De vraag van… Johan Steenbergen, werkzaam bij Kennispraktijk
Aan... Heleen de Witte, als buurtsportcoach verbonden aan SportService Zwolle

De vraag
Beste Heleen, je bent een bevlogen buurtsportcoach met duidelijke ideeën over hoe deze functie zich verder zou moeten ontwikkelen. Zo heb je het regelmatig over beroepsvorming en het meer 'smoel' krijgen van de buurtsportcoach. Waar denk je dan aan? Een platform of beroepsvereniging (ondanks dat buurtsportcoach (nog) geen beroep is)? Zo ja, wat is de meerwaarde hiervan? Welke organisaties zouden in jouw ogen daar dan handen en voeten aan moeten geven?

Het antwoord
Beste Johan,
Toen een aantal jaar geleden de combinatiefunctionaris - inmiddels de buurtsportcoach geheten - werd geïntroduceerd, was de invulling van de rol nog vrij onduidelijk. Ja, de buurtsportcoach zou een ‘verbinder’ zijn tussen de sport en verschillende andere domeinen, maar hoe de functie precies zou vormgegeven worden was pionieren. Gemeenten kregen de ruimte om dit naar eigen inzicht te doen en als je in den landen kijkt dan zie je ook dat dit op verschillende manieren wordt gedaan. Buurtsportcoachwerk is maatwerk, is afhankelijk van de gemeente, de wijk, de vraag, de behoeften. Maar wat we in alle gevallen zien is dat de buurtsportcoach zich in de afgelopen jaren heeft bewezen. 

De rol van de buurtsportcoach is nauwelijks meer weg te denken. We zijn de verbinder, de aanjager, de expert. We zetten sport en bewegen in als doel, maar kunnen ook de verbindingen leggen op momenten dat sport en bewegen ingezet wordt als middel. De buurtsportcoach is een van de weinige personen die zich in zo’n breed netwerk begeeft, dat zijn rol inmiddels onmisbaar is geworden in de gemeente. Logisch ook, want bewegen kan ingezet worden voor heel veel doeleinden. 

Ik werk als buurtsportcoach voor SportService Zwolle en ben actief binnen de buurt, het onderwijs en de sport. Ik maak de verbinding tussen sport en onderwijs, sport en zorg, sport en welzijn, sport en topsport, met als doel om iedere inwoner van Zwolle de mogelijkheid te geven om een leven lang te kunnen sporten (bewegen). 

bewegingsonderwijs voor een basisschool. Binnen die vier muren van de gymzaal zet ik bewegen in als doel. Het goed introduceren in de bewegingscultuur is namelijk een voorwaarde om een leven lang te kunnen sporten. Maar ik breng ook bewegen in en rondom de school. Het is belangrijk dat kinderen ook op andere manieren de waarde van bewegen ontdekken. Zo heb ik talentblokken geïntroduceerd, waarin de meest potentieel talentvolle bewegers (samenwerking met de HAN) een extra beweegprogramma volgen om hun bewegingspotentie verder te ontwikkelen, breng ik de sport naar het onderwijs (sportstimulering), maar breng ik ook het onderwijs naar de sport. Bewegen in een betekenisvolle omgeving zorgt er namelijk voor dat de activiteit ‘puurder’ wordt ervaren. 

Sportverenigingen
Bij het onderwijs houdt het niet op. Als mensen in Nederland willen sporten, dan gebeurt dit in de meeste gevallen bij een sportvereniging. En gelukkig worden nog steeds heel veel kinderen lid van een sportvereniging. Maar kinderen/jongeren behouden voor de sport is een hele andere uitdaging. Daarvoor heb je vitale verenigingen nodig. Naast allerlei verenigingsadviezen die je dan kunt geven op beleidsmatig niveau (versterken van de vereniging), is de kwaliteit van het aanbod (en dus ook de kwaliteit van de trainer) heel erg belangrijk. Als buurtsportcoach stop ik veel tijd in het coachen en begeleiden van trainers om ze te scholen in ‘didactisch goed georganiseerde trainingen’. 

Als buurtsportcoach begeef ik me ook in het wijknetwerk. Steeds meer domeinen, welzijn en zorg, zien de kracht en de meerwaarde van sport. Sport wordt steeds meer als middel gebruikt om zorg- en welzijnsdoelstellingen te behalen. Ik werk dan ook veel samen met het sociaal wijkteam, met jongeren werkers, met de wijkmanagers, zorginstellingen, fysiopraktijken en huisartsen. Aan mij de taak als buurtsportcoach om de verbinding te leggen tussen al deze werkvelden, rekening te houden met de verschillende organisatiebelangen, dit bij elkaar te brengen, waarbij het uiteindelijk resulteert in nieuwe, innovatieve beweegprogramma’s op het sportpark. Want laten we wel wezen, sportparken liggen overdag stil, zijn beschikbaar, hebben de faciliteiten en kunnen een belangrijke rol spelen in de transitie die op dit moment gaande is binnen de zorg.

Nu ga ik misschien iets heel geks zeggen, maar buurtsportcoach is ook een ‘eenzaam’ beroep. En niet omdat je geen collega’s hebt, niet omdat je er echt alleen voor staat. Nee helemaal niet, we begeven ons juist in een enorm dynamisch werkveld; contacten genoeg.
Het is wel eenzaam, omdat buurtsportcoach eigenlijk helemaal geen beroep is. Er bestaat geen opleiding voor. Je krijgt niet na vier jaar studeren een diploma in je handen gedrukt samen met al je jaargenoten, waarop staat; ‘Buurtsportcoaches van het jaar 2017!’ Je kan helemaal geen buurtsportcoachopleiding doen. Buurtsportcoach ben je door wat je doet, en iedereen doet dat anders.

EVC-traject
Als buurtsportcoach heb je diverse taken; communiceren, verbinden, organiseren en het opzetten van activiteiten. Toen ik begon als buurtsportcoach begaf ik me in een werkveld dat nieuw voor me was. Ik had veel kennis op het gebied van kwalitatief goed en passend beweegaanbod voor de doelgroep, maar er werden ook hele andere competenties van me gevraagd. Ik moest netwerken, rekening houden met verschillende organisatiedoelen en belangen, kreeg te maken met voor mij nieuwe doelgroepen, die een hele andere manier van benaderen vragen. In mijn eerste jaren als buurtsportcoach heb ik ontzettend veel nieuwe vaardigheden geleerd en ik leer nog steeds. Maar wat is dat nu eigenlijk allemaal waard? Een diploma ‘Buurtsportcoach’ bestaat nog niet.

Ik kon vanuit mijn werkgever meedoen aan het EVC-traject voor buurtsportcoaches. EVC is de afkorting van Erkenning van Verworven Competenties. Tijdens een EVC-procedure ga je op ontdekkingsreis naar je competenties. Je verzilvert je werkervaring en opgedane kennis in een tastbaar Ervaringscertificaat. Omdat de buurtsportcoach heel verschillend wordt ingevuld hebben ze voor de buurtsportcoaches een aantal profielen opgesteld. 

Profiel van de buurtsportcoach
Gemeenten en andere werkgevers stellen buurtsportcoaches en combinatiefunctionarissen aan om te bevorderen dat mensen in dorpen, wijken en buurten gaan sporten en bewegen. Zij zijn de professional die partijen verbinden, drempels voor mensen wegnemen en initiatieven nemen om het sport- en beweegaanbod te laten aansluiten bij de behoeften. Een buurtsportcoach is belast met verschillende (clusters van) kerntaken, afhankelijk van het niveau van de functie.

Kerntaken voor niveau 3 en 4 (mbo):

• Planning en organisatie van Sport en Beweeg (S&B)-activiteiten en overige gezondheidsbevorderende activiteiten;
• Uitvoering en begeleiding van S&B-activiteiten en overige gezondheid bevorderende activiteiten;
• Communiceren;
• Deskundigheidsontwikkeling, professionalisering en reflectie.

Kerntaken voor niveau 5 (hbo):

• Onderzoeken en ontwikkelen van het sport- en beweegaanbod en overige gezondheidsbevorderende activiteiten;
• Coördineren, positioneren en begeleiden van projecten en programma’s ter bevordering van sport en bewegen (als doel en/of als middel);
• Samenwerken, afstemmen en ondernemen;
• Deskundigheidsontwikkeling en professionalisering.

Om deze taken goed uit te voeren moet een buurtsportcoach over een aantal competenties beschikken. Aan mij dus de taak om aan te tonen dat ik over die competenties beschik. Het was een behoorlijk intensief proces, maar achteraf gezien zeker de moeite waard. Niet alleen omdat ik alle competenties bezat en daardoor ook mijn branchecertificaat ontving, maar ook omdat het voor jezelf heel goed inzichtelijk maakt welke ontwikkelingen je al hebt doorgemaakt. Of in sommige gevallen goed laat zien waar je je nog in kan door ontwikkelen. 

Platform of Beroepsgroep
En dan kom ik nu toch weer terug op die eenzaamheid, op de functie van buurtsportcoach die zich in de afgelopen jaren zo verankerd heeft in de nieuwe manier van werken, die als spil in het web zich manoeuvreert tussen de sport, het onderwijs, de buurt, de zorg, dat fantastische beroep, dat (nog) niet een beroep is!

Ik heb mijn branchecertificaat, ik heb een volledig EVC-certificaat, maar voor welke kwaliteit staat dat eigenlijk? Als ik bijvoorbeeld in een andere gemeente solliciteer voor dezelfde functie als die ik nu bekleed, dan kan dat volledig anders ingevuld zijn. Ik, en met mij heel veel anderen, hebben behoefte om met elkaar in contact te komen. Om vraagstukken te delen, om kennis te delen, maar ook om te praten over de inhoud van de functie buurtsportcoach. 

Het wordt tijd dat de functie van buurtsportcoach meer ‘smoel’ krijgt. Als je aan iemand vertelt dat je docent lichamelijke opvoeding bent, dan weet iedereen wat voor werk je doet. Maar als je vertelt dat je buurtsportcoach bent, dan moet je daarna nog vijftien minuten inplannen om uit te leggen wat je doet. En wat nog veel lastiger is... stel deze vraag aan twaalf buurtsportcoaches uit onze twaalf provincies en je krijgt twaalf verschillende antwoorden over wat hij/zij als buurtsportcoach doet. 

Een platform voor buurtsportcoaches is er gelukkig geweest de afgelopen jaren. Sport en Bewegen in de Buurt zorgde voor een landelijk platform waarin buurtsportcoaches elkaar konden ontmoeten en kennis konden delen. Maar helaas stopt dit nu doordat de subsidie eruit gaat. En natuurlijk kan je op lokaal niveau dit platform (enigszins kleinschaliger) op de een of andere manier in stand houden. Maar misschien is het nu ook wel tijd voor een volgende stap. Is het tijd om te erkennen dat er een nieuwe beroepsgroep al een poosje op de deur staat te bonken. En als we dat met elkaar inzien, dan is een beroepsvereniging nog niet eens zo’n slecht idee!

Toekomst
Wat is de meerwaarde van een beroepsvereniging? Hoe ziet dat er dan uit en welke partijen/organisaties moeten daar dan handen en voeten aan geven? Dat is een lastige vraag Johan. Waar het wat mij betreft om gaat is dat, zoals jij al zei, de buurtsportcoach meer smoel moet krijgen. En dan zie ik twee wegen die er te bewandelen zijn. De eerste, die relatief makkelijk te bewandelen is, is komen tot kenniscirculatie op uitvoerend niveau.

Het moge duidelijk zijn dat deze functie overal een andere inhoud krijgt en dat deze functie overal anders wordt ingekleurd. Maar wat is nou het beste voor mijn wijk/gemeente/regio? Daar willen de buurtsportcoaches met elkaar over brainstormen. Wat ons gaande weg wel duidelijk is geworden is dat we als buurtsportcoaches bevlogen zijn en streven naar kwaliteit en ontwikkeling. Vanuit die gedachte zie ik zeker mogelijkheden om met elkaar te komen tot kenniscirculatie op uitvoerend niveau. Een samenwerkingsnetwerk waar je kennis kan ophalen en kan brengen, waar je ideeën kan opdoen of activiteiten kan uitwisselen. 

Deze netwerken moet je regionaal oppakken vanuit de grotere SportService-organisaties en sportbedrijven, met als grote drijfveer de buurtsportcoaches zelf. Laat een aantal bevlogen buurtsportcoaches een bijeenkomst organiseren gericht op de uitvoering zodat je elkaar ontmoet en spreekt. Vanuit daar bouw je door naar een groep die actief bezig is met kenniscirculatie, die nieuwe bijeenkomsten kan organiseren op gezamenlijke thema’s en dat alles vooral laagdrempelig en aansluitend is bij de behoeftes van de regionale buurtsportcoaches.

Daarnaast loopt een lastiger pad. Het pad om te komen tot eenduidigheid, tot (h)erkenning van de functie, of is het stiekem toch al een beroep, van de buurtsportcoach. Het moet vanzelfsprekend zijn wat de buurtsportcoach doet en wat de meerwaarde is van de buurtsportcoach binnen het wijknetwerk en de verbinding met sport. Dat we niet meer te maken hebben met twaalf verschillende antwoorden.

Wat ook niet meehelpt in dit proces is dat we te maken hebben met verschillende cao’s. We moeten niet steggelen over een cao-sport of een cao-welzijn of een van die vele andere cao’s waar de buurtsportcoaches nu onder worden gebracht. Het zou voor het beroep heel goed zijn als de BCS onder één en dezelfde cao valt. En dan is de cao-sport in mijn ogen de meest logische.

Dat betekent niet dat de buurtsportcoach het welzijn domein niet aanraakt, of dat van de zorg, juist niet. Ik heb al aangegeven dat het werk van de buurtsportcoach heel dynamisch is, maatwerk is en in iedere gemeente, maar zelfs in iedere wijk een andere aanpak vraagt, andere speerpunten heeft en dus ook verschillende expertise behoeft. 

Je moet zeker niet gaan bepalen hoe het plaatje ingekleurd moet gaan worden, laat iedereen alsjeblieft het plaatje op zijn eigen manier inkleuren. Het zou echter wel heel veel schelen als we dan met elkaar hetzelfde merk stiften gebruiken. 

Wellicht ligt hier een rol bij het ministerie van VWS om hier wat meer richting aan te geven.