Jongeren in sportbesturen

De besturen van sportverenigingen en andere sportorganisaties bestaan nog steeds voornamelijk uit 'oudere' mannen. Vrouwen maar zeker ook jongeren zijn er sterk in de minderheid. Terwijl een divers samengesteld bestuur - op basis van bijvoorbeeld leeftijd, geslacht, ervaring en opleiding - wellicht beter kan inspelen op veranderende sportbehoeftes van (potentiële) leden en daarmee de toekomst beter tegemoet kan treden. 

In de rubriek 'De jonge sportbestuurder' komt steeds een jongere aan het woord die de nodige ervaring heeft met bestuurswerk in de sport en andere jongeren wil stimuleren daar op zijn minst ook eens over na te denken. Door te laten zien hoeveel plezier ze eraan beleven maar ook hoeveel meerwaarde hun inbreng heeft voor de vereniging én henzelf. Vandaag in 'De jonge sportbestuurder': Aad-Tobias Huijbens, penningmeester Zoetermeerse Reddingsbrigade.

1. Kan je jezelf kort introduceren? 
"Mijn naam is Aad-Tobias Huijbens. Op dit moment ben ik fulltime student en volg ik de Master Publiek Management aan de Universiteit Utrecht. Toen ik 12 jaar was ben ik lid geworden van de Zoetermeerse Reddingsbrigade. Ik vond toen zwemmen leuk en zocht iets om dit te doen met anderen, maar zonder wedstrijden en het sprak mij aan om iemand te leren helpen: kortom precies wat de reddingsbrigade biedt."
 
"Vanaf mijn 16e jaar ben ik actief geworden als strandwacht. De leukste manier om te genieten van mooi weer. Op de fiets naar het strand, samen met een leuke ploeg genieten van het mooie weer, koelkast en toilet in de strandpost voor het comfort, rondvaren en mensen redden en helpen. In de jaren dat ik actief ben op het strand is het werk en de opleiding wel geprofessionaliseerd. De verwachtingen van het strandpubliek zijn ook steeds hoger geworden." 
"Ik ben van jongs af aan waterscout bij Scouting Pius XII Leidschendam en daar nu actief leider. Ook daar heb ik genoeg over te vertellen en de overeenkomsten met de reddingsbrigade zijn op sommige onderdelen groot, maar laten we inzoomen op de Reddingsbrigade." 

2. Kan je eerst wat meer over de Reddingsbrigade in het algemeen vertellen?
"De Reddingsbrigade zorgt voor meer veiligheid in, op en langs het water. Dat is het doel waarvoor de lifesavers en lifeguards van reddingsbrigades zich dagelijks vrijwillig inzetten. Reddingsbrigades doen het uiterste om te zorgen dat er niemand verdrinkt, en iedereen veilig kan genieten van het vele water dat Nederland telt. Reddingsbrigades zijn verenigingen die samenwerken in de Koninklijke Bond tot het Redden van Drenkelingen (KNBRD), beter bekend als Reddingsbrigade Nederland. Reddingsbrigades zijn sportverenigingen en gelijktijdig ook professionele hulpverleningsorganisaties." 

"Lifesaving is de sport van de reddingsbrigade. In deze sport maak je jezelf meer zwemvaardig, leer je andere redden en leer je leidinggeven aan een redding. Deze sport wordt ook 'zwemmend redden' genoemd. Sporters van de reddingsbrigade weten daarom als geen ander wat zij moeten doen als ze iemand zien verdrinken. In de lifesavingsport gaan sporters individueel en in teamverband de strijd aan. De lifesavingsport is uitgegroeid tot een internationale competitieve sportdiscipline. Zelf goed kunnen zwemmen en andere kunnen redden: een betere manier om verdrinkingen te voorkomen is er niet. De jongste sporters zijn 6 jaar en er is geen maximale leeftijd. Lifeguarding is de professionele opleidingslijn voor de lifeguards van de Reddingsbrigade. Lifeguards zijn de vrijwilligers van de reddingsbrigade die inzetbaar voor hulpverlening in, op en langs het water. Lifeguards houden toezicht op diverse zeestranden, recreatiegebieden en bij allerlei evenementen. Lifeguards verlenen eerste hulp, redden drenkelingen en opereren in overstroomd gebied. Goede conditie en allerlei vaardigheden vanuit de lifesaving is onmisbaar voor lifeguards. Binnen de Zoetermeerse Reddingsbrigade kunnen leden vanaf 14 jaar starten met hun opleiding tot lifeguard." 

3. Je bent in 2016 begonnen als vice-voorzitter bij de Zoetermeerse Reddingsbrigade, daarna in 2017 en 2018 secretaris geweest, je bent er in 2019 in verband met je studie een jaar tussenuit geweest en nu ben je penningmeester. Om te beginnen: wat was voor jou de reden om in 2016 tot het bestuur toe te treden?
"Ik had vele redenen om te starten in het bestuur van mijn vereniging: het werk van de reddingsbrigade wordt gewaardeerd, maar de vereniging had steeds minder vrijwilligers om het werk op het strand mee te doen. De leeftijdsgroep waar ik toen in zat, verliet vaak de vereniging. Het zittende bestuur gaf aan te willen vertrekken. Ik zocht een plek waar ik de theorie van mijn studie Technische Bestuurskunde aan de TU Delft in de praktijk kon brengen. Ik zag kansen voor de vereniging: ik had voor mijzelf helder wat er moest gebeuren. Het was tijd om dat ook te gaan doen!"

4. Waarom ben je na een jaar vice-voorzitterschap overgestapt naar de functie van secretaris?
"De voorzitter en secretaris die het ongeveer 9 jaar hadden gedaan, gingen weg. Het zijn van vicevoorzitter is met weinig vaste taken en verantwoordelijkheden. Als secretaris zit je meer in de directe communicatie: je bent de spin in het web." 

5. Je bent nu dus penningmeester. Is het een voordeel voor bestuurders als ze meerdere functies binnen een bestuur bekleed hebben? Zijn er ook nadelen, zoals dat je overal een mening over hebt en overal advies over wil geven?
"Dat overal advies over geven valt mee. Ik ben niet overal expert op. De huidige secretaris is eigenaar van een bedrijf: die weet als geen ander hoe je met personeel moet omgaan. Hij zit ook in het bestuur van een duikvereniging. In de vereniging gebruikt de secretaris zijn ervaring om vrijwilligers te betrekken en conflicten snel op te lossen. Hij kan goed vergelijkingen maken tussen verenigingen en heeft vaak eerder met een soortgelijk bijltje gehakt." 

"De voorzitter is leidinggevende verloskundige: stapt op de problemen af en heeft een hoop ervaring met moeilijke gesprekken. Ik zit meer op inhoud: ik weet wat er moet gebeuren in de verschillende functies en van het dagelijks bestuur ben ik de enige lifesaver en lifeguard. Door onze samenwerking in het bestuur en de gesprekken met vrijwilligers hebben we allemaal een eigen beeld van wat er speelt: door die in combinatie met onze eigen ervaring in het bestuur aan elkaar te verbinden zijn we een sterk team. Vaak wordt een bestuur gezien als faciliterend, maar het is net zo belangrijk om richting te geven en normen te stellen. Het bestuur geeft dus niet alleen antwoord op de wat-vraag, maar geeft op basis van alle input soms een voorzet van het antwoord op de hoe-vraag." 

6. Waar heb je je als bestuurder met name voor ingezet sinds 2016?
"De vereniging was toe aan groot onderhoud: de structuren waren verouderd veel zaken waren zo gegroeid. Veel commissieleden en instructeurs konden zelf niet eens goed aangeven wie precies waarvoor verantwoordelijk was. Gelijktijdig was de Zoetermeerse Reddingsbrigade nog niet overgestapt op de landelijke diploma’s lifeguard. Daarmee was er weinig mogelijkheid voor jongeren om zich te ontwikkelen van lifesaver naar lifeguard. Er was dus geen uitdagend perspectief." 

"De reddingspost op het strand was een keet met zeer slechte voorzieningen (koffie zetten was altijd spannend: blijft de stroom het doen?). Hieraan zat ook een financieel plaatje: de subsidie was minimaal waardoor de materialen slecht waren en de jongeren zelf hun opleidingen betaalden om als vrijwillige lifeguard aan de slag te kunnen. 

Kortom: er was werk aan de winkel. Overigens, wist je dat lifeguards van de reddingsbrigade contributie betalen om te waken over levens van mensen? Op dit punt kwam mijn studie Bachelor Technische Bestuurskunde in beeld: mijn eerste stap was duidelijk krijgen wat we willen:

• Jongeren/Lifesavers binden, boeien en behouden;
• Opzetten van de opleiding lifeguard in de vereniging;
• Ons werk als lifeguard goed kunnen doen;
• Meer gezelligheid;
• Een structuur die past bij de tijd: flexibeler en overzichtelijker (kleinere taken)."

"Ik heb daarop een structuur uitgedacht en processen waarin dat het beste gaat. Die is verankerd in het nieuwe huishoudelijk reglement. De spelregels waren daarmee weer duidelijk en het was daarmee ook duidelijk wie waarop aanspreekbaar was. Ik had zelf in 2016 de opleiding lifeguard Beach gevolgd bij Reddingsbrigade ’s-Gravenzande en kon die ervaring inzetten om in 2017 met een enthousiaste club het eerste examen Lifeguard Open Water in Zoetermeer te organiseren." 
"Het verhaal van onze vereniging werd steeds krachtiger, waardoor we onze problemen, maar ook de benodigde oplossingen goed konden neerzetten bij de gemeente. In 2018 kon de subsidie daardoor flink worden verhoogd en werd onze nieuwe reddingspost opgeleverd. De reddingspost is overigens eigendom van de gemeente en de reddingsbrigade is de gebruiker."

"Gelijktijdig waren er problemen die de Zoetermeerse Reddingsbrigade niet zelf konden oplossen. Oude diploma’s van de bond werden niet omgezet naar nieuwe diploma’s door de bond. De eis voor instructeurs is: het hebben van het diploma waar je les in geeft. In de Zoetermeerse Reddingsbrigade hadden wij hier veel last van en wij waren niet de enige reddingsbrigade. Reddingsbrigade Nederland (RN) zag ook dat de problemen bij reddingsbrigades in het land met de opleidingen groot waren en met de tijd groter werden. Daarom werd de taskforce opleidingen en de denktank bestuurlijke vernieuwing in het leven geroepen door het landelijk bestuur."
 
"Door de ervaring met de problemen in de Zoetermeerse Reddingsbrigade en wederom de ervaring vanuit mijn studie heb ik in beide zitting genomen. Dat was een goede kans om ook de problemen die ik niet met mijn eigen reddingsbrigade kan aanpakken, maar waar vele reddingsbrigades ook last van hebben, te helpen oplossen. Gelijktijdig haal ik daar ook inspiratie uit voor mijn eigen vereniging. Het verruimt je blik en opent je ogen voor andere oplossingen." 

"Het probleem met de opleidingen van RN was dat het proces niet goed was doordacht, wat zorgde voor demotivatie en stagnatie. In 2019 is het advies van de taskforce opleidingen beleid geworden van RN. Daarmee is er een mooi perspectief op de toekomst. Problemen zijn er om aan te pakken!"

7. Je bent nu bezig met je masterscriptie 'Publiek Management' aan de Universiteit Utrecht en je hebt een bachelor Technische Bestuurskunde afgerond aan de TU Delft. Heb je bij de uitoefening van je bestuursfunctie veel baat bij je studie? In welke opzichten?
"Vanuit de TU Delft krijg je een sterk idee van relaties en wordt analytisch denken vereist: oorzaak-gevolg, trade-offs, processen, feedbackloops, vertragingen in systemen, afhankelijkheden, stagnaties in processen, enz. Dat heeft mij erg geholpen om scherp te krijgen waar een probleem zit en hoe het probleem kan worden opgelost (en hoe niet)." 
"Ook praktische theorieën helpen: problemen, oplossingen en politiek komen soms bij elkaar en dat is het moment om een slag te slaan (Kingdon, 1995). Je leert dingen in je omgeving opmerken en als je het hebt opgemerkt, kun je er iets mee doen. Vanuit mijn master Publiek Management gaat het meer over de mens. Wat zijn dominante ideeën? Wat willen mensen? Wat verandert de context daaraan? Hoe werkt de overheid? Wat is de relatie tussen overheid en organisaties?" 

"Ik zou het willen samenvatten met de woorden van mijn favoriete cabaretier: 'als je gaat studeren krijg je feitenkennis, in die feitenkennis zit een pakketje wat een zooitje het is in de wereld, daarin zit weer een pakketje waarom dat nooit wordt opgelost' (Harrie Jekkers, 1994)."
"Niet voor alles is een oplossing. Veel is onzeker. Het is nogal complex. Het gaat niet zozeer om de perfecte oplossing, maar om mee te bewegen met de situatie en hoe je met die onzekerheid omgaat. Het is nodig om te accepteren dat oplossingen vaak niet perfect zijn, want anders raak je verlamt, en de organisatie met je." 

8. Bijna iedere sportvereniging en -organisatie wordt hard geraakt door de coronacrisis. In welke mate geldt dat voor de Zoetermeerse Reddingsbrigade? Hoe gaat het bestuur de crisis te lijf?
"De coronacrisis kent voor de reddingsbrigade twee gezichten. Ten eerste voor de lifesaving: ledenbinding is lastig. Zeker nu je in de tweede golf in de winter, waardoor alternatieve activiteiten buiten lastig zijn. Het aanbieden van sport gaat dus bijna niet en vraagt echt om wat anders te doen dan anders. De vereniging ziet een uitstroom van leden. Met creatieve ideeën als een speurtocht in het recreatiegebied, waarin we meer vertellen over het werk van de lifeguards proberen we jonge lifesavers te binden. De uitstroom van lifesavers kan op den duur de instroom van lifeguards laten stagneren. De recente ervaring leert echter ook dat wij als vrijwilligers de schouders er onder zetten, de vereniging ook snel weer kan groeien. Het is dus nu nadenken: wat gaan we doen als we weer langzaam naar normaal gaan." 

"Ik maak mij meer zorgen over de naderende lente. Mijn vrees is dat het versoepelen van maatregelen en mooi weer samen komen te vallen en dat daardoor ineens topdrukte in het recreatiegebied ontstaat. Dat gebeurde in mei 2020 ook. Mensen houden 1,5 afstand en verspreiden zich door het hele recreatiegebied: ook naar plekken waar je beter niet kan zwemmen. Als het tegen zit hebben de lifeguards elkaar de hele winterperiode niet gezien en ook niet getraind. Digitaal doen we wel bijscholingen, maar dat is niet genoeg. Alsof je een peloton brandweermannen na een jaar vakantie - zonder enige oefening - naar een grote brand toe gaat sturen. Geen geruststellende gedachte." 

"Aan de andere kant: ik twijfel er niet aan dat onze lifeguards er weer voor gaan als het zover is. Nu digitaal met elkaar praten over wat er geregeld moet zijn als het zo ver is, helpt wel om leden te binden. De relatieve rust van nu is dus wel te gebruiken om een aantal stappen voor te bereiden waar anders geen tijd voor is." 

9. Voor welke bestuurlijke uitdaging staat de Zoetermeerse Reddingsbrigade verder komend jaar?
"De jongeren die nu actief zijn moeten nu worden vastgehouden en doorgroeien naar commissiefuncties en naar bestuursfuncties. Gelijktijdig moeten bestaande vrijwilligers uitgedaagd blijven worden. De lifeguardopleiding geeft genoeg mogelijkheden daarvoor: die moet de Zoetermeerse Reddingsbrigade beter gaan benutten." 

10. Beveel je andere jongeren aan om ook bestuurder te worden?
"Absoluut. Zeker als je de ambitie hebt om later projectleider, manager of coördinator te worden en je volgt ook een opleiding in het hoger onderwijs. Wat heb je aan een baantje in de horeca of als vakkenvuller? In een vereniging, zeker als je ook wat landelijke klussen doet, kun je ervaringen opdoen die sommige projectleiders en managers pas na vele jaren opdoen. Dat is niet altijd leuk, maar wel leerzaam. Ga de uitdaging aan!"

11. Wat moet er volgens jou gebeuren om méér jongeren richting bestuur te krijgen?
"Jongeren worden vaak niet voor vol aangezien en krijgen daarmee vaak geen eerlijke kansen. Geef jongeren de ruimte om boven zichzelf uit te stijgen. Het feit dat iemand iets al twintig jaar doet, wil niet zeggen dat die het goed doet. Ik heb ooit gesolliciteerd voor de commissie van RN. Ik kreeg de vraag van een van de leden van die commissie die het al ruim tien jaar doet: 'je kunt dit toch wel voor minimaal zes jaar doen?'. Dat kan en mag je niet vragen van (jonge) vrijwilligers! Er zijn maar weinig mensen die weten wat er over twee jaar op hun pad komt."
"Een tweede vraag was: 'je houdt toch wel vast aan de door ons ingezette lijn?' Tja, waarom vraag je nieuwe mensen als ze daarna niet vrij mogen denken? Een adviesraad in RN kreeg dit jaar een frisse start: ongeveer alle functies werden nieuw ingevuld. Het is fantastisch om te zien hoeveel nieuwe vrijwilligers voor die Raad zich hebben aangemeld. De energie springt er vanaf." 

"Ik ben ooit actief geweest binnen het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS). Je kan daar alleen in het bestuur zitten als je scholier bent. Je kan in die organisatie maximaal acht jaar actief zijn: van 1 vmbo tot 6 vwo. Dan is het aan de volgende generatie. Ik ken geen organisatie die sneller kan inspringen op de actualiteit. Ieder jaar zijn er zes nieuwe scholieren die instappen om een jaar lang een vrijwillige meer dan full-time baan te hebben naast hun middelbare school, vaak in een examenjaar. Ik denk dat sportorganisaties veel kunnen leren van het LAKS. Vrijwilligerswerk kent ook fases: voor zowel de organisatie als de vrijwilliger is het beter als een vrijwilliger af en toe iets nieuws gaat doen." 

"Een ander dingentje is dat er vanuit de overheid best een beurs mag komen voor studenten die zich inzetten voor een sportvereniging of een maatschappelijke vereniging. Nu kun je alleen bij studentenverenigingen, betaald door universiteiten (en dus door de overheid), een jaar een bestuursfunctie vervullen. Waarom is er geen bestuurdersvergoeding voor jongeren die in het bestuur gaan zitten van organisaties die er echt toe doen?" 

12. Als je je masterstudie hebt afgerond, waar liggen je ambities dan vervolgens professioneel gezien? Welke functie of baan zou je (uiteindelijk) willen hebben?
"Wat er op mijn pad komt." 

13. Wat hebben we je niet gevraagd maar wil je wel graag vertellen? 
"Tot slot nog een soort les die ik getrokken heb na mijn jaren in het bestuur. Een moderne reflex bij veranderingsprocessen is: eerst de cultuur dan volgt de structuur wel. Een oudere gedachte is: eerst structuur en daar volgt cultuur uit. Mijn les: Je moet aan beide gelijktijdig werken. Eerst aan cultuur, maar dan wel tijdig je structuur uitdenken en de structuur op de gewenste koers aanpassen. Doe je dat niet, dan vervalt iedereen in oude patronen. Het is dus: uit cultuur volgt structuur en uit die structuur volgt weer cultuur."

"Voor wie twijfelt om lid te worden van een reddingsbrigade: een redding of hulpverlening is soms best heftig, maar de voldoening als iemand later toch gezond weer verder kan is de reden om dit mooie werk te doen. Het is heel bijzonder om door sport anderen te helpen. Ga een keer kijken bij een reddingsbrigade in de buurt!"