door: Marjolein Roemaat

Je zou toch denken dat: iemand met overgewicht wel begrijpt hoe belangrijk regelmatig bewegen is?; een doorgewinterde roker na de diagnose COPD direct stopt met roken?; een getalenteerde sporter zijn leefstijl aanpast?; deze student zich aan zijn planning houdt, gezien zijn allerlaatste kans voor dit assessment?

Herken je dat? Jij denkt als begeleider, coach, trainer, studieloopbaanbegeleider te weten wat goed is voor de ander. Jouw goedbedoelde (beweeg)adviezen, jouw informatie of wensen over hoe jouw sporter, cliënt of student zich zou moeten gedragen, worden niet opgevolgd. Terwijl ‘iedereen’ weet dat het toch echt het best voor diegene zou zijn. Frustrerend… en vooral, wat dan? Eindigt deze cliënt, coachee, sporter of student in het hokje ‘ongemotiveerd’? Of lukt het jou om hem anders te begeleiden dan je tot nu toe gedaan hebt, waardoor iemand wel het nieuwe gedrag gaat overwegen. Hoe doe je dat, iemand motiveren om nieuw of ander gedrag te laten zien?

Uit de zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci weten we dat ieder mens drie psychologische basisbehoeften kent. Iedereen streeft naar een bepaalde mate van vervulling van deze behoeftes. Als iemand zich competent voelt, zich sociaal verbonden voelt en er sprake is van voldoende mate van autonomie, dan is iemand intrinsiek gemotiveerd om iets te doen of te bereiken. Motivational Interviewing (MI, vertaald naar motiverende gespreksvoering) is een vorm van gespreksvoering die heel goed aansluit op deze theorie.

MI respecteert iemands autonomie, iemands recht en geloof in eigen kunnen om beslissingen te nemen over zijn eigen gedrag. Zelfs al staat die beslissing haaks op jouw gedachten over hoe je je zou moeten gedragen.

Het is daarnaast een beproefde manier van begeleiden bij een gedragsverandering, dat wil zeggen er is wetenschappelijk bewijs dat het werken met deze vorm van gespreksvoering kan zorgen voor een succesvolle gedragsverandering. MI is een manier van samenwerken met een persoon, erop gericht om bij die persoon zijn motieven tot veranderen te ontlokken en versterken.

William Miller en Stephen Rollnick zijn de grondleggers van MI en hebben nu in een recent artikel tien dingen benoemd wat MI niet is. Na de introductie van MI ongeveer dertig jaar geleden, waarbij het aanvankelijk werd toegepast in de verslavingszorg, is het toepassingsgebied enorm verbreed naar diëtetiek, fysiotherapie, leefstijlinterventies, alsook naar het onderwijs in de vorm van trainingen aan studieloopbaanbegeleiders op het hbo of mbo.

Door deze expansie en onverminderde populariteit van MI, vermoeden de grondleggers dat het gedachtegoed van MI zijn scherpe grenzen heeft verloren. Vandaar dit artikel.
Ik zal de belangrijkste dingen wat MI niet is, hieronder samenvatten en toelichten. En misschien word je daarna net zo enthousiast als ik over het toepassen van MI in de dagelijkse coachpraktijk.

1)    MI is niet gebaseerd op het transtheoretisch model (TTM) van gedragsverandering (Prochaszaka en Diclemente).
Ze sluiten goed op elkaar aan, dat is alles. In het transtheoretisch model wordt uitgegaan van verschillende stadia van gedragsverandering:

a.    Precontemplatie: iemand overweegt geen gedragsverandering;
b.    Contemplatie: iemand overweegt gedragsverandering binnen zes maanden;
c.    Preparatie: iemand bereidt zich voor op gedragsverandering;
d.    Actie: iemand heeft het nieuwe gedrag een (of meerdere keren) uitgevoerd;
e.    Maintenance: iemand heeft het nieuwe gedrag langer dan zes maanden uitgevoerd.

De meeste begeleidingsvormen gaan uit van het feit dat iemand al wel wil veranderen. MI blijkt juist heel toepasselijk in de eerste fases van het TTM, wanneer iemand nog niet weet over welke gedragsverandering het gaat of als iemand nog niet (onbewust) overweegt om wel of niet te veranderen.

2)    MI is niet een manier om iemand ergens in te lokken.
Het is niet de bedoeling om iemand te overtuigen, bang te maken (als je nu niet mindert, dan…), jouw mening op te dringen of te dwingen ander gedrag te laten zien. MI is erop gericht iemands interesses, motieven, en eigen drijfveren tot het andere gedrag boven tafel te krijgen.

3)    MI is geen trucje
MI is meer complex dan dat, het is een begeleidingsstijl, meer dan een set van trucs of technieken. Het gaat om een mensbeeld waarin een mens een autonoom wezen is en dus zijn eigen keuzes kan en mag maken. Als begeleider/coach respecteer je deze autonomie en onderzoek je waarop iemand zijn keuzes baseert. Veel meer dan dat je die spiegelt aan jouw mening, argumenten en diep in je hart vindt dat jij eigenlijk wel beter weet wat goed zou zijn voor die ander. Het inzetten van een hulpmiddel alleen, zoals de voor- en nadelenmatrix of de schaal van belangrijkheid en vertrouwen, is nog geen MI.

4)    MI is geen vorm van cognitieve gedragstherapie
MI leert mensen geen nieuwe vaardigheden, geen nieuwe cognities. Het gaat om het idee: ‘jij hebt zelf in huis wat je nodig hebt, samen zullen we het vinden’.

5)    MI is niet makkelijk en ook niet wat je nu al doet
Onderzoek naar hoe MI aangeleerd wordt, leert ons dat zelfstudie en een enkele workshop onvoldoende is om deze krachtige gespreksmethodiek eigen te maken. Hiervoor is daarnaast oefening, coaching en feedback noodzakelijk. En dan leer je dat het wel degelijk meer is dan een set technieken of een uiting van waardering. Want de eerste reactie bij het leren werken met MI is vaak: 'Oh, dat doe ik al, ik motiveer mijn patiënten heel sterk', of 'natuurlijk luister ik heel goed naar de mening van mijn cliënt'.

De relatie tussen de vraag in hoeverre een arts werkt met MI en waarnemingen van gesprekken in de praktijk is nagenoeg nul.

Wat is motivational interviewing dan wel?
Het is een manier van samenwerken met een persoon waarbij het uitlokken en versterken van iemands motivatie centraal staat. Er zijn veel bemoedigende onderzoeken waaruit blijkt dat MI effectief is bij de begeleiding van een gedragsverandering, bij volwassenen wel te verstaan.

En persoonlijk heb ik veel liever begeleiding van iemand die zich echt inleeft, geduldig naar me luistert, die me helpt wikken en wegen over de voor- en nadelen van het nieuwe gedrag en me bij het maken van keuzes in mijn waarde laat. Van veel informatie, aandringen, of niet passende argumenten ben ik althans nog nooit minder gaan snoepen.

Bronnen:

• Miller, W.R.& Rollnick, S. (2005). Motiverende gespreksvoering: Een methode om mensen voor te bereiden op verandering. Ekklesia, 8e druk 2011.
• Miller, W.R. & Rollnick, S. (2009). Ten things motivational interviewing is not. Behavioural and Cognitive Psychotherapy. 37: 129-140.
• Millner, W.R.& Rollnick, S. (2012). Meeting in the middle: motivational interviewing and self-determination theory. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity. 9:25
• Miller, W.R. & Rollnick, S. (2014). Motiverende gespreksvoering: Mensen helpen veranderen. Ekklesia, 3e editie, 2014.

Marjolein Roemaat is als docent/coach/adviseur werkzaam bij het universitair centrum gedrag en bewegen van de Vrije Universiteit voor het opleiden van professionals in de sport, zorg en onderwijs. Dit centrum is onderdeel van de faculteit Gedrag en Bewegingswetenschappen. Ze vertaalt wetenschappelijke kennis over motivatie, coaching, groepsdynamica en gedragsverandering naar opleidingen voor docenten, opleiders en trainer/coaches. Zo verzorgt ze binnenkort een cursus motiverend begeleiden. Ze is coördinator van de evidence based coaching academie - EBCA - en levert daarmee een bijdrage aan de professionalisering van sportcoaches en docenten sportonderwijs.