De Sport Recordings
In De Sport Recordings gaan werknemers en werkgevers in een serie bijeenkomsten over diverse thema’s in gesprek met elkaar en deskundigen, om input te vergaren ter verbetering van de arbeidsvoorwaarden in de sportsector.
De Sport Recordings worden georganiseerd in opdracht van ‘
Samen Presteren’, het in 2013 opgerichte arbeidsmarktfonds in de sport, een samenwerking van de werkgevers- en werknemersorganisaties in de sport: de WOS, FNV Sport, De Unie en CNV Dienstenbond.
door: Marc Hoeben
Bij processen van bezuinigingen en reorganisaties kan het een belangrijk onderwerp zijn. Vaak leeft het idee dat sommige problemen op een slimmere manier ondervangen hadden kunnen worden. In de vijfde aflevering van De Sport Recordings ging het met medewerkers en werkgevers uit de sportsector - waaronder vertegenwoordigers van FNV Sport en de WOS - over 'medezeggenschap'. In het restaurant van het bondskantoor van voetbalbond KNVB in Zeist werd op open wijze van gedachten gewisseld, terwijl zich elders voor voetbalbegrippen een paleisrevolutie voltrok door het vertrek van bondscoach Guus Hiddink bij het Nederlands elftal. Er zijn veel ervaringen gedeeld en er is inspiratie opgedaan ter verbetering van de medezeggenschap in de sport. Het idee is bijvoorbeeld best practices van medezeggenschap in de sport in de etalage te zetten. Het arbeidsmarktfonds Samen Presteren zal daarbij gaan helpen.
In de sportwereld is medezeggenschap lang niet altijd een groot goed. Maar dat zou misschien moeten veranderen, viel uit de woorden van Dick Termond op te maken. “Als je het goed organiseert, kan het voor zowel werkgevers als werknemers een krachtig instrument zijn om de organisatie goed te laten draaien.” Termond was als specialist medezeggenschap van De Beuk Organisatieadvies voor de bijeenkomst uitgenodigd. In het eerste deel gaf hij eerst het referentiekader van het onderwerp aan:
“Medezeggenschap is al oud, het bestaat zo’n veertig jaar. De wet kan van betekenis zijn, maar het kan ook een blok aan het been zijn. De wetgeving stamt nog uit de beginperiode en is al die tijd hetzelfde gebleven. Ondertussen is de samenleving drastisch veranderd. We leven veel meer in een 24-uurseconomie, de gezagsverhoudingen op de werkvloer zijn veranderd, de structuur in bedrijven ook."
Twee medezeggenschapsorganen
Formeel zijn er op het gebied van medezeggenschap twee organen te onderscheiden: de personeelsvertegenwoordiging - oftewel PVT - en de ondernemingsraad, kortweg OR. "De PVT zie je eerder bij organisaties met tussen de tien en vijftig werknemers en een OR bij bedrijven of organisaties met meer dan vijftig werknemers. Dat kan, maar het is niet zo dat het in Nederland door een politieagent wordt gecontroleerd. De medezeggenschap is ingebed in wettelijke regelingen. Dat lijkt mooi, maar het kan zijn dat je daardoor alleen bezig bent met die regelingen. Terwijl er informeel natuurlijk ook het nodige kan gebeuren”, aldus Termond
"Dat je iets doet in medezeggenschap kan een managementoverweging hebben. Maar je kunt het daarnaast zien als een middel om je werknemers te motiveren"
Met elkaar in gesprek zijn en met elkaar in gesprek blijven. Dat is zó belangrijk, gaf Termond aan. “Je moet nooit uit het oog verliezen waarom je het doet. Dat geldt voor de werknemer, maar ook voor de werkgever. Dat je iets doet in medezeggenschap kan een managementoverweging hebben. Maar je kunt het daarnaast zien als een middel om je werknemers te motiveren.”
Geen voorbeelden uit sportsector
Voorbeelden uit zijn praktijk had Termond genoeg. Maar of hij ook voorbeelden uit de sportsector had? “Nou, nee, nul dus. Ik weet van deze sector hoegenaamd niks af. Het is wel moeilijk om daarmee gelijk iets over de sportsector te zeggen. Je kunt de behoefte aan medezeggenschap meten aan de hand van het aantal adviesaanvragen. Maar dat zegt niks. Het gaat erom dat je het goed met elkaar regelt en soms heb je dan geen PVT of OR nodig."
"Ik hoorde hier iemand zeggen dat de zaken met de OR goed lopen. Nou, dan is het al een succes. Ik herinner me ook nog goed het voorbeeld van de gemeente Hilversum, waar de gemeentesecretaris alle stukken over regelingen van tafel haalde. Ze zijn daar jaren verder en ze hebben het niet meer over rechten en plichten. Ze praten er nu over dat de dingen op de goede plek moeten komen en ze spreken elkaar aan op hun verantwoordelijkheid. Zo kan het ook. Je hoeft niet alles op papier te hebben staan.”
Invloed
De gedachte achter medezeggenschap, weet Termond, is vaak dat werknemers daarmee hun greep of invloed op de organisatie zouden kunnen vergroten. “En dan is de eerste klacht van de OR dat ze geen invloed heeft. Dat wordt dan geroepen en dat heeft ook te maken met de wet. Daarin staat dat de OR advies moet kunnen geven over reorganisaties, over grote processen. Maar juist bij grote processen als reorganisaties kun je op je vingers natellen dat het advies komt als de plannen voor de reorganisatie al klaar zijn. Zo raak je dus nooit met elkaar in gesprek. Terwijl de vraag blijft: 'waarom doen we dit, wat is belangrijk?'"
"Tegenwoordig kijken we er anders tegenaan, trekken werkgevers en werknemers meer gelijk op"
"De wet staat vol regelgeving, het is te veel om allemaal waar te maken. Je moet die ballast eigenlijk wegleggen. In de tijd van politici als Den Uyl, Van Agt en Wiegel werd de medezeggenschap geboren. Tegenwoordig kijken we er anders tegenaan, trekken werkgevers en werknemers meer gelijk op. Dat is een natuurlijke verschuiving richting moderne arbeidsverhoudingen.”
In die zin paste het verhaal van de aanwezige directeur van de Gelderse Sport Federatie, Tjienta van Pelt. Zij kreeg de baan zeven jaar geleden en had bij haar sollicitatie al een gesprek in aanwezigheid van adviserende leden van de PVT. Bij haar aantreden was de GSF een grote organisatie die veranderingen in bedrijfsvoering nodig had om nog beter te kunnen inspelen op de veranderende omgeving: functieprofielen, sociaal handboek, aangepaste salarisschalen, functioneringsgesprekken etc. Het ging haar vooral om de mensen, om met elkaar te kunnen praten en dat zo transparant mogelijk te doen.
Daarom heeft ze meteen de OR in het veranderingsproces betrokken. Het is gelukt in samenspraak en samenwerking met de OR de veranderingen door te zetten. Op deze manier zijn de medewerkers tijdig geïnformeerd en betrokken. Ondertussen is er veel veranderd.
"We zijn van 65 naar 30 mensen gegaan, we hebben een verhuizing achter de rug en we werken inmiddels in zelfregulerende teams. Om de samenwerking in goede banen te leiden zijn we aan de start gezamenlijk op cursus gegaan, de leden van de OR en ik. Daar hebben we de verwachtingen richting elkaar uitgesproken. Die we na elke OR-verkiezing weer even evalueren. Dat is enorm belangrijk in het veranderingsproces geweest en dat zou ik iedereen willen aanraden.”
Neuzen zelfde kant op
Het thema werd ook aangesneden door een vertegenwoordigster van De Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), waar de ondernemingsraad in oprichting is. “Als je begint, is het goed om de neuzen dezelfde kant op te hebben, elkaars verwachtingen af te stemmen. Van verschillende bronnen kun je informatie krijgen. Vanuit collega-sportbonden met een ondernemingsraad, maar ook via een cursusleider die bij jouw organisatie past.”
OR-leden vallen soms vanwege het vertrouwelijke karakter van besprekingen over salarisschalen of reorganisaties tussen het wal en het schip
Invloed kun je volgens Termond hebben op drie niveau’s. “Bij het richten, dus beleidsmatig. Daarnaast bij het inrichten. En tot slot bij het verrichten, het dagelijkse werk. Bij een ondernemingsraad heb je het over richten. Dan moet je aardig willen meekomen en meedenken over beleid, anders gaat het mank lopen. Maar als je er echt iets vanaf wilt weten, dan is het een buitenkans. In die zin hoor ik van werkgevers eerder de kant dat werknemers er geen belangstelling voor hebben en dat de werkgevers zich afvragen wie ze er voor kunnen benaderen. Maar het kan reuze leuk en interessant zijn en je moet niet in de valkuil stappen dat je het doet omdat het moet.”
Wantrouwen
Uit een verhaal van enkele van de deelnemers werd ook duidelijk dat OR-leden soms vanwege het vertrouwelijke karakter van besprekingen over salarisschalen of reorganisaties tussen het wal en het schip vallen. Door andere werknemers, die ze eigenlijk vertegenwoordigen, kunnen ze gewantrouwd worden. “Dan verdwijnen er banen en moeten mensen verhuizen en word je niet meer geloofd,” vertelde een OR-lid van een grote sportbond. Termond:
“Je komt vaak tegen dat hiërarchische verhoudingen een rol gaan spelen. Als bestuurder moet je je dat ook realiseren. Vertrouwen wordt al snel een ding en je kunt wantrouwen nooit helemaal wegnemen. Ik heb een paar keer een crisis bij een bedrijf mogen meemaken en weet uit eigen ervaring dat OR-leden het dan zwaar hebben, soms zelfs één tot twee jaar. Ik ken het voorbeeld van een groot museum in Nederland waar gerommeld werd met geld en de OR tot die ontdekking kwam. Maar de Raad van Toezicht hield de directie de hand boven het hoofd. Dat werd toch naar buiten gebracht en dat leidde echt tot vuil spel, ook tegen de OR.”
Bij conflicten heeft een PVT geen juridische mogelijkheden, een OR wel. “Je kunt naar de rechter of naar de Ondernemingskamer. Maar dan is het vaak al te laat. Medezeggenschap werkt alleen als werknemer en werkgever het willen.”
"Er bestaan heel veel verschillende vormen van democratie. Als vrijwilligers een belangrijke rol in je organisatie spelen, zal je er iets mee moeten"
Typisch voor sportorganisaties is de aanwezigheid van vrijwilligers, soms zelfs met verregaande verantwoordelijkheden. Termond: “Als je teruggaat naar de klassieke oudheid: er bestaan heel veel verschillende vormen van democratie. Als vrijwilligers een belangrijke rol in je organisatie spelen, zal je er iets mee moeten. Bij het ontwerp van de wet voor medezeggenschap draaide het heel erg om werkgevers met werknemers in loondienst. De wereld is veel groter geworden en kent zzp’ers, flexwerkers en vrijwilligers. Je moet weten wat er binnen die groepen leeft als werkgever, dus kun je ze betrekken bij de medezeggenschap. Je ziet momenteel nog nauwelijks zzp’ers in de OR. Maar dat kan eigenlijk niet meer.”
De Beuk Organisatieadvies
Expert bij de bijeenkomst van De Sport Recordings over medezeggenschap was Dick Termond van De Beuk Organisatieadvies. Hij is specialist op het gebied van medezeggenschap en heeft over het onderwerp een boek op zijn naam staan (‘De kunst van het betrekken’, in samenwerking met Lydia Schippers) en verschillende artikelen als ‘Afstandsbediening werkt niet meer’ en ‘Medezeggenschap met of zonder OR.’
Termond bekende eerlijkheidshalve nog nooit met een sportorganisatie op het gebied van medezeggenschap te hebben gewerkt. “Ik ken deze wereld niet, maar heb geen idee waarom het zo is. Wat ik hier aantref, komt op mij heel prettig over.” Termond geeft als zzp’er training en advies. “Ik ben niet goedkoop, maar ik ben het wel waard. En het is wel zo: als organisaties echt geen geld hebben, dan ben ik niet te beroerd om het voor niks te doen.” Adviseren over medezeggenschap is voor Termond maatwerk. “Er bestaat geen doorsnee advies of training. Ik begin altijd met de vraag: wat willen jullie precies? Soms is dat van alles, soms is dat eigenlijk niks.”