'Zwembaden moeten eens goed in de spiegel kijken' 28 november 2013

door: Lennart Bloemhof | 28 november 2013

Steeds meer Nederlandse zwembaden schrijven rode cijfers en luiden de alarmbel na de aangekondigde lastenverzwaringen voor hen vanuit de landelijke en lokale overheid. André de Jeu is directeur van Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) en behartigt zodoende de belangen van VSG-gemeenten met zwembaden. Volgens hem helpen de lastenverzwaringen de zwembaden niet verder, maar is de huidige tijd ook een moment voor zwembaden om eens goed in de spiegel kijken.

Zwembaden huiveren bij de gedachte aan de gemeenteraadsverkiezingen in het voorjaar van 2014 en de daaropvolgende coalitieakkoorden, waarin bezuinigen het belangrijkste agendapunt zal zijn. Sommigen baden vrezen te moeten sluiten na deze periode, aangezien nóg een schep bezuinigingen het volgens hen onmogelijk maakt om hun zwembaden draaiende te houden.

Zwembadvrees
Afgelopen weken zorgden vooral de voorgenomen waterbelasting en nieuwe Zwemwaterwet voor consternatie binnen en buiten de zwembadwereld. Diverse zwembadmanagers uitten hun onvrede via de media. De hogere watertaks - waarmee de belasting per kubieke meter leidingwater van 16,5 cent naar 20 cent gaat - zou zwembaden tussen de vijfduizend tot tienduizend euro gaan kosten op jaarbasis, afhankelijk van het aantal baden dat het zwembad heeft.

Voorstellen voor de nieuwe Zwemwaterwet eisen van zwembaden dat ze hun water vaker en beter controleren en legt de verantwoordelijkheid hiervoor volledig bij de zwembadmanager. Voor sommige zwembaden betekenen die veranderingen van regels forse investeringen.

Recentste onrust was de enquête onder zwembadpersoneel die vakbond Abvakabo FNV vorige week vrijdag publiceerde, waaruit bleek dat het personeel vreest voor de veiligheid van zwembaden als er nog meer gekort wordt op bijvoorbeeld gediplomeerd personeel. De vakbond riep gemeenten op daarom vooral niet meer te bezuinigen op zwembaden.

Roer om
VSG-directeur De Jeu begrijpt de zorgen rond de betaalbaarheid van zwembaden. “Maar we gaan naar een nieuw tijdperk”, zegt hij helder. “Je kunt als zwembad niet meer aankloppen bij de gemeente om nog meer subsidie, want dat geld is er niet. Het is tijd om dingen anders te gaan organiseren.”

Volgens hem moeten zwembaden zich anders gaan positioneren en presenteren in gemeenten: “Negen van de tien keer staat een zwembad als sport aangemerkt in de gemeentebegroting, maar is een zwembad eigenlijk wel sport?”, vraagt De Jeu zich hardop af. “Bedenk eens wat een multifunctionele accommodatie als een zwembad nog meer kan zijn. Bijvoorbeeld een sociale instelling waar senioren zwemmen of waar mensen die aan de onderkant van de arbeidsmarkt staan, kunnen werken.

“Uiteindelijk is het voor een gemeenteraad vaak makkelijker om een paar ton op het etiket ‘sport’ te bezuinigen, dan op een sociale voorziening met een brede maatschappelijke impact”, vervolgt De Jeu. “Laten we daarom vooral eens breder kijken en dat ook uitdragen.”

Wel bevestigt hij dat de lastenverzwarende overheidsmaatregelen niet stimulerend werken voor het omgooien van het roer bij zwembaden. “Maar een zwembadmanager zal echt niet een ongeschoold iemand toezicht laten houden. Vroeg of laat wordt een zwembad daarop altijd wel gecontroleerd door de provincie”, benadrukt hij.

Initiatieven
De VSG-directeur chargeert door te zeggen dat de crisis eigenlijk juist een zegen is, zodat zwembaden gedwongen worden om zichzelf opnieuw uit te vinden. “Want dat is nodig. Ik noem het ook geen crisis, maar een nieuwe tijd waarin veranderen onvermijdelijk is. Dat besef moet doordringen bij zwembaden en gemeenten.”

Naast personeelskosten zijn energiekosten de heetste ijzers op de begroting van noodlijdende zwembaden. Op het gebied van energiereductie kunnen zwembaden nog veel winnen, denkt De Jeu. Hij noemt als voorbeeld een energiereductie-idee dat hij zag op het VSG Nationaal Zwembadcongres 2013 in Emmen, een week geleden.

De Jeu legt uit dat het warm houden van een zwembad veel energie kost, maar dat het stabiel houden van de temperatuur in de hal ook flink wat stookkosten opeist. De haltemperatuur moet namelijk een graad warmer zijn dan de watertemperatuur, anders ervaren mensen kou als ze uit het water komen.

“En van oudsher zijn deze temperaturen hoog, omdat aardgas en energie een aantal jaar geleden nog relatief goedkoop waren. Dat is nu anders”, zegt De Jeu. Een zwembadmanager op het congres presenteerde zijn oplossing: hij verlaagde per week geleidelijk zowel de watertemperatuur als haltemperatuur. De Jeu: “Geen klant heeft bij hem geklaagd en het is een simpele manier om energiekosten te reduceren.”

Maar niet elke maatregel is volgens hem een gouden sleutel. Zo zou het verplichten van een badmuts - zoals in Italiaanse en Duitse zwembaden - ervoor zorgen dat zwembadwater minder vaak ververst zou hoeven te worden. De Jeu ontkracht deze stelling: waterexperts legden hem uit dat het effect hiervan verwaarloosbaar is. “Maar wanneer mensen bijvoorbeeld douchen voordat ze het water ingaan, heeft dit wel een gunstige invloed op de verversingsfrequentie. Helaas doen veel mensen dit niet.”

VSG-steun
Al die initiatieven ten spijt, vast staat dat alle zwembaden evenredig getroffen zullen worden door de aanstaande overheidsmaatregelen, benadrukt De Jeu: zowel hotelzwembaden, sauna’s, commerciële baden, als de zwembaden van de bij VSG-aangesloten gemeenten. Wat zijn organisatie de komende maanden gaat doen om VSG-zwembaden te ondersteunen?

“Wij blijven hameren op CO2-voetafdrukken en energiereductie. Zo kunnen VSG-gemeenten met zwembaden nu gratis de Milieubarometer gebruiken. Dat is een tool waarmee ze een duidelijk overzicht krijgen waar precies energievoordelen te halen zijn. Een gemeente wil dan ook best investeren om die voordelen te behalen.

“Verder zullen we inzetten op het maken van de koppeling met gemeentelijk beleid via bijvoorbeeld Social Return On Investment (SROI), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en het stimuleren van arbeidsparticipatie. We zullen gemeenten en zwembaden adviseren om slim samen te werken met organisaties in de buurt.”

Daarnaast wil de VSG partijen samenbrengen en succesvoorbeelden delen. Daarom start het gemeenteplatform vanaf 2014 met zogenaamde ‘duurzaamheidskringen’ voor zwembaden, waar VSG-uitgangspunten en adviezen regionaal zullen worden besproken.

Volgens De Jeu werken veel andere maatregelen, zoals het duurder maken van toegangskaartjes, tijdelijk. Hij vergelijkt het met een gemeente die alsmaar WOZ-waarden blijft ophogen om financiële gaten te dichten. “Zoiets kan zin hebben omdat de gebruiker betaalt, maar daar zit niet de oplossing”, zegt hij met overtuiging. “Ik ben heel positief ingesteld, maar als je alleen maar uit het raam blijft roepen dat zwemmen leuk is, gaat dat niet werken. Dit is een nieuwe tijd en je moet als zwembadmanager, maar ook als gemeente en bezoeker, anders naar het zwembad gaan kijken.”

Voor meer informatie: www.sportengemeenten.nl