door: Marc Hoeben | 25 september 2014
Vanuit het samenwerkingsverband ‘Naar een veiliger sportklimaat’ van sportkoepel NOC*NSF en tal van sportbonden werd eerst uitgebreid onderzoek gedaan naar de factoren voor succes of falen en het gedrag van coaches en trainers om tot een veilig, plezierig en ontwikkelingsgericht sportklimaat te komen. Nu - een kleine vijf maanden na het verschijnen van de resultaten - is het lijvige rapport terug gebracht tot een leerzaam animatiefilmpje en een praktijkboekje voor trainers, coaches en begeleiders onder de titel ‘Vier inzichten over trainerschap.’
Jens van der Kerk - werkzaam bij voetbalbond KNVB en één van de projectleiders van Veilig Sport Klimaat (VSK) - was betrokken bij de omvangrijke klus. In het seizoen 2013-2014 werden 37 trainers/coaches uit verschillende takken van sport intensief gevolgd, vertelt hij. De trainingen werden bezocht, er werden scorelijsten opgemaakt, de video snorde, de deelnemende sporters werden vooraf en achteraf geïnterviewd over de oefensessies. Alle informatie samen leverde een omvangrijk rapport op.
“Een belangrijke conclusie is dat de meeste trainers goed beseffen dat ze, naast de sporttechnische invloed, een pedagogische invloed hebben. Ze kunnen bovendien goed verwoorden waar ze in dat opzicht op moeten letten”, aldus Van der Kerk.
Optimaal sportklimaat
Ook de bepalende rol van de trainer/coach bij het creëren van een optimaal sportklimaat kwam in beeld. Van der Kerk: “Veel wisten we natuurlijk al, maar dit leverde wel een goed beeld op van wat er daadwerkelijk gebeurt. Als trainer/coach krijg je soms met schijnbaar tegenstrijdige zaken te maken. Dan staat bijvoorbeeld plezier tegenover het naleven van gemaakte afspraken. Of staan diezelfde afspraken tegenover het ruimte bieden aan het ontwikkelen van eigen inzichten bij de jeugd. Want hoe ver ga je in het vastleggen van structuren als het toch ook goed is als ze hun grenzen proberen te verkennen? En ga je zelf de volgende ontwikkelingsstap benoemen of geeft het kind die zelf aan? In de praktijk kom je zulke dilemma’s continu tegen.”
Compleet verrast door de resultaten van het onderzoek was opdrachtgever en initiatiefnemer VSK niet, geeft Van der Kerk aan. Wel zorgde het voor een mooie ordening van belangrijke inzichten in de wereld van trainers en coaches in de laatste tien jaar. Het bood een basis voor een vertaalslag naar de praktijk van veld en sportzaal.
“We zijn tot vier criteria gekomen voor een veilig, plezierig en ontwikkelingsgericht sportklimaat,” vertelt Van der Kerk, “waar alle deskundigen hun ei in kwijt kunnen. Bij het eerste draait het om structureren, om het creëren van duidelijkheid. Bij het tweede gaat het om stimuleren, om positief coachen, het geven van complimenten, het waarderen van inzet en het maken van persoonlijke stapjes.
Het derde inzicht is het geven van individuele aandacht. De gemiddelde trainer heeft de neiging zich vooral te richten op de talentjes, praatjesmakers of ordeverstoorders. Terwijl het zo belangrijk is iedereen de juiste aandacht te geven. Bij het vierde punt wordt het overdragen van de regie genoemd. Via vragen kun je sporters bewust maken. Zo van: wat kun je al? Wat is je volgende stap in ontwikkeling? Hoe kun je die realiseren?”
Na een week al 7500 keer bekeken
Op een speelse en leerzame manier wil VSK deze vier inzichten onder trainers en coaches aan de man brengen. Het bureau Creative Beards - bekend van de Back to Basics-filmpjes - werd ingehuurd, wat leidde tot de huidige animatiefilm. Van der Kerk: “Na een week online was het al 7500 keer bekeken. Dat is een uitstekende score voor een instructiefilm.”
Het filmpje en het praktijkboekje zijn gericht op trainers en coaches uit alle sporten. “Het richt zich vooral op de breedtesport, de situatie is in individuele- of teamsporten niet totaal anders. Een atletiektrainer heeft ook te maken met een groep.” VSK heeft de doelstelling zo veel mogelijk coaches en trainers uit de breedtesport te bereiken. “We willen ze nog meer triggeren en helpen de vaardigheden te ontwikkelen voor een optimaal sportklimaat.” Deels, via cursussen en bijscholing, vindt de boodschap al haar weg. “En er lopen trajecten op verenigingen zelf. We liggen goed op schema.”
Naast het filmpje, te bekijken op YouTube, is het praktijkboekje in fysieke vorm aan te vragen bij de Academie voor Sportkader. “Het boekje zien we als een reminder. Het is een extra manier om mensen te beïnvloeden.”
Voor meer informatie over het onderzoek klik hier. Voor de inhoud van het Praktijkboekje ’4 inzichten over trainerschap’ klik hier (pdf)