door: Lennart Bloemhof | 14 maart 2013
In het voorjaar verkiezen veel sporters weer massaal de buitenlucht boven sporthallen, na een lange winterstop vol vrieskou. Voor de stichting VeiligheidNL is dat het teken om die buitensporters te waarschuwen voor enkelblessures; na knieblessures de meest voorkomende sportblessure in Nederland.
Net als vorig jaar promoot VeiligheidNL in 2013 de campagne ‘Voorkom blessures, versterk je enkel’ rond de lente, om zo enkelblessures bij sporters terug te dringen. Victor Zuidema stuurt het project namens de stichting aan. “In de zomer en winter is het aantal enkelblessures wat lager”, verklaart hij de keuze voor het jaargetijde. “In het voorjaar zie je na weekenden vol wedstrijden de hoogste piek in enkelblessures.”
Factsheet
VeiligheidNL baseert haar bevindingen over enkelblessures op vragenlijstonderzoek en cijfers van SEH-afdelingen (Spoed Eisende Hulp), die de stichting verzamelde in een factsheet. Daaruit blijkt dat 650.000 Nederlandse sporters per jaar enkelblessures oplopen. “Een derde daarvan is een herhaling van een oude blessure aan de enkel”, zegt Zuidema.
Voetballers kampen het vaakst met enkelblessures. Gevolgd door hardlopers, waarna volleyballers de top drie compleet maken. Volgens Zuidema zijn er veel partijen die belang hebben bij de blessurecijfers. “In de eerste plaats zijn ze bedoeld voor de beleidsmakers bij verschillende ministeries”, zegt hij.
Nuttige cijfers
Die ministeries lopen uiteen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) tot het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Zo willen deze ministeries het aantal blessures bijvoorbeeld weten om sportgerelateerde ziekteverzuim en ziektekosten in kaart te brengen. De kosten die enkelblessures vanwege ziekteverzuim opleveren, worden in totaal geschat op 150 miljoen euro. Medische kosten van sporters met enkelblessures lopen op tot 47 miljoen euro.
Maar ook NOC*NSF, sportbonden en de Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG) moedigen de dataverzameling aan. Het ontdekken van trends in blessures speelt voor die partijen een belangrijke rol, benadrukt Zuidema. Hij noemt sporten op steeds andere ondergronden als voorbeeld van een dergelijk onderzoeksgebied. De overstap van normaal gras naar kunstgras is zo’n ondergrondovergang.
Volgens Zuidema worden op verschillende ondergronden, knieën en enkels op andere manieren belast. Op normaal gras glijdt een sporter eerder door, terwijl op kunstgras iemand juist eerder vaststaat. Dat veroorzaakt enkelkwetsuren bij mensen die dat niet gewend zijn. Sportorganisaties zoeken naar trends en oorzaken daarvan, via de cijfers van VeiligheidNL.
Enkelblessureschommelingen
Naast de blessurecijfers staat er een opvallende constatering in het factsheet. Volgens VeiligheidNL verminderden enkelblessures bij sporters in de jaren negentig met de helft, maar sinds 2005 is die daling gestopt en constateert men zelfs een lichte stijging.
Volgens Zuidema is die stijging te koppelen aan de toename van letsels en ongevallen in de gehele sportwereld, op alle gebieden. Reden? “Dat komt waarschijnlijk omdat meer mensen zijn gaan sporten”, verklaart de projectleider.
De initiële daling werd gestimuleerd door nieuwe richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) in het einde van de jaren tachtig, waarna huisartsen de eerste diagnose stelden bij enkelblessures. Die richtlijn werd begin 2000 door de NHG nog eens benadrukt, waardoor bezoeken aan SEH-afdelingen verder afnamen. De introductie van tape en braces op de sportvelden drong volgens Zuidema ook het aantal enkelblessures terug.
Speciale programma’s
Vanwege het hoge aantal enkelblessures in voetbal en volleybal, heeft VeiligheidNL samen met voetbalbond KNVB en volleybalbond Nevobo speciale blessurepreventieprogramma’s opgesteld.
Met Nevobo ontwikkelde de organisatie een trainersset voor volleybalcoaches, die bestaat uit in totaal twintig enkeloefeningen. Veertien oefeningen zijn bedoeld om de enkel te verstevigen en zes zijn bedoeld om terugkerende enkelblessures te voorkomen. Om de set in de sport te implementeren, worden themabijeenkomsten georganiseerd voor volleybaltrainers in Nevobo-districten.
“De bewezen effectieve oefeningen zijn bedacht door onderzoeksinstituut EMGO van de Vrije Universiteit (VU) en er zit veel expertise in”, legt Zuidema uit. Om de effecten van het project te meten vraagt VeiligheidNL de coaches voorafgaand aan de themabijeenkomsten een vragenlijst in te vullen. Die enquête wordt aan het einde van het seizoen nogmaals ingevuld. Zuidema: “We kijken dan of de manier van trainen is veranderd en of het risico op enkelblessures is ingedamd.”
Met de KNVB is er een speciaal trainingsprogramma ontwikkeld waarin naast de enkel, ook knie en heup worden getraind. De oefeningen worden tijdens de warming-up afgewerkt met een bal. Daarnaast vertaalde VeiligheidNL het blessurepreventieve trainingsprogramma ‘11+’ naar het Nederlands. Beide programma’s zijn geïntegreerd in de KNVB Academie (waar voetbaltrainers worden opgeleid) en is beschikbaar gesteld voor voetbaltrainers in het algemeen op de site trainers.voetbal.nl.
“Verder zijn we sinds november ook bezig met een pilot in korfbal”, zegt Zuidema over de uitbreiding van enkelblessurepreventieprogramma’s naar andere sporten. “Dat is in principe hetzelfde als de methode die we bij Nevobo hebben opgezet, alleen dan aangepast aan korfbal.”
Brede campagne
De eenzame hardloper, hobbytennisser of andere sporters worden in het geweld van teamsporten en enkelblessures niet vergeten door VeiligheidNL. Op de site van de stichting is informatie te vinden met tips om enkelblessures te voorkomen. Ook ontwikkelde de stichting een gratis ‘Versterk je enkel’-app, die beschikbaar is voor Android en iPhone.
Daarnaast zijn sets met tien vouwkaarten te bestellen op de website van VeiligheidNL. Op de vouwkaart staan zes balans- en coördinatieoefeningen om recidive te voorkomen, gebaseerd op de enkeloefeningen van de VU en EMGO.
Het uiteindelijke doel van de campagne is volgens Zuidema helder. “Wij hebben als stichting een algemeen doel om via blessurepreventie bij te dragen aan een significante daling van de incidentendichtheid van sport- en beweegblessures.” Die daling focust op een percentage van 5 procent.
In de praktijk probeert VeiligheidNL dat doel na te streven met onderzoek en activiteiten op gezondheidswinst. Die moeten sporters stimuleren om hun verantwoordelijkheid te nemen, om zo veilig en vaardig te sporten.
Tussenpersonen in de sportpraktijk moeten de organisatie daarbij helpen, onder meer op lokaal niveau. De huidige campagne ‘Voorkom blessures, versterk je enkel’ is daar een voorbeeld van. Hoofddoel volgens Zuidema? “We willen met deze campagne enkelblessurepreventie via trainingen integreren in de sportwereld.”
Voor meer informatie: www.voorkomblessures.nl/enkel