grote impact op sportwereld
De coronacrisis, ook de gevolgen voor de sport, heeft nu ons volle aandacht. Dat is terecht. Maar het is ook belangrijk verder te kijken. Voor de wat langere termijn zijn er ontwikkelingen die een grote impact hebben en gaan hebben op de sportwereld in Nederland en mondiaal. Het gaat om zaken als biotechnologie, informatietechnologie, kunstmatige intelligentie, datamanagement en -marketing, designmens, etc.

De befaamde Israëlische wetenschapper Yuval Noah Harari schreef over deze ontwikkelingen drie gezaghebbende boeken. Ze gaan niet direct over sport, maar wel over ontwikkelingen die de sportwereld tot in haar diepste vezels zullen raken. In een korte serie artikelen zullen we dit de komende maanden agenderen op dit kennisplatform. 

Yuval Noah Harari
Yuval Noah Harari is historicus, filosoof en futuroloog. Hij werd het afgelopen decennium wereldberoemd met drie boeken: Sapiens, Homo Deus en 21 lessen voor de 21-ste eeuw. De drie titels gaan respectievelijk over het verleden van de mensheid, de toekomst en het heden.
De uitgaven van Harari verschenen in 45 talen en zijn bestsellers. Er werden wereldwijd meer dan twaalf miljoen exemplaren van verkocht. Harari schrijft voor The Guardian, The Wall Street Journal en The Financial Times. Hij wordt op dit moment tot de grootste intellectuelen gerekend in de wereld. In het voorjaar was de Israëliër een complete uitzending te gast bij Adriaan van Dis in het kader van een special van het succesvolle programma De Wereld Draait Door.

De mens werd succesvol door zijn vermogen tot samenwerking
Sapiens, het eerste boek van Harari, gaat over de geschiedenis van de mensheid. Hij hanteert drie tijdvakken (‘revoluties’) in de geschiedenis: cognitieve revolutie, agrarische revolutie en de wetenschappelijke revolutie. In de overgang van de agrarische periode naar de wetenschappelijke periode vindt de eenwording van de mensheid plaats. Terwijl in het verleden mensen in kleine groepen samenleefden, werd na verloop van tijd hun leefgebied steeds groter, leidend tot wat we nu een global world noemen. 

De geschiedenis van de Olympische Spelen maakt dat goed duidelijk. De Olympische Spelen in de Griekse Oudheid vonden plaats in Olympia in wat nu kennen als het land Griekenland. Alleen zonen van vrije Griekse ouders, woonachtig in één van de stadstaten, mochten deelnemen (Hupperts 2009). De moderne Olympische Spelen zijn mondiale spelen. Sporters uit bijna alle landen in de wereld doen mee en de Spelen vinden plaats in bijna alle continenten.

De mens, Homo Sapiens, is dominant geworden en zeer succesvol. Harari verklaart dat onder andere door het vermogen tot samenwerking van mensen. Een recente quote over corona is dan ook treffend voor zijn gedachtegoed: 'Ons grootste voordeel ten opzichte van het virus is onze capaciteit om effectief samen te werken.' Het samenwerken van mensen wordt mede mogelijk gemaakt en ondersteund door ‘verhalen’: ideologie. Dat kan zijn: een bepaald geloof, humanisme, liberalisme, marxisme, wetgeving, kunst of sciëntisme (het geloof in wetenschap als oplosser van alle problemen). Ook sport als verhaal en verhalen over sport kunnen zo gezien worden.

De val van de mens die zich tot God kroont
Wat betreft het heden en de toekomst van de mensheid wijst Harari op drie grote toekomstige ontwikkelingen. De eerste ontwikkeling betreft de rol van biotechnologie en informatietechnologie. Deze zullen met elkaar samensmelten en het leven van mensen beslissend beïnvloeden. Ze gaan een enorme impact hebben op wie we zijn als menselijk wezen, hoe we met elkaar omgaan en kunst en cultuur bedrijven, op onze economie en de wijze waarop de samenleving is georganiseerd. En dus ook op onze manier van sportbeoefening en sportorganisatie!

Een tweede ontwikkeling is dat de mens steeds meer ‘voor God zal gaan spelen’ (‘Homo Deus’). In het verleden werd gedacht dat God sturing gaf aan mens en wereld. De moderne mens, en zeker de toekomstige mens, neemt het heft in eigen handen. Hij is autonoom, geeft zélf zin aan het leven en ontwerpt zijn eigen bestaan en de wereld. De mens zal nieuwe vormen van mens-zijn creëren, waarbij anorganische elementen geïntegreerd worden in de mens. Er zal een symbiose plaatsvinden van de mens met kunstmatige intelligentie. De mens zal van zichzelf een supermens maken, een mens met een goddelijke status. Ook dat is Homo Deus. 

Het is denkbaar dat de techniek zich verzelfstandigt en de mens gaat overheersen en onderschikken. Mogelijkerwijs zullen de nieuwe creaties van de mens hem ‘inhalen’ en degraderen. Dat is een derde mogelijke ontwikkeling in de toekomst. Harari sluit niet uit dat de mens zoals we die nu kennen zal verdwijnen. 

Vroeger lag autoriteit bij God. In de moderne tijd trekt de mens autoriteit naar zich zelf toe. Maar in de 21e eeuw 'zal de hoogste autoriteit terugkeren naar de clouds, en daar bedoel ik niet God mee, maar de clouds van Microsoft, Google en Facebook', aldus Harari in Homo Deus. 

Betekenis voor de sportwereld
Harari’s inzichten over verleden en heden zijn gebaseerd op wetenschappelijke analyses. Zijn boek Homo Deus gaat over de toekomst, maar niet in de zin dat hij voorspellingen doet. De toekomst is niet te voorspellen! Harari laat scenario’s zien: beschrijvingen van hoe de wereld zich in de toekomst zou kúnnen ontwikkelen. Dat doet hij op basis van historische inzichten, hedendaagse ontwikkelingen en trends. 

Zijn toekomstscenario’s zijn door te trekken naar de sportwereld. Zo zou het streven naar een designmens in de sport de vorm kunnen aannemen van het streven naar een designsporter. In de sportgezondheidszorg zouden kunstmatige intelligentie en eHealth een veel grotere rol kunnen gaan spelen dan nu het geval is. In sportmanagement en -marketing zouden research en sturing op basis van data en algoritmen het dominante model kunnen worden. Robotisering en kunstmatige intelligentie gaan wellicht banen kosten in de sportarbeidsmarkt. Zal daar ook nieuwe werkgelegenheid voor terugkomen? En wat betreft de sportopleidingen: moeten die nog wel opleiden voor specifieke functies als functies na verloop van tijd verdwijnen? En welke competenties moeten aangeleerd worden op sportopleidingen om afgestudeerden flexibel te laten inspelen op een zich steeds wijzigende sportarbeidsmarkt? 

Tot slot
Voor functionarissen in de sportwereld die beleidsmatig bezig zijn in de sportwereld zijn dit belangrijke vraagstukken. Het beleid van nu dient gericht te zijn op de sportsamenleving van morgen en overmorgen. Kennis van actuele ontwikkelingen en toekomstscenario’s voor de sportwereld leveren een basis voor een strategie voor toekomstig beleid (De Leeuw 2018).

Daarom zullen we komende maanden op dit platform een aantal zaken rond de toekomst van de sportwereld verder uitwerken, met behulp van de inzichten van Harari. Het gaat om de toekomst van competitiesport, begeleiding van sport, sportmarketing en -management, sportarbeidsmarkt en sportopleidingen.

Het is nuttig om bezig te zijn met scenario’s voor de toekomst. We zijn nu bezig met déze oorlog, de ‘corona-oorlog’, maar het gaat er ook om nú al bezig te zijn met de vólgende ‘oorlog’. In die oorlog zal, linksom of rechtsom, de gecombineerde werking van biotechnologie en informatietechnologie een machtige factor zijn en diepgaande invloed uitoefenen op de wereld van de sport. We zullen dat niet tegen kunnen houden, maar het is wel van belang dat proces zo te beïnvloeden dat de sport ook in de toekomst de waarden kan blijven realiseren waardoor ze nu voor ons zo belangrijk is.

Jan de Leeuw is opleider, auteur en adviseur. Hij is auteur van De Sportwereld voor het hbo, Het sportbeleid voor het hbo (beiden Arko Sports Media) en Sportbusiness en ethiek (Damon).