door: Paul Kok
Hoe mooi is het als een team of een sporter een flinke achterstand weet om te buigen in winst. Zoals onlangs bleek in het Europese voetbal (AS Roma tegen Barcelona) én in de Nederlandse competitie (PSV tegen AZ). Welke psychologie heeft zich daar afgespeeld in de hoofden van elk van die elf spelers? Hoe is dat gegaan? We weten het niet en er wordt helaas niet over verteld. En niet over doorgevraagd.
Nederland telt heel veel sporters. En vergeet niet de even zovele niet-sporters die veel sport kijken en echte fans zijn. Ik noem het de sportgemeenschap: miljoenen mensen die sporters en topsporters, bestuurders en trainers volgen en die commentaren horen van sportcommentatoren en van woordvoerders die vragen beantwoorden of een echt verhaal hebben. Miljoenen mensen die ook nog eens zeer geïnteresseerd zijn in de sport en het spel en hunkeren naar informatie. Wat is er gebeurd? Waarom is er gewonnen? Hoe kwam dat doelpunt precies tot stand? Hoe heeft de tennisser uit verloren positie de wedstrijd toch weten te winnen? Hoe hield die renner een solo van zestig kilometer vol?
De woordvoering door de sporters en trainers voldoet in het geheel niet aan de verwachtingen van de enthousiaste sportgemeenschap
Het woord voeren! Vertellen!
Maar helaas moeten we vaststellen dat de woordvoering door de sporters en trainers in het geheel niet voldoet aan de verwachtingen van de enthousiaste sportgemeenschap. De meeste antwoorden zijn nietszeggend. ‘De punten zijn binnen’ is daarvan een illustrerend voorbeeld. Kansen op het blootleggen van een interessant detail of een verrassende constatering worden telkens gemist; kansen om de sportgemeenschap nog meer beleving en enthousiasme mee te geven. En als je dat maar vaak genoeg niet doet, neemt de loyaliteit met de sport en de sporter af.
Als het even kan heeft een topsporter, een bestuurder of een trainer na afloop van een sportprestatie of een evenement een interview met een journalist om wat meer te vertellen over de gebeurtenissen in de wedstrijd. Maar het meest interessant is het als de sporter zelf vertelt. Want die weet echt wat er is gebeurd, in zijn of haar hoofd en in de techniek van de sport.
In de nabeschouwing zei Louis van Gaal: ‘En het mooie was dat Depay precies op het goede moment een fractie van een seconde inhield’
Kunnen en mentaliteit
Sportprestaties worden beheerst door techniek en door psychologie; ‘kunnen’ en ‘mentaliteit’. Simpel gesteld: wie de techniek nu eenmaal heel vaak uitvoert met de juiste instructies komt heel ver in ‘kunnen’ en kan er ook veel over vertellen. Ook over de techniek wil de sportgemeenschap details horen.
Twee voorbeelden van hoe het moet: tijdens de WK 2014 scoorde Depay in de wedstrijd van Chili tegen Nederland op een voorzet van links van Robben de fantastische 0- 2 voor Nederland. Een geweldig schouwspel van twee aanvallers en twee verdedigers op hoge snelheid en een briljante goal. In de nabeschouwing zei Louis van Gaal: ‘En het mooie was dat Depay precies op het goede moment een fractie van een seconde inhield’. Daarna hebben tienduizenden fans de beelden opnieuw bekeken en was het genot nog groter. Briljant.
De wind staat nooit stil
Tweede voorbeeld: zeilster Marit Bouwmeester legt op 3 maart 2018 in Sir Edmund, de weekendbijlage van de Volkskrant uit: 'Veel mensen realiseren zich dit niet, maar de wind staat nooit stil. In Nederland gaat hij elke halve minuut wel een aantal graden heen en weer, in een soort ritme. Het is aan de zeiler om dat ritme te ontdekken, zodat je telkens op het goede moment overstag gaat en de hoek zo optimaal mogelijk houdt.' Dit is ook een geweldig en onverwacht inzicht voor velen in de sportgemeenschap. Wat doet een fietser in de straffe tegenwind met dit gegeven?
Hoe het zit met de psychologie en de mentaliteit is over het algemeen volstrekt onduidelijk
Maar hoe zit dat met de psychologie, de mentaliteit? Dat is over het algemeen volstrekt onduidelijk. Ook al omdat dat sterk kan verschillen per persoon. En toch wordt er veel te weinig over verteld. Hoe is het mogelijk dat Roger Federer vanuit een verloren positie (0-2 achterstand in sets en in de laatste set 4-5 achter) een tenniswedstrijd wint? Welk gesprek heeft hij met zichzelf gehad? En waarom heeft dat een dergelijk effect?
Denken leidt af
En dan wordt er ook nog onderscheid gemaakt tussen denken en waarnemen in de sport. Denken leidt af van de prestatie. Waarnemen is waar het om gaat. In het moment zitten. In de prestatie zitten. De topschaatser die bij het ingaan van de bocht bedenkt dat hij niet moet vallen loopt een groot risico te vallen. Maar neemt hij goed waar hoe zijn slagen verlopen en voelt hij dat hij de uitvoering kan verbeteren dan doet hij dat. Ook in de bocht.
In beide omstandigheden heeft de sporter een gesprek met zichzelf. Ik bepleit een veel betere woordvoering in de sport. Vertel veel meer over de technische details. Vertel veel meer over het gesprek dat de sporter met zichzelf heeft. En daar hoort bij dat de sportjournalist doorvraagt naar de psychologische component en het gesprek dat de sporter heeft met zichzelf. De sport wordt daardoor nog veel mooier. Sport krijgt extra betekenis, ook door de psychologische component en inzichten in hoe mensen zichzelf op de rit krijgen en houden.
Paul Kok (1956) is associate director bij Hill+Knowlton Strategies. Motief is verbetering van de slechte woordvoering in de sport en sportsponsoring. Motto: Je moet schieten, anders kan je niet scoren. Voor meer informatie: paul.kok@hkstrategies.com.