De vraag van… Claudia Bokel, Duits-Nederlandse ex-topschermster en voormalig IOC-lid
Aan... Herman Ram, directeur van de Dopingautoriteit

De vraag
Beste Herman,
Minister Schippers heeft vorig jaar naar aanleiding van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie een grote dopingconferentie georganiseerd. Zij vond dat het de hoogste tijd werd dat echt zou worden gebroken met het verleden en dat maatregelen zouden worden genomen voor de toekomst. Ook stelde zij dat de aanpak van doping een prioriteit voor de EU Sportministers zou moeten worden. Ben je tevreden met de ontwikkelingen sindsdien? Is het naar je kunt beoordelen inderdaad een prioriteit voor de EU Sportministers geworden en wat houdt zo'n prioriteit in? En als het nog niet het geval is, wat zou er nog moeten gebeuren om Nederlandse sporters gerust te kunnen stellen dat ze zich internationaal in een transparant, onafhankelijk anti-dopingsysteem bevinden?

Het antwoord
Beste Claudia,
 
Dank voor je vragen. Ze zijn niet zo eenvoudig te beantwoorden als ik wel zou willen, en het dreigt ook wel taaie kost te worden. Maar ik ga mijn best doen. Ik ga eerst in op de conferentie die minister Edith Schippers in 2016 organiseerde, en daarna probeer ik je bredere vraag ‘of sporters nu de bescherming krijgen die ze verdienen’ te beantwoorden.

Wat heeft de conferentie teweeg gebracht?
De door en in Nederland georganiseerde conferentie is niet afgesloten met een actieplan of iets dergelijks, maar dat kan niet verrassen want dat was ook niet de opzet. De bedoeling was – als ik het allemaal goed begrepen heb – eerst en vooral om in Europees verband aandacht te vragen voor het onderwerp, en om een discussie te starten, onder andere over privacybescherming in relatie tot het antidopingbeleid. En hoewel het eigenlijk onmogelijk is om een-op-een relaties te leggen tussen de conferentie en latere ontwikkelingen, denk ik toch dat de conferentie tot op zekere hoogte een omslag in het denken over Europees antidopingbeleid markeert.

Het onderwerp ‘antidopingbeleid in Europa’ stond overigens al langer op een longlist van te bespreken onderwerpen, maar minister Schippers heeft het Nederlandse voorzitterschap aangegrepen om er daadwerkelijk een conferentie aan te wijden. Waarmee ze overigens aansloot bij een lange traditie, want Europa heeft in het verleden een duidelijke voortrekkersrol gespeeld op ons vakgebied. Europa heeft de voorsprong uit handen moeten geven sinds de oprichting van het Wereld Anti-Doping Agentschap, maar het lijkt erop dat een stukje van het verloren terrein weer wordt terugveroverd.

Zo is het de Noorse collega van minister Schippers geweest (minister Linda Helleland, die tevens vice-voorzitter van WADA is) die ervoor gezorgd heeft dat overheidsvertegenwoordigers in het WADA-bestuur tegenwoordig de WADA-vergaderingen vooraf in een aparte vergadering voorbereiden. De vertegenwoordigers van de sport (IOC en internationale federaties) deden dat al veel langer, maar worden nu vaker dan vroeger met goed voorbereide (en unanieme) voorstellen van de overheden geconfronteerd. En Europa speelt daarbij een grote rol.

Algemene Verordening Gegevensbescherming
Ook ‘geïnspireerd’ door de conferentie lijkt me het onderzoek naar de impact van de Algemene Verordening Gegevensbescherming, waartoe de Europese Commissie opdracht heeft gegeven. Die AVG wordt over minder dan een jaar van kracht in alle Europese lidstaten, en (anders dan in het verleden) wordt er nu vooraf in kaart gebracht welke problemen zich daarbij kunnen voordoen en hoe die kunnen worden opgelost.

Europa heeft ook een beslissende stem gehad in het besluit om een International Standard for Code Compliance by Signatories op te stellen. Een uiterst belangrijk document, want het moet WADA in staat stellen om harde maatregelen te nemen tegen sport- en anti-dopingorganisaties die op corrupte wijze de strijd tegen doping frustreren (met als bekendste en pijnlijkste voorbeelden de IAAF en diverse organisaties in Rusland). Tot nu toe is WADA daar feitelijk niet toe in staat.

En ik stel met grote tevredenheid vast dat Europa zich stevig opstelt in de besluitvorming over de Independent Testing Authority (ITA), de organisatie die op initiatief van het IOC in het leven wordt geroepen om op internationaal niveau dopingcontroles en allerlei daarmee verbonden taken te gaan uitvoeren. Die ITA kan tot grote verbeteringen leiden, en dan met name bij sporten waar het antidopingbeleid tot nu toe (veel) te weinig van de grond is gekomen. Maar er zitten ook forse risico’s aan de overdracht van taken aan de ITA, en Europa realiseert zich dat.

Waar ik tot nu toe over ‘Europa’ schreef bedoelde ik vooral de leden van de Europese Unie, maar ik moet voor de volledigheid ook de Raad van Europa noemen. De RvE (waar alle Europese landen lid van zijn) kent al sinds 1989 een Anti-Doping Conventie, maar nadat UNESCO in 2005 met een mondiale conventie kwam, leek het er op dat voor de RvE geen rol meer was weggelegd. Ook in dat denken is een omslag gekomen: er wordt nu zelfs onderzocht of de Anti-Doping Conventie niet moet worden herzien, teneinde er weer een relevant en effectief verdrag van te maken.

Krijgen sporters nu de bescherming die ze verdienen?
Je vraagt of er inmiddels sprake is van een transparant en onafhankelijk antidopingsysteem, en ik vertaal dat maar even in de vraag of sporters inmiddels wel goed beschermd worden. Ik zou deze vraag natuurlijk graag met een volmondig ‘ja’ beantwoorden, maar zover zijn we zeker niet. Ik zou niet alleen Nederlandse, maar alle sporters graag gerust stellen. Als ik echter zie hoe weinig voortgang er bijvoorbeeld in Rusland geboekt wordt, dan gaat dat me niet lukken. Ik word daar zelfs een beetje wanhopig van.

Waarbij ik wel direct aanteken dat een helemaal dopingvrije sport mij een illusie lijkt. Er zullen altijd mensen (sporters, maar zeker ook mensen in hun omgeving) zijn die over de schreef gaan. Maar het moet zeker mogelijk zijn om het dopinggebruik zo ver terug te dringen dat een ‘schone’ sporter op het allerhoogste niveau kan slagen, en dat het publiek er weer op kan vertrouwen dat de winnaar die ze toejuichen ook de ‘true winner’ is. Een situatie die overigens in heel veel sporten gelukkig wel degelijk bestaat!

Opstelling IAAF en IPC tegenover massale corruptie in Russische sport
Ik heb hierboven een aantal ontwikkelingen aangestipt die me stuk voor stuk belangrijk lijken. Overheden (binnen en buiten Europa) kunnen in belangrijke mate wel de juiste randvoorwaarden creëren, maar uiteindelijk maakt de sport - en maken de sporters - het echte verschil. En daar zie ik een paar hoopvolle ontwikkelingen, zoals de duidelijke en consequente opstelling van de IAAF en het IPC tegenover de massale corruptie in de Russische sport. Ik voeg er direct aan toe dat deze voorbeelden weliswaar van zeer groot belang zijn voor de internationale atletiek en voor sporters met een beperking, maar dat ze schokkend weinig weerklank hebben gevonden in andere sporten. En veel landen hebben hun zaken niet op orde.

Ik hoop dat je me vergeeft als ik afsluit met de vooruitgang die veel Nationale Anti-Doping Organisaties de laatste jaren geboekt hebben. Een aantal NADO’s heeft zich in hoog tempo ontwikkeld van ‘uitvoeringsorganisaties’ tot organisaties die in staat zijn een krachtig standpunt in te nemen, en die het uitdragen van stevige boodschappen niet schuwen. 

Ik schrijf dit stukje in Denver, waar een kleine 20 NADO’s bijeen zijn om diverse actuele onderwerpen te bespreken. En ik weet dat al mijn collega’s niets liever willen dan ‘hun’ sporters te geven waar ze recht op hebben: een veilige en eerlijke sport. Dat kunnen we absoluut nog niet garanderen, en dat zal ook niet heel snel het geval zijn, want de dopingproblematiek is diepgeworteld en uiterst complex. Ik heb hier net naar een verhaal van ‘klokkenluiders’ Yulia en Vitaly Stepanov geluisterd. Hun moed heeft al heel veel in beweging gezet waar andere sporters van profiteren. Het gaat beter, mede dankzij mensen als de Stepanovs. Maar het is een marathon, en niet een sprint.