De vraag van… Jim Stolze, innovatiedeskundige en tech-ondernemer
Aan... Ivo van Hilvoorde, lector ‘Bewegen, School & Sport’ (Windesheim) en docent (sport)filosofie (VU, Amsterdam)

De vraag
Beste Ivo, 
In het kielzog van de toewijzing van de Olympische Spelen aan Tokio in 2020 is in Japan de belangstelling voor Superhuman Sports enorm gegroeid; technologie en sport zijn zowel voor de sporter als de consument steeds onlosmakelijker met elkaar verbonden. In Japan bestaat er nu zelfs een Superhuman Sports Academy en komende zomer wordt er een ontwerpwedstrijd op het gebied van Superhuman Sports georganiseerd op de TU Delft. Wat is volgens jou de betekenis en reikwijdte van Superhuman Sports, en welke invloed zal het hebben op sporters en sportliefhebbers?

Het antwoord
Beste Jim, dank voor je vraag. Deze ontwerpwedstrijd lijkt me een heel mooi platform waar wetenschappers creatief mogen nadenken over nieuwe sporten voor de ‘supermens’ van de toekomst. Gezien de toenemende versmelting van mens met technologie ben ik er ook van overtuigd dat de betekenis van dit soort evenementen de komende jaren gaat groeien. 

Wat is sport?
Je vraag naar de invloed op sporters en sportliefhebbers brengt ons ook terug naar fundamentele vragen over de kenmerken van sport. Sport is enerzijds gericht op het creëren van gelijke kansen, het level playing field. Anderzijds verschaft de sport ons beelden en fantasieën over de supermens van de toekomst. Die twee kenmerken zijn niet altijd goed met elkaar te verenigen. 

Veel sporten zijn gericht op het opvoeren van menselijke functies (‘human enhancement’). Tegelijkertijd perken de spelregels die mogelijkheden juist in (denk aan dopingregels). Technologie kan ingezet worden om mensen fitter, sterker en efficiënter te maken. Dit biedt ongekende mogelijkheden voor de sport, zo laten ook Superhuman Sports zien. Ik ben wel benieuwd hoe de evaluatiecriteria in deze wedstrijd worden toegepast. Gaat het primair om augmentation en enhancement of wordt er ook gekeken naar de rijkdom van het nieuwe spel dat wordt gecreëerd? En hoe wordt het kijkplezier bepaald? 

Innovatie
Er zou ook gekeken kunnen worden naar het breder maatschappelijk belang van de innovaties. De spelletjes die we bedenken met robots, drones, protheses of exoskeletten kunnen ook hun diensten bewijzen buiten de sport en een bijdrage leveren aan maatschappelijke vraagstukken. De drone die overleeft in gevecht met andere drones kan ook voor de politie wel eens de beste zijn.

Een ander mooi voorbeeld daarvan is de Cybathlon, een wedstrijd voor mensen met een beperking, die met elkaar de strijd aangaan in bijvoorbeeld de Brain-Computer Interface Race, Powered Arm Prosthesis Race of Powered Exoskeleton Race. Meer nog dan bij andere sporten ligt hier de nadruk op onderzoek en voorlichting. De maatschappelijke waarde en impact van de innovaties krijgen hier voorrang boven het eerder genoemde principe van het level playing field. Verschillen in kennis en budget bepalen voor een belangrijk deel de uitslag van de wedstrijd. 

Geen gelijk speelveld
Dit hoeft geen probleem te zijn voor de popularisering van een sport, mits dit helder is voor de toeschouwer en zolang wordt geaccepteerd dat de ingenieurs deel uitmaken van de competitie (zoals bij Formule 1-races). Dit is ook het probleem met veel paralympische sporten, waarbij wordt gedaan alsof er sprake is van een gelijk speelveld, terwijl grote delen van de wereld niet beschikken over de technologie die noodzakelijk is om te kunnen winnen of zelfs te kunnen deelnemen. De kracht van Superhuman Sports zou kunnen zijn dat die verschillen in technologie juist onderdeel zijn van de wedstrijd en dat die innovaties ook van waarde kunnen zijn buiten de sport.

Bij een reguliere golfwedstrijd accepteren we geen opgevoerde oogballen. In het kader van Superhuman Sports zijn dergelijke vormen van enhancement juist van belang, mede ook vanwege de potentiële waarde die een dergelijke mensverbetering kan hebben (bijvoorbeeld voor defensie). Dat neemt niet weg dat het nog een hele uitdaging is om duidelijk te maken waar de wedstrijd uit bestaat, en hoe je de winnaar bepaalt. 

Duidelijke regels
Voor de popularisering van een sport is het van belang dat de sporters en toeschouwers een goed beeld hebben van de regels en van de vaardigheden die bepalend zijn voor de uitslag. Dat zie je ook bij de toenemende populariteit van eSport, waarbij de toeschouwer ingevoerd moet zijn in de complexe vaardigheden die worden vereist om mee te kunnen doen aan de top. Als die kennis er is, stijgt ook de potentie als kijksport. Daarom is het ook te verwachten dat eSport een olympische sport wordt. Dat valt nog te bezien voor Superhuman Sports. Ik sluit echter niet uit dat deze wedstrijd de voorbode is van een nieuw soort Technolympics.