De vraag van… Merijn Zeeman, coach van wielerploeg LottoNL-Jumbo
Aan… Joop Alberda, technisch directeur KNZB

De vraag
In hoeverre speelt groepsdynamica een rol in jouw zwemteam? Wat is de rol van het team in jouw sport, waarbij de zwemmer individueel presteert?

Het antwoord
Individuele sporters bestaan in mijn opvatting niet. Natuurlijk wel in uitvoering, ze zullen het op het beslissende moment immers altijd zelf moeten doen, zonder de steun van een team. De 100 meter-loper staat er dan alleen voor, maar ook de teamspeler die in de afrondende fase het beslissende punt moet maken. Maar in concept, dus in de training, in de voorbereiding op wedstrijden en in hun benadering zijn ook individuele sporters altijd onderdeel van een team met coaches, experts en teamgenoten die competitief een belangrijke rol spelen in ontwikkeling en progressie van het individu. De invloed en de waarde van dit team kan per individuele sporter sterk verschillen.

Niettemin zie je sport-breed dat teamsporters steeds meer de neiging hebben - met name in media-gevoelige sporten - zich individueel te profileren en dat individuele sporters zich steeds sterker laten gelden als onderdeel van een team dat in gezamenlijkheid van trainen en werken succes najaagt. Het team is er om het individu op te jagen, aan te moedigen en op te vangen op momenten dat het echt nodig is. Dat is een kwaliteit die ze zelf op basis van ervaring hebben ontwikkeld. Waar je als individu stopt geeft het team je de energie en de motivatie om door te gaan. In eenzaamheid wordt niemand groot.

Bij het zwemmen is de estafette de energiebron voor samenwerking en tegelijk het platform waarop individuele prestaties kunnen worden gebouwd. Ook dat is een ervaringsfeit, de ploeg levert in haar jacht naar steeds beter en steeds sneller veel meer energie op dan er met een individuele aanpak zou zijn vrijgekomen.

Het Nederlandse topsportmodel kiest meestal voor de filosofie 'programma boven het team, team boven individu'. Dat betekent dat het door de coach/organisatie opgezet programma leidend is (trainingen & wedstrijden/strength & conditioning; voeding & herstel/prestatiegedrag/statistics & science etc). Uit dat programma ontstaan goede teams als platform voor individuen om te 'schitteren'. Dat genereert mogelijk succes, media-aandacht en daardoor potentieel sponsoring. En dat fungeert weer als basis voor een beter programma.

Dat zou je in een internationaal perspectief een ‘Noord-West-Europees’ model kunnen noemen. Cultureel onderscheidt zich dat van de Zuid-Europese werkwijze, waar het individu op nummer 1 staat, dus boven het team, dat op zijn beurt weer boven het programma gaat. Dat leidt in de hedendaagse topsport tot een ander soort kampioenen: in Nederland moeten de 'helden' achter de dijken op het gemiddelde lijken. In de Zuid-Europese cultuur zijn helden ook echte helden wier podium wordt gevormd door het verleidelijke oog van de televisiecamera’s die bij voorkeur afwijkend gedrag vertonen.

Deze bijdrage van Joop Alberda is tot stand gekomen met medewerking van Poul Annema