door: Henk Kraaijenhof
'Wag the dope': de titel van deze column is geïnspireerd op de titel van de film 'Wag the dog' uit 1997: waarin een president (nee, natuurlijk niet de Amerikaanse) die een minderjarig meisje verkracht heeft een oorlog begint om de media en het volk van zijn eigen daden af te leiden.
Ik schreef het al eerder: 'doping is opium voor de media'. Het leidt de aandacht af van andere en wellicht veel grotere problemen die de sport kent. Ik noem er slechts enkele zoals belangenverstrengeling en fraude, matchfixing (over bedrog gesproken), de status van de sporter, de gezondheid van de sporter, geweld op en rond de sportvelden, enz. Problemen die continu naar de achtergrond verschuiven vanwege de hysterische aandacht voor doping.
Want het is leuk om de topsport en de topsporter voortdurend onder de microscoop te bestuderen, maar laten we het geheel in een breder verband trekken. Na van 1981 tot 2004 werkzaam te zijn geweest in de topsport als trainer en adviseur van topsporters, beschrijf ik een weinig gehoorde visie, namelijk die uit de loopgraven van de frontlinie van de sport zelf. Van de nog actieve sporters hoeft u al geen eerlijke of betrouwbare mening meer te verwachten, want elke poging tot nuance in het dopingdebat maakt hen automatisch tot verdachte. Dus zullen ze keurig netjes zeggen dat ze tegen dopinggebruik zijn, zelfs als ze zelf gebruiken. Wij maken dat ze geen andere keus hebben.
Doping, waar gaat het over? Ach, wie het weet mag het zo langzamerhand zeggen. Er bestaat nog niet eens adequate definitie; zelfs de zogenaamde experts zijn er het niet over eens en de dopinglijsten veranderen van maand tot maand en verschillen van sport tot sport, van organisatie tot organisatie en van land tot land. Van enige juridische harmonie is absoluut geen sprake.
Advocaten komen dan ook met een lachwekkende definitie: een stof moet om doping te heten aan twee van de drie onderstaande criteria voldoen:
• het moet (mogelijk) prestatiebevorderend zijn (zoals koffie);
• het moet (mogelijk) schadelijk zijn voor de gezondheid (zoals suiker of 8 liter water);
• het moet in strijd zijn met de Spirit of Sport (jawel, hoofdletters) die weer gekenmerkt wordt door elf waarden:
1. ethiek, 'fair play' en eerlijkheid;
2. gezondheid;
3. uitmunten in prestatie;
4. karaktersterkte en ontwikkeling;
5. vreugde en plezier;
6. teamwork;
7. toewijding en inzet;
8. respect voor regels en wetten;
9. respect voor jezelf en andere deelnemers;
10. moed;
11. gemeenschap en solidariteit.
Het zijn precies de eisen die ik stel aan mijn eigen werknemers, dus die lijst hangt in ons kantoor bij de voordeur.
Maar tegen hoeveel van deze elf waarden moet de sporter zondigen zodat hij/zij zondigt tegen dit criterium als geheel? Moeten deze criteria voor altijd gelden, of mag ik ook eventjes geen moed betonen. En als ik geen moed betoon en geen vreugde en plezier in mijn sport heb, en een kop koffie drink, ben ik dan een dopingzondaar of nog niet? Geen van deze criteria is specifiek voor sport. En lees ze nog eens goed en plak deze criteria nu op bijvoorbeeld de politiek en het bedrijfsleven, bijvoorbeeld de bankwereld, en huiver.
Waar die regels ook nageleefd worden, in ieder geval niet binnen de organen en instanties die deze regels zelf bedacht hebben. Of denk anders maar aan de Rabobank die de vermoorde onschuld speelt, over het overtreden van de regels binnen de wielersport en een week daarna zelf een boete van honderden miljoenen moet betalen vanwege overtreding van de regels die voor henzelf gelden. Een schrille vergelijking dunkt me. Het is altijd interessanter anderen tegen jouw scherpe meetlat te houden dan zelf de maat genomen te worden.
Maar laten we voor het gemak en de tijd even kijken naar de gezondheid van de sporter. Hoe druk maken wij ons daarover? Of over de gezondheid van onze medemens in het algemeen? Wees eerlijk, eigenlijk niet. Dodelijke olympische afdalingen bij het bobsleeën en rodelen, een steeds zwaarder wordende Tour de France (komend jaar maar liefst twee keer de Alpe d’Huez), worden er nog marathons gelopen zonder dodelijke afloop en waar blijft het verbod tegen alpinisme, één van de meest dodelijke sporten die we kennen? (op de K2 - de een na hoogste berg ter wereld - komt 10.7% niet terug beneden, op de Mount Everest - de hoogste berg ter wereld - is dat 'slechts' 5.8%).
Maar wie staat er op en roept op aan deze suïcidale waanzin een halt toe te roepen in het kader van het beschermen van de gezondheid van de sporters? Ja, doping kan gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Maar we hebben het dan meestal niet over de stoffen zelf, maar over misbruik van medicamenten. In vrijwel alle gevallen hebben we het dan over absurd hoge doseringen over veel te lange tijd. Dat daar schade uit ontstaat is logisch en dat dat kan leiden tot een dodelijke afloop, dat klopt. Maar over hoeveel gevallen spreken we dan op jaarbasis? Tenslotte wordt doping - bijvoorbeeld anabolica - al sinds de jaren zeventig gebruikt ('breakfast of champions'). We zouden veertig jaar later daar toch minstens de zware gevolgen van moeten kunnen zien.
Een mooi retorisch betoog wellicht, maar hier zijn wat harde cijfers en niet uit eigen koker. Als we het gevaar van bijvoorbeeld anabolica-gebruik als meest genoemde gevaarlijke dopingmiddel moeten beoordelen, voor zowel het individu als de maatschappij, dan is dat namelijk al gedaan in het rapport: 'Ranking van drugs. Een vergelijking van de schadelijkheid van drugs'. Een rapport van wetenschappelijke experts, toxicologen, epidemiologen, enz. uit 2009, uitgevoerd door het RIVM in opdracht van het Ministerie van VWS. Hieruit blijkt dat anabolica tot de minst schadelijk middelen behoren. Minder schadelijk dan alcohol, amfetamine, cocaïne, cannabis (!), benzodiazepinen, ecstasy of tabak (J.G.C. van Amsterdam: 'Ranking van drugs. RIVM rapport 340001001', 2009). We hebben het dan nog niet eens over de gezondheidsschade door suiker of fast food, over schadelijke stoffen in drinkwater of vlees of over fijnstof.
Een ander stuk informatie: wetenschappers kwamen tot de conclusie dat testosteron-injecties een veilig anticonceptiemiddel voor mannen zijn. En dan hebben we het over gebruik over lange termijn, dus niet een paar weken. Resultaat van onderzoek bij 1045 mannen: 'Monthly injection of 500 mg TU provides safe, effective, reversible, and reliable contraception in a high proportion of healthy fertile Chinese men' (Gu, Liang; J.Clin.Endocrin. Metab. Vol, 94, Juni 2009, pg.1910.).
En ter vergelijking:
• alleen al het anti-acne middel Diane 35 was in de laatste jaren verantwoordelijk voor minimaal elf doden (NRC Handelsblad 4 maart 2013). Maatregelen van de overheid: geen;
• in Nederland sterven per jaar ongeveer 3.000 mensen door vermijdbare medische missers (W.G Verkruisen, Nederlands Juristenblad);
• in Nederland worden per dag ongeveer 200 mensen in een ziekenhuis opgenomen wegens verkeerd gebruik van medicijnen (H. Beijer, Wetenschappelijk Instituut van Nederlandse Apothekers);
• per jaar sterven er ongeveer 540 mensen door langdurig gebruik van pijnstillers (ook veel gebruikt door topsporters, maar staan niet op de dopinglijst (H.Vonkeman, Medisch Centrum Twente));
• ook overlijden er ongeveer 300 mensen door gebruik van hartmedicatie (S. Straus, Erasmus Universiteit).
Afgeronde getallen over de laatste jaren:
• 100 mensen stierven aan het directe gebruik van harddrugs;
• 800 mensen stierven door direct gebruik van alcohol;
• 1.500 mensen stierven door alcohol als secundaire doodsoorzaak;
• 20.000 mensen stierven door de gevolgen van roken.
Nu is elk overlijdensgeval door het gebruik van doping er eentje teveel, begrijp me goed, maar bovenstaande getallen laten zien dat wie serieus genomen wil worden als hij spreekt van het beschermen van de gezondheid van zijn medeburgers er nog heel wat andere prioriteiten voorrang zouden moeten verdienen.
Waarom dan toch die hysterie over het gebruik van anabolica en andere dopingmiddelen?
Wellicht het 'Reefer Madness'-effect? Een film uit 1936 zorgde ervoor dat cannabis tot op de dag van vandaag een slechte naam heeft in de VS. Het eenmalig gebruik van cannabis kan immers leiden tot verkrachting, doodslag en krankzinnigheid, dat weet toch iedereen die de film gezien heeft. Ik ben er zeker van dat we in Nederland - ondanks de problemen van langdurig cannabisgebruik - toch een wat andere visie daarop hebben. In de VS geldt voor cannabisbezit als overtreding één jaar cel en 2.000 dollar boete. Geen wonder dat 12-13 % van de mensen die in de VS in de gevangenis zitten, dat te danken hebben aan cannabis. In 2005 werden er 787.000 Amerikanen gearresteerd vanwege cannabisbezit of -gebruik. Stel, we zetten alleen al alle anabolicagebruikers achter slot en grendel, dan heeft Nederland er ook minimaal 160.000 arrestanten bij.
Maar goed, daar betalen we tenslotte ook belasting voor. Want we weten het, net als in Reefer Madness: anabolica leidt tot onder meer kanker, impotentie, hartinfarcten en 'roid rage' of wel ongecontroleerde agressie. Alleen jammer dat daarvoor geen enkel degelijk en hard wetenschappelijk bewijs is.
Deze discussie wordt met name gevoerd door mensen met weinig of geen verstand van zaken en zoals meestal, hoe minder verstand van zaken, hoe sterker de mening. In de dopingdiscussie regeert de onderbuik als nergens anders. Over interviews bij Oprah en verassende onthullingen, vrijwel altijd achteraf. Vaak beperkt men zich tot krantenberichten over topsporters, maar dan nog heel selectief.
Hoeveel hebben we niet gelezen over het cocaïnegebruik van Yuri van Gelder, maar hoe weinig over het cocaïne- en MDMA-gebruik van Olympisch zilveren medaille winnaar in het hockey, Jesse Mahieu? Nog steeds hoor ik over de door Ajax verloren Champions League-finale tegen Juventus - in 1996 - die Cup zou terug moeten naar Amsterdam vanwege vermeend dopinggebruik bij Juventus. Mijn vraag: geeft Ajax dan ook alle cups terug die het won, omdat zijn eigen spelers waren gedoped door toenmalig clubarts Dr. Rolink, te weten met amfetaminen en anabolica, terug aan de eerlijke winnaar van die duels? Kijk, daar hoor ik dus nooit iemand over. Jouw doping is natuurlijk veel erger dan mijn doping.
En waar leidt dit allemaal naartoe? Dat is niet moeilijk te voorspellen, die trend is immers al een jaar of wat geleden ingezet. Sleutelwoorden in stoere bestuurderstaal als: zerotolerance, nog meer regelgeving, meer controles, strengere straffen, criminalisering, en corruptie. Na jaren uitgevochten juridische schermutselingen bij verschillende instanties, met terugwerkende kracht worden tien jaar oude medailles weer ingenomen en records ongeldig verklaard, maar who really cares? Een spiraal die eindigt in een zwart gat zonder oplossing. Dit gaat niet alleen ten koste van de topsport, maar ook van de breedtesport en de recreatiesport als geheel.
En eigenlijk hebben we het geheel allemaal al eens voorbij kunnen zien trekken. Denk aan de prohibitie in de VS, het meest grootschalige (en meest mislukte) experiment op dit gebied. Het genadeloze verbod op alcohol, dat slechts leidde tot meer alcoholisten dan ooit tevoren, zelf gestookte giftige alcohol, de opkomst van de georganiseerde criminaliteit en corruptie die als nooit tevoren bloeide. Maar voor wie de lessen uit de historie niet geleerd heeft is hier de 'war on doping’, even kansloos als 'the war on cancer', 'the war on drugs' en 'the war on terrorism'. Een goed idee voor enkelen die er belang bij hebben, een bedreiging voor vele onschuldige burgers en een dure poppenkastvoorstelling voor vele anderen.
De topsport en daarmee ook zijn voedingsbodem - de sport in alle andere geledingen - staat onder druk door verschillende oorzaken. Maar op dit moment staan we qua beleid over doping voor een keuze: gaan we door op de ingeslagen weg van repressie, wantrouwen en criminalisering, of hebben we de moed om - net zoals ons land dat destijds had in het beleid ten aanzien van cannabisgebruik - voorop te lopen met een liberale koers? Dat zou die veelbesproken VOC-mentaliteit zijn waar zo vaak naar gerefereerd wordt. Het zou ook getuigen van realiteitsbesef, toekomstvisie en inzicht in de menselijke psyche en historisch besef. Of we dat hebben? Ik durf het te betwijfelen, gezien de tegenkracht van belanghebbenden. Maar de toekomst zal het ons leren, net zoals de Prohibitie een goede maar in alle opzichten dure les was voor de VS, goedschiks of kwaadschiks.
'Morele verontwaardiging is in de meeste gevallen: 2% moreel, 48% verontwaardiging en 50% jaloezie' - Vittorio de Sica
Henk Kraaijenhof is performance consultant bij zijn eigen bedrijf Vortx. Verder was hij was atletiekcoach van o.a. Nelli Fiere-Cooman, Merlene Ottey, Troy Douglas en Letitia Vriesde. Verder was hij consultant van de Engelse rugbybond, coördinator van de krachttraining van het Nederlands herenhockeyteam, conditietrainer van o.a. tennisser John van Lottum en tennisster Mary Pierce, consultant bij voetbalclub Juventus en bondstrainer van de KNAU bij de heren, dames en junioren. Kraaijenhof is ook één van de oprichters van NLcoach, de belangenbehartiger van trainers en coaches.