Energieneutraal clubgebouw geeft financiële slagkracht 19 september 2013

door: Lennart Bloemhof | 19 september 2013

Jarenlang betaalde voetbalvereniging FC Oldemarkt forse energierekeningen. Het bestuur - met voorzitter André Bus aan het hoofd - zou die tienduizend euro op jaarbasis veel liever aan andere zaken besteden. Toen in 2008 nieuwbouw onvermijdelijk was, nam het bestuur het initiatief duurzaamheid centraal te stellen in de nieuwbouwplannen van de vereniging. Het resultaat leverde de Overijsselse voetbalclub een nominatie op voor de Meer dan Voetbal Award in de categorie ‘Amateurproject van het jaar’. Op 8 september jl. nam de club het nieuwe sportcomplex officieel in gebruik.

Zonne- en warmtepanelen op het dak, geïsoleerde muren, kunststof kozijnen. Het zijn een paar voorbeelden van de duurzaamheidkenmerken in en rondom de nieuwe, energieneutrale accommodatie van FC Oldemarkt. Het moet de energie- en onderhoudskosten van de voetbalclub de komende tientallen jaren beperken tot een minimum.

“Mensen denken al snel dat duurzaam bouwen niet iets is voor een voetbalclub”, zegt voorzitter Bus, in het dagelijks leven hoofddocent Ruimtelijke Ordening en Planologie aan Saxion Hogescholen. “En dat vind ik misschien nog wel het mooiste aan dit verhaal: we hebben als relatief kleine vereniging - met zo'n 350 leden - een visie uitgevoerd waar veel anderen niet aan denken.”

Maar het kostte de voorzitter wel de nodige tijd om naast de leden ook andere betrokken partijen als gemeente en provincie te overtuigen van het nut van een duurzaam gebouw voor een amateurclub gevestigd in een klein dorp, in het noorden van Nederland. “We hebben het geld niet dik op plank liggen, net als veel andere amateurclubs. Maar als je mensen kunt overtuigen om niet alleen te kijken naar wat een dergelijk project de eerste drie jaar kost en juist focust op wat het de komende dertig jaar oplevert - namelijk 300 duizend euro - ontstaat er begrip. Zeker wanneer dat gesteund wordt door een heldere visie.”

Jeugdfocus
En die visie focust op de jeugd en vrijwilligers van de voetbalclub. Bus: “We werkten met het motto: ‘Scoren voor de jeugd met duurzaam bouwen’. Daar hebben we uiteindelijk de leden, sponsoren en gemeente mee overtuigd.” De achtergrond van Bus als gymdocent - gecombineerd met zijn werkexpertise op het gebied van duurzaam bouwen - vormde de basis voor de visie achter het duurzaamheidproject.

“Bewegen is belangrijk voor de jeugd. En zeker nu, met het dalende aantal gymlesuren voor basisschoolkinderen die vaak worden gegeven door niet-vakleerkrachten. Verder zijn trainers op de club bijna altijd vrijwilligers zonder beweegexpertise. Om kinderen alsnog gedegen beweegbegeleiding te bieden via de club, zijn structurele financiële middelen nodig om te investeren in de scholing van vrijwilligers. Met die drive ging ik op zoek naar een financieringsconstructie.”

Duurzaam
Bus kwam met zijn zoektocht uit bij de energierekening van zijn vereniging: een post die zo’n vijftien procent van het kostentotaal op jaarbasis inneemt. “Een voetbalaccommodatie heeft specifieke kenmerken waar je met duurzaamheid op kunt inspelen. Het gebouw wordt bijvoorbeeld veel in het weekend gebruikt. Dan ga je kijken of je water doordeweeks alvast kunt opwarmen via warmtepanelen en kunt opslaan in vaten, en het gebruik van elektriciteit kunt afdekken met zonnepanelen. Technologie is in essentie niet het probleem. In de kantoor- en bedrijvenwereld zijn ze daar ver mee.”

Vijf eisen
Van tevoren bepaalde de voetbalvereniging een vijftal eisen waaraan de duurzame accommodatie moest voldoen: energieneutraal, onderhoudsarm, functioneel, sober en sfeervol.

“Je moet dan denken aan simpele dingen”, zegt Bus. “Zo hebben we een overstek gemaakt dat onder meer regenwater van de onderliggende gevel weghoudt, zodat het gebouw minder snel beschadigt en slijt. We hebben het sober gehouden, vanwege de flinke som geld die de verbouwing kost. Er ligt geen vloerbedekking in de kantine en er komt veel materiaal terug dat we niet hebben weggewerkt, zoals de witte cementblokken en dragers van staal in de kantine.”

Om de sobere bouwstijl te compenseren zette de vereniging in op een sfeervolle kantine. “Samen met een leerling-werkplaats in de buurt hebben studenten - in het kader van hun afstudeeropdracht - daarvoor ideeën bedacht”, aldus Bus. De opdracht kende één belangrijk criterium: met vijftien mensen moet het net zo gezellig zijn in de kantine als met honderdvijftig mensen. Bus: “Onze leden mochten kiezen welk idee we zouden uitwerken. Wij betaalden alleen het materiaal en het leverde onze kantine een warme uitstraling op met veel hout en een mooie bar die het oog trekt.”

Verder investeerde FC Oldemarkt in extra isolatiemateriaal en duurzaamheidtechnologie om het gebouw energieneutraal te maken. “Maar we hebben wel gelet op de termijn waarin die investeringen zichzelf terugverdienen; dat moet binnen vijftien jaar zijn. We konden ook warmtesystemen aanschaffen die binnen vijfentwintig jaar zichzelf terugverdienden, maar dat risico vonden we te groot.”

Kostenplaatje
840 duizend euro. Dat is volgens Bus het prijskaartje dat aan het nieuwbouwproject van FC Oldemarkt hangt. 678 duizend euro van dat bedrag zijn bouwkosten. Het restant wordt gecompleteerd door 50 duizend euro aan planvoorbereidingskosten, 65 duizend euro aan leges, bodemonderzoek, aanleg van de toegangsweg en sloop van oude gebouwen en 47 duizend euro aan onvoorziene kosten, rente en aflossing over de bouwperiode van twee jaar.

Ongeveer 120 duizend euro van de bouwkosten zijn duurzame maatregelen, aldus Bus. “We weten die bedragen zo precies, omdat we door zelf 40 duizend euro te investeren in duurzame maatregelen, eenzelfde bedrag hebben gekregen van de provincie en de gemeente via duurzaamheidsubsidies. Om op die 80 duizend euro subsidie aanspraak te kunnen maken, moesten we de duurzaamheidkosten exact in kaart brengen.”

De vereniging kon verder leunen op veel bouwexpertise binnen de club. Ongeveer 150 vrijwilligers staken hun vrije uren in het bouwproject. Bus prijst zich gelukkig met die vele betrokken clubleden. “We hebben bijvoorbeeld in het bouwteam een projectleider die bouwprojecten van miljoenen euro’s aanstuurt. Die kent het klappen van de zweep, wat de samenwerking met partijen als het architectenbureau en de gemeente ten goede komt. Verder hebben we elektriciens, metselaars, stratenmakers en tegelzetters in ons ledenbestand.”

Stichting
Nu het gebouw er daadwerkelijk staat, is de club opvallenderwijs niet zelf eigenaar van de accommodatie. “De gemeente vroeg ons een stichting op te richten voordat ze geld in het project wilden investeerden. Dat zou de gemeente een kleine honderdduizend euro besparen, aangezien een stichting btw terug mag vorderen en een vereniging niet”, legt Bus uit over die constructie. “Bijkomend voordeel is dat de stichting als eigenaar ook belang heeft bij goed onderhoud en als derde persoon dit in de gaten houdt.”

Het stichtingbestuur wordt gevormd door vijf externe bestuurservaren vrijwilligers en is de formele eigenaar van het gebouw. FC Oldemarkt is hoofdhuurder. De geprivatiseerde constructie biedt ook openingen voor eventuele andere geïnteresseerde sportorganisaties om van het sportcomplex gebruik te maken. Bus: “Dat is vrij uniek. Andere sportgerelateerde partijen kunnen zich bij de stichting melden wanneer ze interesse hebben om een activiteit op te zetten.”

Award
Eind juni werd het project van FC Oldemarkt genomineerd voor de Meer dan Voetbal Award in de categorie ‘Amateurproject van het jaar’. Onder meer de intentie om met het project het bespaarde geld te herinvesteren in de jeugd en vrijwilligers, oogstte lof bij de jury.

“Het is natuurlijk hartstikke leuk als je positief opvalt”, zegt Bus enthousiast over de nominatie. “Maar als wij - als kleine amateurvereniging - tienduizend euro op jaarbasis kunnen besparen, moeten andere clubs dat ook kunnen. Er ligt zoveel potentie op dit gebied en het zou te zot zijn om dit niet te benutten. Met geld dat je op lange termijn bespaart met een energieneutraal gebouw, kun je ontzettend veel doen.”

Bus noemt het gerichter inzetten van beweegfunctionarissen bij sportverenigingen als mogelijke investering van het bespaarde geld. “Er wordt nu niet structureel gebruik gemaakt van de kennis en kunde van deze mensen omdat elke gemeente ze anders inzet en deze daardoor overal andere dingen doen. En dat terwijl er wel flink in wordt geïnvesteerd door het Rijk en de gemeenten, aangezien bewegingsfunctionarissen de bewegingsarmoede bij de jeugd moeten opvangen.

“Als wij straks kunnen zeggen tegen de gemeente: ‘We nemen een paar uur per week een deel van het salaris van de beweegfunctionaris voor onze rekening, zodat hij of zij onze jeugdtrainers komt bijscholen’, dan haal je beweegexpertise in huis voor een betaalbare prijs. Alle partijen hebben voordeel bij een dergelijke regeling en een structurele, goed geregelde jeugdopleiding bepaalt de kracht van je club.”
 
Delen
Naast de voorgenomen bestemming van het bespaarde geld stemde ook het streven van FC Oldemarkt om het project nationaal te agenderen de Meer dan Voetbal Award-jury tevreden. Bus en zijn verenigingscollega’s geven presentaties aan geïnteresseerde partijen. “We hebben al een bezoek gebracht aan de provincie Friesland en Sportservice Overijssel”, zegt hij. “Mijn inschatting is dat je een energieneutraal gebouw kunt neerzetten met een extra investering van tien tot vijftien procent die dan in tien tot vijftien jaar terug is te verdienen en dat verhaal willen we delen.”

Daarnaast zou Bus andere amateurclubs met nieuwbouwplannen graag voorlichten over het ontwikkelen van duurzame sportaccommodaties. “Daar hebben we een draaiboek voor klaarliggen, vol met wijze lessen”, zegt de voorzitter. “Wat die wijze lessen zijn? Allereerst dat ambtenaren en bestuurders heel anders denken dan vrijwilligers. “Een gemeente wil achteraf wel eens toezeggingen anders interpreteren. Dat was bij ons het geval bij een subsidie die middenin het bouwproces anders werd ingevuld. Als je zaken van tevoren meteen zwart op wit zet en bewust bent van die cultuurverschillen, kun je veel voorkomen.”

Met voorlichting en begeleiding hoopt FC Oldemarkt daarnaast een gedeelte van de ontwikkelingskosten van het eigen nieuwbouwproject terug te verdienen. “Als andere verenigingen onze methode kunnen kopiëren zonder de vele tijd, energie en geld kwijt te zijn die wij erin hebben gestoken, hebben alle partijen daar baat bij en hoeft niemand het wiel uit te vinden.”

Voor meer informatie: klik hier